Περισσότεροι από ένας στους τρεις ενήλικες πάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο, δηλαδή έχουν πολλαπλά προβλήματα υγείας μαζί, όπως ο διαβήτης, η αυξημένη χοληστερόλη και η υπέρταση. Η συνύπαρξη αυτή είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνη για την υγεία, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο πολλών άλλων, σοβαρών νοσημάτων.
Όπως εξηγούν ειδικοί από την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, η ακριβής αιτία του συνδρόμου δεν είναι γνωστή. Πιστεύεται, όμως, πως είναι πολυπαραγοντική. Ειδικότερα, πιστεύεται ότι σχετίζεται με γενετικά και περιβαλλοντικά αίτια, καθώς είναι πιο συχνό:
- Σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό του συνδρόμου
- Στους υπέρβαρους και παχύσαρκους ανθρώπους
- Σε όσους διάγουν καθιστική ζωή
- Στα άτομα με αντοχή στην ινσουλίνη
Ο κίνδυνος να αναπτυχθεί το σύνδρομο αυξάνεται επίσης με την ηλικία.
Πώς μπορεί όμως να ξέρει κάποιος αν πάσχει από μεταβολικό σύνδρομο; Σύμφωνα με τους ειδικούς της Εταιρείας, θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 3 από 5 συγκεκριμένα προβλήματα. Αυτά είναι:
- Να έχει γλυκόζη (σάκχαρο) όταν είναι νηστικός από 100 mg/dl και πάνω ή να παίρνει φάρμακα για το «ζάχαρο», δηλαδή την αυξημένη γλυκόζη αίματος
- Να έχει χαμηλή HDL (καλή) χοληστερόλη ή να παίρνει φάρμακα για την χαμηλή HDL. Η HDL είναι χαμηλή στις τιμές κάτω από 40 mg/dl στους άνδρες και κάτω από 50 mg/dl στις γυναίκες
- Να έχει αυξημένα τριγλυκερίδια ή να κάνει θεραπεία για τα τριγλυκερίδιά του. Τα τριγλυκερίδια είναι αυξημένα όταν υπερβαίνουν τα 150 mg/dl.
- Να έχει παθολογική περίμετρο μέσης. Δηλαδή να είναι μεγαλύτερη ή ίση με 102 εκατοστά στους άνδρες και 88 εκατοστά στις γυναίκες
- Να έχει υψηλή αρτηριακή πίεση ή να παίρνει χάπια για την πίεση. Η πίεση είναι υψηλή όταν είναι από 130 mmHg και πάνω η συστολική (ο μεγάλος αριθμός στη μέτρηση) ή/και από 85 mmHg και πάνω η διαστολική (ο μικρός αριθμός στη μέτρηση).
Οι καρδιαγγειακές επιπλοκές
Το μεταβολικό σύνδρομο δεν είναι μία αθώα κατάσταση. Αντιθέτως, ενέχει πολλούς κινδύνους, με πιο γνωστούς τις καρδιαγγειακές επιπλοκές και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι.
Οι πιθανές καρδιαγγειακές επιπλοκές του λ.χ. δεν τελειώνουν με τη στεφανιαία νόσο, όπως πιστεύουν πολλοί. Οι πάσχοντες από το σύνδρομο διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για:
- Κολπική μαρμαρυγή (σοβαρή μορφή καρδιακής αρρυθμίας),
- Καρδιακή ανεπάρκεια
- Στένωση της αορτής
- Ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο
- Πιθανώς φλεβική θρομβοεμβολική νόσο
Λίπος στο συκώτι
Το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει επίσης τον κίνδυνο μη-αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος (κν: «λίπος στο συκώτι»), ιδίως στους πάσχοντες από αυτό που αναπτύσσουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος αποτελεί ουσιαστικά την ηπατική εκδήλωση του μεταβολικού συνδρόμου. Χαρακτηρίζεται από την συσσώρευση λίπους στον ηπατικό ιστό, εξαιτίας μη-αλκοολικών αιτιών. Στα αίτια αυτά συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων η παχυσαρκία, η υπερκατανάλωση απλών υδατανθράκων και η καθιστική ζωή.
Η μη-αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος αποτελεί πλέον την πιο συχνή ηπατοπάθεια παγκοσμίως. Συσχετίζεται άμεσα με την παγκόσμια επιδημία της παχυσαρκίας (υπολογίζεται ότι το τουλάχιστον 80% των πασχόντων είναι παχύσαρκοι). Η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί ως απλή ηπατική στεάτωση ή να εξελιχθεί στην φλεγμονώδη μορφή της (μη-αλκοολική στεατοηπατίτιδα). Αυτό συμβαίνει στο 10-20% των περιπτώσεων.
Κίνδυνος καρκίνου
Η μη-αλκοολική στεατοηπατίτιδα μπορεί να εξελιχθεί περαιτέρω και να φθάσει:
- Στην κίρρωση του ήπατος, που είναι μία δυνητικά καρκινική κατάσταση
- Στο ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (καρκίνος του ήπατος)
Οι επιπλοκές αυτές παρατηρούνται με αυξανόμενη συχνότητα στους πάσχοντες από μη-αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.
Ο καρκίνος του ήπατος δεν είναι η μοναδική κακοήθης νεοπλασία που παρατηρείται με αυξανόμενη συχνότητα στους ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο. Ολοένα περισσότερες κλινικές μελέτες αναδεικνύουν το σύνδρομο ως παράγοντα κινδύνου και για διάφορες άλλες μορφές της νόσου. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:
- Στους άνδρες ο καρκίνος του παχέος εντέρου και της ουροδόχου κύστεως
- Στις γυναίκες ο καρκίνος του ενδομητρίου, του παγκρέατος, το παχέος εντέρου, των ωοθηκών και του μαστού μετά την εμμηνόπαυση.
Υπάρχουν επίσης αντικρουόμενα επιστημονικά δεδομένα για τη δυνητική συσχέτιση του συνδρόμου με τον καρκίνο του προστάτη. Πρόσφατη ανασκόπηση της ιατρικής βιβλιογραφίας, εξ άλλου, συσχέτισε το μεταβολικό σύνδρομο και με αυξημένο κίνδυνο αιματολογικών κακοηθειών (π.χ. λευχαιμία).
Επιπλέον, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με καρκίνο που πάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να εκδηλώνουν περισσότερες επιπλοκές κατά την αντινεοπλασματική θεραπεία. Ενδέχεται επίσης να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο μεταστάσεων και να έχουν φτωχότερη πρόγνωση. Απαιτούνται όμως περισσότερες έρευνες επ’ αυτών.
Περισσότερες λοιμώξεις
Μείζον θέμα έχει ανακύψει με το μεταβολικό σύνδρομο και στη διάρκεια της πανδημίας που έχει προκαλέσει ο νέος κορωνοϊός. Οι ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο, ιδίως με παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακή νόσο ή/και ηπατική νόσο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής COVID-19 και άλλων αρνητικών εκβάσεων.
Καθοριστικός παράγοντας στις εκβάσεις αυτές είναι η παχυσαρκία. Το σώμα των παχύσαρκων ασθενών βρίσκεται σε κατάσταση χρόνιας φλεγμονής, η οποία προκαλεί όψιμη (καθυστερημένη) και κατώτερη της επιθυμητής ανοσοποιητική απάντηση.
Επιπλέον, η ανοσολογική μνήμη είναι διαταραγμένη στους παχύσαρκους ασθενείς. Η συνέπεια είναι εξασθενημένη αντίδραση του ανοσοποιητικού σε περίπτωση νόσησης. Είναι επίσης μειωμένη και όταν εμβολιάζονται, επομένως δεν αποκομίζουν πλήρη προστασία από τα εμβόλια.
Για όλους αυτούς τους λόγους η παχυσαρκία έχει αναδειχθεί σε σημαντικό παράγοντα κινδύνου για ιογενείς λοιμώξεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται πλέον η COVID-19.
Πόσοι πάσχουν
Το μεταβολικό σύνδρομο έχει πια μετατραπεί σε ολοένα εντεινόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η ακριβής επίπτωσή του δεν είναι γνωστή. Εκτιμάται, όμως, ότι προσβάλλει αυξανόμενο ποσοστό του ενηλίκου πληθυσμού, δεδομένης της αύξησης της παχυσαρκίας και του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 34% στις ΗΠΑ, σύμφωνα με σχετική μελέτη, και το 31% στην Ισπανία.
Στην Ελλάδα, μελέτη του 2005 είχε υπολογίσει ότι από μεταβολικό σύνδρομο πάσχει το 23,6% ανδρών και γυναικών. Πιο πρόσφατα, το 2020, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Κρήτης ανέφεραν ότι έπασχε το 73,6% των ασθενών άνω 40 ετών, οι οποίοι επισκέπτονταν ιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
Τι μπορείτε να κάνετε
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το σωματικό βάρος και τον τρόπο ζωής. Επομένως καθοριστικά μέτρα για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπισή του θεωρούνται:
- Η απώλεια βάρους
- Η συστηματική άσκηση
- Η ακολούθηση μιας υγιεινής διατροφής
Φωτογραφία: iStock