P. Salem: «Οι ασθενείς με καρκίνο δεν είναι αριθμοί, ούτε αντικείμενα»

Η ιατρική γνώση από μόνη της δεν είναι αρκετή για να νικηθεί ο καρκίνος, διότι οι ασθενείς δεν χρειάζονται μόνο φάρμακα, εγχειρήσεις και ακτινοβολίες για να γίνουν καλά.  Χρειάζονται χρόνο, αγάπη, συμπόνια, ελπίδα. Και αυτά οι γιατροί μπορούν και πρέπει να τους τα προσφέρουν απλόχερα.

Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα συγκλονιστικής διάλεξης που έδωσε προ ημερών ο ογκολόγος Dr. Philip A. Salem, ένας παγκοσμίου φήμης γιατρός, ερευνητής και καθηγητής που έχει αφιερώσει πέντε δεκαετίες από τη ζωή του στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Θέμα της διάλεξης ήταν η ανθρωπιά με την οποία πρέπει οι γιατροί να αντιμετωπίζουν τους ασθενείς με καρκίνο, σε όλες τις φάσεις της νόσου τους και ανεξάρτητα από τη σοβαρότητά της. Τα μηνύματά του ήταν πολλά και αιχμηρά.

Διαβάστε περισσότερα Servier: Η ανθρώπινη και φιλοσοφική διάσταση της θεραπείας του καρκίνου

«Το σημερινό θέμα είναι πολύ σημαντικό, αλλά πολύ σπάνια το συζητάμε», είπε. «Η γνώση μόνη της δεν αρκεί για να νικήσουμε τον καρκίνο. Ασφαλώς και είναι ο βράχος πάνω στον οποίο θα σταθούμε για να αντιμετωπίσουμε τον καρκίνο. Ο ασθενής όμως  χρειάζεται πολύ περισσότερα από αυτήν για να τα καταφέρει».

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πέντε πρόσθετα «όπλα» τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γιατροί και να κάνουν τη διαφορά για τους ασθενείς τους. Να ποια είναι και όσα συνοπτικά είπε γι’ αυτά ο Dr. Salem, ο οποίος είναι μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Η αγάπη και η συμπόνια

Ο γιατρός δεν πρέπει να είναι απόμακρος, αλλά να περιβάλλει τον ασθενή με αγάπη και συμπόνια. Ο καρκίνος δεν μπορεί να αποτελεί το επίκεντρο της φροντίδας, ο ασθενής πρέπει να είναι. Δυστυχώς, όμως, «το μεγαλύτερο πρόβλημα στον κόσμο σήμερα είναι ότι πολλοί γιατροί όταν αντιμετωπίζουν τον καρκίνο, βλέπουν μόνο την νόσο. Δεν βλέπουν τον ασθενή πίσω από τη νόσο», είπε ο Dr. Salem. «Ο ασθενής, όμως, δεν είναι αντικείμενο, αλλά άνθρωπος. Έχει όνομα, έχει γονείς, έχει φίλους, έχει οικογένεια που τον αγαπά. Ο ασθενής πρέπει να νιώσει ότι δεν είναι αριθμός, αλλά ότι είναι ξεχωριστός και μοναδικός».

Ο χρόνος

Ο καρκίνος χρειάζεται χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο χρόνο χρειάζεται και ο ασθενής, για να διαχειριστεί τους φόβους, τις ανησυχίες, την κατάθλιψή του, ακόμα και τις απόψεις που έχει για τη ζωή και τον θάνατο. Αυτό τον χρόνο πρέπει να του τον αφιερώνει ο γιατρός. «Αν ο ασθενής έχει κατάθλιψη και αυτή δεν αντιμετωπιστεί από τον γιατρό του, μπορεί να σταματήσει τη θεραπεία του. Χωρίς θεραπεία, δεν έχει καμία ελπίδα για ίαση», ξεκαθάρισε ο ειδικός.

Επομένως, ο γιατρός πρέπει να του μιλά συνεχώς και «να του εμφυσά ελπίδα και εγκαρτέρηση. Ο ασθενής χρειάζεται έναν γιατρό που θα του δίνει λόγους για να είναι καρτερικός. Είναι απαραίτητο για να επιτευχθεί η ίαση», πρόσθεσε.

Η αλήθεια

Πρέπει να λένε οι γιατροί στον ασθενή με καρκίνο την αλήθεια; Υπάρχει διχογνωμία επ’ αυτού, παραδέχθηκε ο καθηγητής. Η απάντηση εξαρτάται από ορισμένους βασικούς παράγοντες, που είναι οι εξής:

• Η αλήθεια δεν είναι ποτέ πιο σημαντική από τον ασθενή. Ό,τι λέει ο γιατρός στον ασθενή για την κατάστασή του, πρέπει να είναι αυτό που εκείνος μπορεί να ακούσει.
• Η αλήθεια δεν πρέπει να λέγεται βιαστικά. Ούτε μπορεί ούτε πρέπει να λεχθεί στο πρώτο ή στο δεύτερο ραντεβού. Πρώτα πρέπει να γνωρίσει ο γιατρός τον ασθενή και ύστερα να του μιλήσει. Ειδάλλως δεν θα ξέρει πόσα αντέχει ο ασθενής του να ακούσει.
• Η αλήθεια πρέπει να λέγεται με συμπόνια και με τρόπο που θα δίνει ελπίδα. Αν όσα πει ο γιατρός στον ασθενή, του προκαλέσουν απελπισία ή τον σπρώξουν στην κατάθλιψη ή και τον αυτοκτονικό ιδεασμό ακόμα, τότε έχει υπονομευθεί η θεραπεία πριν καν αρχίσει.
• Η αλήθεια χρειάζεται τέχνη για να αποκαλυφθεί. Φυσικά και ό,τι λέει ο γιατρός στον ασθενή πρέπει να είναι αλήθεια. Ταυτοχρόνως όμως πρέπει και να του ταιριάζει, να καλύπτει τις ανάγκες του. Κάθε ασθενής είναι διαφορετικός. Όταν το θέμα είναι ο καρκίνος, η αλήθεια είναι ένα πολύ σοβαρό φιλοσοφικό ζήτημα, διότι αφορά τη ζωή και τον θάνατο.
• Η αλήθεια πρέπει να συνοδεύεται από εκπαίδευση. Ο γιατρός δεν πρέπει ποτέ να μένει μόνο στην αλήθεια. Πρέπει ταυτοχρόνως να εκπαιδεύει τον ασθενή γύρω από την ασθένειά του και τη φύση της θεραπείας που θα κάνει. Πρέπει να τον εκπαιδεύει επίσης για τις πιθανές επιπλοκές, τους τρόπους αντιμετώπισης, τους τρόπους μείωσης της τοξικότητας των θεραπειών. Γι’ αυτό πρέπει να επικοινωνεί με τον ασθενή σε σχεδόν καθημερινή βάση. Αν τον βλέπει μία φορά τον μήνα, δεν αρκεί.

Όπως εξήγησε ο Dr. Salem, ο ασθενής με καρκίνο έχει πολλά ερωτηματικά, αγωνίες, ανάγκες. «Πολλοί ασθενείς δεν φοβούνται τον θάνατο, αλλά την διαδικασία του θανάτου», είπε. «Η αγωνία τους δεν είναι ο καρκίνος καθ’ εαυτός, αλλά ο πόνος και η απώλεια της αξιοπρέπειάς τους. Οι ασθενείς αυτοί βασανίζονται ψυχικά. Για να τους βοηθήσει ο  γιατρός, πρέπει να επικοινωνεί συνεχώς μαζί τους και να τους δίνει αληθινή ελπίδα».

Η ταπεινότητα

Ο γιατρός πρέπει να αφήνει τον εγωισμό του στο σπίτι και να είναι ταπεινός, τόνισε ο Dr. Salem. Όπως εξήγησε, η Ιατρική διδάσκει στους ογκολόγους ταπεινότητα, διότι αποτυγχάνουν συχνά. Ωστόσο, δεν πρέπει να φοβούνται την αποτυχία ως γιατροί, διότι δεν θα επιτύχουν εάν πρώτα δεν αποτύχουν. «Η αποτυχία είναι ευλογία και όχι κατάρα, διότι διδάσκει στον γιατρό ταπεινότητα και τον βελτιώνει ως επιστήμονα», επισήμανε.

Ο ταπεινός γιατρός μπορεί να συνεργάζεται αγαστά με τους άλλους γιατρούς και ειδικούς που χρειάζεται κάθε ογκολογικός ασθενής. Ο καρκίνος για να αντιμετωπιστεί χρειάζεται ολόκληρη ιατρική ομάδα και όχι έναν μεμονωμένο, εγωκεντρικό γιατρό, υπογράμμισε.

Η ελπίδα

Ο Dr. Salem περιέγραψε ένα περιστατικό που του συνέβη πριν από 5 χρόνια. « Είχα έναν ασθενή που έκανε θεραπεία σε ένα από τα καλύτερα κέντρα των ΗΠΑ. Του είπαν ότι δεν είχε πια ελπίδα και ήταν έτοιμος να επιστρέψει στο σπίτι του και να πεθάνει. Τελικά ήρθε σε εμένα για μία δεύτερη γνώμη. Του δώσαμε μια νέα θεραπεία κι είναι ακόμα ζωντανός. Οι γιατροί στο άλλο κέντρο του είχαν πει ότι η περίπτωσή του ήταν ανίατη, διότι νόμιζαν ότι αυτή ήταν η αλήθεια. Όπως απεδείχθη, όμως, δεν ήταν. Επομένως, πρέπει να είμαστε ταπεινοί και απέναντι στην αλήθεια που νομίζουμε ότι ξέρουμε, γιατί δεν την γνωρίζουμε πάντοτε».

Το κλειδί της επιτυχίας, τόνισε, είναι να δοκιμάζει ο γιατρός όλες τις πιθανές θεραπευτικές επιλογές. Να κάνει όχι μόνο το καλύτερο που μπορεί, αλλά το άπαν. Μόνο τότε δίνει στον ασθενή την καλύτερη δυνατή ελπίδα για ίαση που υπάρχει. Αν δώσει το άπαν και δεν σώσει τον ασθενή του, τότε θα ξέρει ότι απέτυχε διότι δεν γινόταν αλλιώς, συνέχισε.

Αυτό όμως προϋποθέτει ότι θα πάψουν οι γιατροί να σκέφτονται με όρους «καθιερωμένης θεραπείας». Ο όρος αυτός είναι λάθος, διότι υποδηλώνει ότι όλες οι άλλες θεραπείες είναι πειραματικές (ερευνητικές), κατά τον Dr. Salem.

«Σε κάθε ασθενή να δίνετε τη θεραπεία που θεωρείτε καλύτερη», παρότρυνε τους συναδέλφους του. «Αν είναι η καθιερωμένη, ας είναι. Αν όμως δεν είναι, μην αφήσετε την καθιερωμένη θεραπεία να σας σταματήσει. Δώστε του αυτή που εσείς θεωρείτε ως την πιο κατάλληλη θεραπεία για την περίπτωσή του».

«Ο καρκίνος δεν είναι υποχρεωτικά δολοφόνος»

Ο Dr. Salem είχε ένα μήνυμα για τους πάσχοντες από καρκίνο. «Ο καρκίνος δεν είναι υποχρεωτικά δολοφόνος. Υπάρχει πολλή ελπίδα στην αντιμετώπισή του. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να θεραπεύσουμε κατ’ ελάχιστον το 60% των κρουσμάτων του», είπε.

Και πρόσθεσε: «Η εμπειρία του καρκίνου θα κάνει τους ασθενείς να δουν τον κόσμο με διαφορετικά μάτια. Όταν βγουν από αυτήν την εμπειρία θα είναι καλύτεροι άνθρωποι, θα έχουν καταλάβει καλύτερα τι σημαίνει άνθρωπος και τι σημαίνουν ανθρώπινες σχέσεις και ζωή. Ο κόσμος γνωρίζει για τη δύναμη της γνώσης, αλλά όχι πάντοτε για τη δύναμη της αγάπης».

Η ομιλία του Dr. Salem έγινε σε διαδικτυακή εκδήλωση για την «Ανθρώπινη και φιλοσοφική διάσταση της θεραπείας του καρκίνου» που διοργάνωσε η φαρμακευτική εταιρεία Servier Hellas.