Όταν ο καρκίνος δίνει σημάδια!

Iatropedia
04 Απριλίου 2014 | 06:00

''Κάλλιο το προλαμβάνειν παρά το θεραπεύειν''. Το ρητό αυτό φαίνεται ότι ισχύει μέχρι κεραίας και σε ορισμένους τύπους καρκίνου οι οποίοι μπορούν να εντοπισθούν πριν προκαλέσουν συμπτώματα. Σε ποιες εξετάσεις πρέπει να υποβάλλονται οι άνδρες και οι γυναίκες; Σε ποια ηλικία; Ποιοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου; Απαντήσεις στο επιστημονικό άρθρο, που ακολουθεί.

Της Χριστίνας Ι. Μπουντούρη

Γενικού – Οικογενειακού Ιατρού

Ορισμένοι καρκίνοι μπορούν να βρεθούν πριν προκαλέσουν συμπτώματα. Ο έλεγχος για τον καρκίνο σε άτομα που δεν έχουν συμπτώματα ονομάζεται προσυμπτωματικός έλεγχος. Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται και η ηλικία που πρέπει να αρχίζει ο έλεγχος διαφέρουν σε κάθε καρκίνο.

Ο έλεγχος δίνει τη δυνατότητα στους γιατρούς να εντοπίζουν και να αντιμετωπίζουν τον όγκο σε αρχικά στάδια, όπου η θεραπεία είναι και πιο αποτελεσματική. Ωστόσο, δεν υπάρχει προσυμπτωματικός έλεγχος για όλους τους τύπους καρκίνου.

Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του μαστού.

Όλες οι γυναίκες πρέπει να αρχίζουν να κάνουν μαστογραφία στην ηλικία των 40 ετών και να την επαναλαμβάνουν κάθε χρόνο.

Οι γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω πρέπει να ελέγχονται με κλινική εξέταση των μαστών από το γιατρό τους κάθε χρόνο.

Οι γυναίκες ηλικίας 20-39 ετών πρέπει να ελέγχονται με κλινική εξέταση των μαστών από το γιατρό τους κάθε 3 χρόνια.

Όλες οι γυναίκες πρέπει να κάνουν αυτοεξέταση των μαστών τους από την ηλικία των 20 ετών και αν διαπιστώσουν κάποια αλλαγή να ενημερώνουν το γιατρό τους.

Η Μαγνητική Τομογραφία πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο συμπληρωματικά με τη μαστογραφία σε γυναίκες, οι οποίες ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

Η Μαγνητική Τομογραφία δεν αποτελεί εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου σε γυναίκες που δεν ανήκουν στην ομάδα είναι υψηλού κινδύνου.

Γυναίκες οι οποίες ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου είναι:

Όσες έχουν πάνω από 20% πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού σύμφωνα με τα εργαλεία εκτίμησης κινδύνου, τα οποία βασίζονται κυρίως στο οικογενειακό ιστορικό (π.χ. μοντέλο Claus)

Όσες έχουν γνωστή μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2.

Όσες έχουν ένα συγγενή πρώτου βαθμού (γονέα, αδελφό, αδελφή ή παιδί) με μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 ή BRCA2 και οι ίδιες δεν έχουν κάνει γενετικό έλεγχο.

Όσες έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στο στήθος, όταν ήταν μεταξύ 10-30 ετών.

Όσες έχουν σύνδρομο Li Fraumeni, ή Cowden, ή Bannayan-Riley-Ruvalcaba ή έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με ένα από αυτά τα σύνδρομα.

Μια καλή ηλικία έναρξης του ελέγχου για γυναίκες στην ομάδα υψηλού κινδύνου θεωρείται η ηλικία των 30 ετών, αλλά αυτό διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση.

Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου.

Άντρες και γυναίκες που είναι πάνω από 50 ετών πρέπει να κάνουν προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου με μία από τις ακόλουθες εξετάσεις:

Κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια

Εικονική κολονοσκόπηση (ένας τύπος αξονικής τομογραφίας) κάθε 5 χρόνια

Σιγμοειδοσκόπηση κάθε 5 χρόνια

Δοκιμασίες ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα κάθε χρόνο

Ο έλεγχος πρέπει να συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των 75 ετών, αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση. Αν είστε πάνω από 75 ετών συμβουλευτείτε το γιατρό σας για να σας πει αν πρέπει να συνεχίσετε τον έλεγχο ή όχι.

Άτομα που έχουν παράγοντες κινδύνου και υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου πρέπει να ξεκινούν τον έλεγχο πιο νωρίς, να γίνεται πιο τακτικά και είναι καλύτερα να εξετάζονται με κολονοσκόπηση.

Πώς πρέπει να ελέγχονται τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου;

Το θετικό οικογενειακό ιστορικό αφορά:

Άτομα που έχουν ένα συγγενή 1ου βαθμού (γονείς, αδέρφια, παιδιά) με καρκίνο του παχέος εντέρου ή με αδενωματώδη πολύποδα, ο οποίος να το εμφάνισε πριν την ηλικία των 60 ετών ή

Άτομα που έχουν δύο συγγενείς 1ου βαθμού (γονείς, αδέρφια, παιδιά) με καρκίνο του παχέος εντέρου ή με αδενωματώδη πολύποδα, ανεξάρτητα από την ηλικία που το εμφάνισαν.

Τα άτομα αυτά πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο σε ηλικία 40 ετών ή 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία που έγινε η διάγνωση στους συγγενείς τους. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται με κολονοσκόπηση και να επαναλαμβάνεται κάθε 5 χρόνια.

Πώς πρέπει να ελέγχονται τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό οικογενούς αδενωματώδους πολυποδίασης;

Τα άτομα αυτά πρέπει να κάνουν γενετικό έλεγχο για να διαπιστώσουν εάν έχουν το παθολογικό γονίδιο, που οδηγεί στην ανάπτυξη πολλών πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου σε νεαρές ηλικίες. Όσοι έχουν το παθολογικό γονίδιο ή πιθανά να το έχουν, χωρίς να έχουν κάνει το γενετικό έλεγχο, πρέπει να παρακολουθούνται από την ηλικία των 10-12 ετών και κάθε χρόνο με σιγμοειδοσκόπηση.

Πώς πρέπει να ελέγχονται τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό κληρονομικού, μη πολυποδιασικού καρκίνου παχέος εντέρου;

Τα άτομα αυτά πρέπει επίσης να κάνουν γενετικό έλεγχο. Όσοι έχουν το παθολογικό γονίδιο ή πιθανά να το έχουν, χωρίς να έχουν κάνει το γενετικό έλεγχο, πρέπει να παρακολουθούνται με κολονοσκόπηση κάθε 1-2 χρόνια από την ηλικία των 20- 25 ετών ή 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία διάγνωσης του συγγενή τους.

Πώς πρέπει να ελέγχονται τα άτομα με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn);

Τα άτομα αυτά πρέπει να παρακολουθούνται με κολονοσκόπηση κάθε 1-2 χρόνια και με ταυτόχρονη λήψη βιοψιών. Ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά 8 χρόνια μετά την έναρξη της φλεγμονής σε περίπτωση που η νόσος αφορά όλο το έντερο ή 12-15 χρόνια μετά, σε περίπτωση που η νόσος αφορά μόνο το ορθό και το σιγμοειδές.

Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του προστάτη.

Οι άντρες από την ηλικία των 50 ετών θα πρέπει να αρχίζουν τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη.

Άντρες που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, δηλαδή όσοι έχουν έχουν συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρας, αδερφός ή γιος) που έχει διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη σε ηλικία κάτω των 65 ετών, θα πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο σε ηλικία 45 ετών.

Άντρες με ακόμα υψηλότερο κίνδυνο, δηλαδή όσοι έχουν περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη σε ηλικία κάτω των 65 ετών, θα πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο σε ηλικία 40 ετών.

Οι άντρες πρέπει να ελέγχονται με το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) στο αίμα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά και η δακτυλική εξέταση για τη ψηλάφηση του αδένα.

Όταν η τιμή του PSA είναι κάτω από 2.5 ng/ml, η εξέταση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια.

Όταν η τιμή του PSA είναι πάνω από 2.5 ng/ml, η εξέταση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 1 χρόνο.

Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Όλες οι γυναίκες που είναι 21 ετών πρέπει να ξεκινάνε τον έλεγχο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Οι γυναίκες μεταξύ 21-29 ετών θα πρέπει να κάνουν τεστ Παπανικολάου κάθε 3 χρόνια. Αν ένα αποτέλεσμα του τεστ δεν είναι φυσιολογικό μπορεί να χρειαστεί να γίνει μία επιπλέον εξέταση που ονομάζεται HPV τεστ.

Οι γυναίκες μεταξύ 30-65 ετών θα πρέπει να κάνουν τεστ Παπανικολάου καθώς και τεστ HPV κάθε 5 χρόνια. Διαφορετικά να κάνουν μόνο τεστ Παπανικολάου κάθε 3 χρόνια.

Ο έλεγχος πρέπει να σταματάει όταν η γυναίκα φτάσει 65 χρονών, εφόσον όμως είχε τακτικό έλεγχο τα προηγούμενα χρόνια και τα αποτελέσματα ήταν φυσιολογικά.

Οι γυναίκες με ιστορικό προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο θα πρέπει να συνεχίσουν να εξετάζονται για τουλάχιστον 20 χρόνια μετά από αυτή τη διάγνωση, έστω και αν η ηλικία τους ξεπερνάει τα 65.

Γυναίκες που έχουν αφαιρέσει τη μήτρα τους (και τον τράχηλο μαζί ) για λόγους που δεν σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και που δεν έχουν ιστορικό καρκίνου του τραχήλου ή σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις δεν θα πρέπει να ελέγχονται.

Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από το αν η γυναίκα έχει κάνει το εμβόλιο για τον ιό HPV.

Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του πνεύμονα

Μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα. Τελευταία έχουν εγκριθεί οδηγίες, ώστε να γίνεται ετήσιος έλεγχος με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης και συνιστώνται πλέον από πολλούς οργανισμούς.

Άτομα τα οποία πληρούν όλα τα παρακάτω κριτήρια είναι υποψήφια να κάνουν τον προσυμπτωματικό έλεγχο:

Ηλικία 55-74 ετών.

Με αρκετά καλή κατάσταση υγείας

Έχει βαρύ και μακροχρόνιο ιστορικό καπνίσματος (τουλάχιστον 30 pack-year)

Εξακολουθούν να καπνίζουν ή έχουν κόψει το κάπνισμα μέσα στα τελευταία 15 χρόνια.

Οι γιατροί πρέπει να μιλήσουν με τους ασθενείς σχετικά με τα οφέλη, τους περιορισμούς και τις πιθανές βλάβες του προσυμπτωματικού ελέγχου. Η εξέταση θα πρέπει να γίνεται μόνο με το σωστό τύπο αξονικού τομογράφου και σε κέντρα που έχουν εμπειρία στις σαρώσεις LDCT για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα.