Μία άγνωστη αλλά ευρύτατα διαδεδομένη απειλή για την υγεία μας είναι τα αποτσίγαρα, τα οποία αποτελούν ένα από τα κυριότερα απορρίμματα που παράγουν ετησίως οι άνθρωποι.
Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, κάθε χρόνο πετάμε σε δρόμους, πεζοδρόμια, ποτάμια, παραλίες και θάλασσες 4,5 τρισεκατομμύρια αποτσίγαρα. Αντιστοιχούν σε 760 εκατομμύρια τόνους τοξικού υλικού.
Τα αποτσίγαρα περιέχουν χιλιάδες χημικά, πολλά εκ των οποίων είναι τοξικά. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται βαρέα μέταλλα, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες και αρωματικές αμίνες.
Στην πραγματικότητα, ένα και μόνο αποτσίγαρο είναι αρκετό για να μολυνθούν έως και 1.000 λίτρα νερό. Στο νερό αυτό μπορεί αργότερα να κολυμπήσουμε ή να το πιούμε εμείς ή τα ζώα.
Σύμφωνα με παλαιότερη ενημέρωση της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (ΕΑΕ), τα αποτσίγαρα συνήθως αποτελούνται από δύο τμήματα. Το ένα είναι το φίλτρο και το άλλο ο καπνός που δεν κάηκε.
Αρκετοί πιστεύουν λανθασμένα πως τα φίλτρα είναι κατασκευασμένα από κάποιο φυτικό προϊόν, πιθανώς λόγω της υφής τους που μοιάζει με βαμβάκι. Όμως, τα φίλτρα είναι φτιαγμένα από οξική κυτταρίνη. Πρόκειται για ένα πλαστικό ίδιο με αυτό από το οποίο κατασκευάζονται οι πλαστικοί σκελετοί των γυαλιών.
Το υλικό αυτό παραμένει αναλλοίωτο για 10 χρόνια στο περιβάλλον, αναφέρει η ΕΑΕ. Ύστερα αποσυντίθεται σε πλαστικές μικροΐνες. Τόσο το φίλτρο, όσο και το άκαυστο μέρος του καπνού περιέχουν καρκινογόνες ουσίες και βαρέα μέταλλα σε μεγάλες ποσότητες .
3.500 τόνοι ετησίως στην Ελλάδα
Στην χώρα μας παράγονται ετησίως 3.500 τόνοι από αποτσίγαρα, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για το 2018. Το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά καταλήγουν στο περιβάλλον.
Ειδικά στις παραλίες το 36% των απορριμμάτων είναι αποτσίγαρα. Στην πραγματικότητα, στις παραλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν τον δεύτερο συχνότερο τύπο απορριμμάτων.
Ωστόσο κάθε χρόνο πολλά μικρά παιδιά που παίζουν στην άμμο δηλητηριάζονται από τα αποτσίγαρα που μασούν ή καταπίνουν, τονίζει η ΕΑΕ. Επιπλέον, τα χημικά που διαφεύγουν από αυτά μπορεί να μολύνουν τα ψάρια του αλμυρού και του γλυκού νερού.
Μέσω της μόλυνσης των υδάτων, των φυτών και των ψαριών, τα χημικά τους μπορεί να περάσουν στην τροφική αλυσίδα, φθάνοντας σε ανθρώπους και ζώα.
Τεράστιο αποτύπωμα στο περιβάλλον
Η παραγωγή και η κατανάλωση καπνού έχει τεράστιο αποτύπωμα στο περιβάλλον. Όπως εξηγεί η πνευμονολόγος Ζαφειρία Μπαρμπαρέσσου, συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας για τη Διακοπή του Καπνίσματος, την Προαγωγή της Υγείας & την Κλιματική Αλλαγή της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ), η καλλιέργεια του καπνού και η παραγωγή των τσιγάρων έχει μεγάλες απαιτήσεις σε πόρους (π.χ. γη, νερό) και μεγάλο οικονομικό αποτύπωμα.
«Τα οικοσυστήματα διαταράσσονται λόγω της αποψίλωσης των δασών, της υποβάθμισης του εδάφους, της μόλυνσης του αέρα και του νερού. Σημαντικό ζήτημα είναι, επίσης, η έλλειψη προγραμμάτων διαχείρισης των απορριμμάτων των καπνικών προϊόντων», αναφέρει.
Ειδικότερα, τα αποτσίγαρα των παραδοσιακών τσιγάρων «είναι το πιο συχνό σκουπίδι παγκοσμίως», συνεχίζει. «Τα φίλτρα των τσιγάρων όμως δεν έχουν καμία προστατευτική επίδραση στην υγεία των καπνιστών. Βρίσκονται εκεί για να βελτιώσουν την εμπειρία του καπνίσματος και για να κάνουν πιο πιθανό ένας νέος να τα χρησιμοποιήσει ανοίγοντας ένα πακέτο τσιγάρα».
Επιπλέον η απόρριψη των ηλεκτρονικών και θερμαινόμενων καπνικών προϊόντων ενέχει κινδύνους για τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την πρόκληση πυρκαγιών. Οι μπαταρίες λιθίου από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν καταγραφεί ως συχνή αιτία πυρκαγιών στην Καλιφόρνια, εξηγεί. Και αυτό διότι τα δύο τρίτα των νέων χρηστών τα απορρίπτουν σε κοινούς οικιακούς κάδους.
Χρειάζεται εκπαίδευση
Για να μετριαστεί η επίδραση της αλυσίδας παραγωγής και κατανάλωσης του καπνού είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν στρατηγικές ρύθμισης των προϊόντων του καπνού και της καπνοβιομηχανίας, τονίζει.
«Χρειαζόμαστε εκπαίδευση και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού, καθώς και οργανωμένα προγράμματα περισυλλογής των απορριμμάτων του καπνού και ανακύκλωσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων» υπογραμμίζει η κυρία Μπαρμπαρέσσου.
«Η υγεία του πλανήτη μας είναι στα χέρια μας», προσθέτει. Και εξηγεί πως με μικρές, βιώσιμες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, μπορούμε να τον βοηθήσουμε, «προστατεύοντας την υγεία μας και δημιουργώντας έναν καλύτερο κόσμο για τις μελλοντικές γενιές».
Φωτογραφία: iStock