Είναι μια ιδέα που εξακολουθεί να έχει οπαδούς, έστω κι αν είναι εντελώς εσφαλμένη, όπως φάνηκε καθαρά και από τις πρόσφατες δηλώσεις του νέου Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ: τα πολλά εμβόλια επιβαρύνουν τον οργανισμό και οδηγούν σε καταστάσεις όπως ο αυτισμός.
Η θεωρία αυτή επαναλαμβάνεται συχνά, όχι μόνο από αντιεμβολιαστές, αλλά και από εκλεγμένους ηγέτες όπως ο Τραμπ.
«Όταν ταΐζεις ένα μωρό, Μπόμπι, ένα εμβόλιο που αποτελείται από 38 διαφορετικά εμβόλια και μοιάζει σαν να έχει γίνει για ένα άλογο, όχι για ένα, ξέρετε, μωρό 10 ή 20 κιλών», είπε ο Τραμπ στον Ρόμπερτ Φ. Κένεντι, τον άνθρωπο που προορίζει για τη θέση του κορυφαίου αξιωματούχου υγείας των ΗΠΑ, σε συνομιλία τους τον Ιούλιο. «Και τότε βλέπεις το μωρό ξαφνικά να αρχίζει να αλλάζει ριζικά – το έχω δει πάρα πολλές φορές», συμπλήρωσε τότε.
Ο Τραμπ επανέφερε το θέμα πριν από λίγες ημέρες, λέγοντας ότι ο Κένεντι θα διερευνήσει αν τα παιδικά εμβόλια προκαλούν αυτισμό, παρόλο που δεκάδες αυστηρές μελέτες έχουν διερευνήσει ήδη το θέμα και απορρίψει αυτή τη θεωρία.
Η ιδέα ότι τα σημερινά εμβόλια επιβαρύνουν υπερβολικά το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών είναι θεμελιωδώς λανθασμένη, λένε οι ειδικοί. Τα εμβόλια σήμερα είναι πιο καθαρά και αποτελεσματικά και περιέχουν πολύ λιγότερους (σε υπερθετικό βαθμό λιγότερους) πιθανούς παράγοντες διέγερσης του ανοσοποιητικού σε σχέση με ό,τι συνέβαινε πριν από δεκαετίες.
Επιπλέον, οι ανοσολογικές αντιδράσεις που προκαλούν τα εμβόλια είναι απειροελάχιστες σε σύγκριση με εκείνες που βιώνουν τα παιδιά σε καθημερινή βάση, λέει η δρ Yvonne Maldonado, παιδίατρος στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, η οποία συμβουλεύει τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) για τα εμβόλια.
Τα παιδιά φιλοξενούν στον οργανισμό τους τρισεκατομμύρια βακτήρια, περισσότερα από τον αριθμό των κυττάρων τους, και συναντούν παθογόνους μικροοργανισμούς παντού. Από τους φροντιστές και τα άλλα παιδιά με τα οποία έρχονται σε επαφή, στις κουζίνες, στις τουαλέτες και στην παιδική χαρά, στα παιχνίδια, τις πετσέτες και τα σφουγγάρια.
«Αυτή είναι η φυσιολογική πορεία της ανάπτυξης, το να έχεις πυρετό και να αναπτύσσεις ανοσία σε όλους τους οργανισμούς που βρίσκονται στο περιβάλλον γύρω σου», τονίζει η γιατρός.
Η ισχύς ενός εμβολίου οφείλεται στα λεγόμενα αντιγόνα που περιέχει: κομμάτια ενός παθογόνου, συχνά πρωτεΐνες, που προκαλούν ανοσολογική αντίδραση στον οργανισμό.
Μαθαίνοντας να αναγνωρίζει αντιγόνα από ένα επικίνδυνο παθογόνο, όπως η ιλαρά ή η πολιομυελίτιδα, το ανοσοποιητικό σύστημα προετοιμάζεται για να το καταπολεμήσει όταν θα έρθει σε επαφή με αυτό.
«Δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των βρεφών είναι πιο «απλοϊκό» από εκείνο των μεγαλύτερων παιδιών και των ενηλίκων, ο οργανισμός τους μαθαίνει καθημερινά πώς να προστατεύεται από εξωτερικές απειλές», ανέφερε εκπρόσωπος του CDC στους New York Times.
«Τα εμβόλια βοηθούν στην προστασία τους πριν εκτεθούν σε μια απειλή μολυσματικής νόσου, ώστε όταν έρθει το βακτήριο ή ο ιός, η ανοσολογική αντίδραση του παιδιού να είναι έτοιμη και να μπορεί να ανταποκριθεί ταχύτερα και αποτελεσματικότερα», ανέφερε.
Κάθε ένα από τα εμβόλια που κάνει ένα παιδί σήμερα περιέχει περίπου 10 αντιγόνα. Τα παλαιότερα εμβόλια είχαν πολύ μεγαλύτερη ισχύ, έχοντας έως και 300 φορές περισσότερα.
Η περίπτωση των εμβολίων της ευλογιάς και του κοκκύτη
Πριν από περισσότερο από έναν αιώνα, τα παιδιά εμβολιάζονταν μόνο κατά της ευλογιάς, η οποία στο παρελθόν σκότωνε περίπου ένα στα τρία κρούσματα. Η ευλογιά είναι από τους μεγαλύτερους ιούς που είναι γνωστό ότι προσβάλλουν τον άνθρωπο και η δόση του εμβολίου περιείχε έως και 200 πρωτεΐνες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την αντίδραση του οργανισμού.
Στη δεκαετία του 1940, χρησιμοποιείτο ευρέως ένα εμβόλιο για τον κοκκύτη. Ο κοκκύτης προκαλείται από βακτήρια – τα οποία είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερα από έναν μέσο ιό – και το εν λόγω εμβόλιο περιείχε τουλάχιστον 2.000 πρωτεΐνες.
Καθώς οι επιστήμονες μάθαιναν περισσότερα για τα παθογόνα που βλάπτουν ή σκοτώνουν τα παιδιά, επικεντρώθηκαν στις πιο σημαντικές πρωτεΐνες. Έκαναν επίσης μεγάλα βήματα στην τελειοποίηση των τεχνικών καθαρισμού και τυποποίησης των συστατικών του εμβολίου.
«Σήμερα τα εμβόλια είναι πιο καθαρά από ποτέ λόγω αυτών των εξελίξεων», τονίζει ο δρ Paul Offit, διευθυντής του Κέντρου Εκπαίδευσης για τα Εμβόλια στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας και σύμβουλος του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA).
Μέχρι τη δεκαετία του 1990, η ευλογιά είχε εξαλειφθεί και το εμβόλιο του κοκκύτη είχε αντικατασταθεί από μια νέο εκδοχή που περιέχει δύο έως πέντε πρωτεΐνες ανά δόση, ανάλογα με το σκεύασμα. Πολλά άλλα εμβόλια, συμπεριλαμβανομένου του εμβολίου κατά της ιλαράς, βασίζονται σε ένα ή δύο μόνο αντιγόνα ανά δόση.
Η πλάνη
Ο Κένεντι και άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι η θιμεροσάλη (thimerosal), ένα συντηρητικό με βάση τον υδράργυρο σε ορισμένα παιδικά εμβόλια, προκαλεί αυτισμό. Έχουν βάλει μάλιστα στο στόχαστρο το συνδυασμένο εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας, της ιλαράς και της ερυθράς (MMR). Το συγκεκριμένο εμβόλιο, όμως, δεν περιείχε ποτέ θιμεροσάλη. Ακόμα και όταν το συντηρητικό εμφανίστηκε σε άλλα εμβόλια, τα ίχνη του ήταν σε ποσότητες περίπου στα επίπεδα με εκείνα που υπάρχουν σε μια κονσέρβα τόνου. Επιπλέον, η μορφή του υδραργύρου στη συγκεκριμένη ουσία δεν είναι τοξική για τους ανθρώπους σε μικρές δόσεις. Σε κάθε περίπτωση, δεν αποτελεί συστατικό των περισσότερων παιδικών εμβολίων από το 2001.
Τα εμβόλια δοκιμάζονται διεξοδικά για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους σε ζώα και στη συνέχεια σε προοδευτικά μεγαλύτερες μελέτες σε ανθρώπους, μερικές φορές επί δεκαετίες.
Ο κ. Κένεντι και άλλοι κατηγορούν τους Αμερικανούς αξιωματούχους υγείας για προκατάληψη υπέρ των εμβολίων (κάτι που συμβαίνει, αντιστοίχως, και σε άλλες χώρες με τους αντιεμβολιαστές). Υπάρχουν, ωστόσο, ανεξάρτητες επιτροπές εμπειρογνωμόνων (στις ΗΠΑ τόσο στον FDA όσο και στο CDC) που αξιολογούν τα δεδομένα και προτείνουν στη συνέχεια εάν ένα εμβόλιο πρέπει να εγκριθεί – και εάν ναι, ποιος πρέπει να το λάβει και πότε.
Σχεδόν όλοι οι σύμβουλοι του CDC είναι γιατροί σε κορυφαία ιδρύματα που προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους και την εμπειρία τους στην παιδιατρική, τις λοιμώδεις νόσους, την ανοσολογία και άλλες ιατρικές ειδικότητες. Ένα μέλος της επιτροπής μεταφέρει την άποψη των καταναλωτών για τον εμβολιασμό.
Στη σπάνια περίπτωση που τα μέλη έχουν σύγκρουση συμφερόντων με το υπό εξέταση προϊόν, αποσύρονται από τις συζητήσεις.
Το CDC υιοθετεί σχεδόν πάντα κατά λέξη τις συστάσεις της επιτροπής.
Ορισμένα από τα εμβόλια χρησιμοποιούνται πλέον εδώ και δεκαετίες και οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες διαθέτουν πολλαπλούς μηχανισμούς για να συνεχίσουν να παρακολουθούν την ασφάλεια.
«Δεν έχουμε δει κανένα σημάδι ότι κάποιο από αυτά τα εμβόλια είναι επικίνδυνο για τα παιδιά, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα», τονίζει η δρ Maldonado.