Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου του Θυρεοειδούς: Προδιαθεσιακοί παράγοντες, διάγνωση και θεραπεία

Στις ερωτήσεις μας απαντά ο κ. Στυλιανός Τίγκας, επίκ. καθηγητής Ενδοκρινολογίας, στο τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και διευθυντής της Ενδοκρινολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γεν. Νοσοκομείου Ιωαννίνων

1- Γνωρίζουμε ότι γενικά τα κρούσματα υπέρ- και υπό-θυρεοειδισμού είναι πιο πολλά μεταξύ των γυναικών. Ισχύει το ίδιο και με τον καρκίνο και γιατί;
Πράγματι, ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι 2-4 φορές συχνότερος στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Ωστόσο, η παρατήρηση αυτή αφορά ειδικά τις γυναίκες κατά την αναπαραγωγική ηλικία, καθώς πριν την εφηβεία και μετά την εμμηνόπαυση η συχνότητα του καρκίνου του θυρεοειδούς είναι ίδια και στα δύο φύλα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την παρουσία οιστρογονικών υποδοχέων στα καρκινικά κύτταρα, υποδηλώνει ότι η μεγαλύτερη επίπτωση της νόσου στις γυναίκες πιθανώς οφείλεται σε ορμονικούς παράγοντες. Η συχνότητα του καρκίνου του θυρεοειδούς παρουσιάζει γενικά αύξηση τα τελευταία χρόνια, που αποδίδεται κυρίως στην ευκολότερη ανίχνευση μικρών, ασυμπτωματικών καρκινωμάτων με τη διενέργεια υπερηχογραφημάτων και παρακεντήσεων θυρεοειδούς.

2- Υπάρχουν συμπτώματα ή είναι «σιωπηλή» νόσος;
Ο καρκίνος του θυρεοειδούς τις περισσότερες φορές ανακαλύπτεται σε κατά τα άλλα ασυμπτωματικά άτομα που έχουν έναν ή περισσότερους όζους (τοπικές διογκώσεις, ογκίδια) στο θυρεοειδή αδένα. Συνήθως οι όζοι του θυρεοειδούς βρίσκονται τυχαία, μετά από εξέταση από το γιατρό ή συχνά μετά από υπερηχογράφημα θυρεοειδούς ή άλλη απεικονιστική εξέταση της περιοχής του τραχήλου που γίνεται για κάποιο άλλο λόγο. Μικροί, κλινικά μη σημαντικοί όζοι στο θυρεοειδή είναι πολύ συχνοί σε φυσιολογικά άτομα (έως και στο 50% του πληθυσμού) ωστόσο μόνον ένας στους 20 περίπου όζους είναι κακοήθης. Σε περιπτώσεις μεγαλύτερων όζων ενδέχεται ο ίδιος ο ασθενής ή κάποιος από τους οικείους του να παρατηρήσει διόγκωση στην περιοχή του θυρεοειδούς ή σπανιότερα να εκδηλωθούν συμπτώματα όπως βραχνάδα ή αλλαγή στη φωνή, δυσκολία στην αναπνοή, δυσκολία στην κατάποση, πόνος ή βήχας. Η διάγνωση γίνεται μετά από παρακέντηση του όζου (ή των όζων) με λεπτή βελόνα, συνήθως υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση.

3- Υπάρχουν διάφορα είδη καρκίνου του θυρεοειδούς; Ποια η πρόγνωση ανάλογα την σταδιοποίηση;
Ο συχνότερος τύπος καρκίνου του θυρεοειδούς είναι ο λεγόμενος »καλώς διαφοροποιημένος καρκίνος» που περιλαμβάνει το θηλώδες (70-80%) και θυλακιώδες καρκίνωμα (10-15%). Ο τύπος αυτός έχει γενικά εξαιρετική πρόγνωση με πενταετή επιβίωση άνω του 98%. Σπανιότεροι τύποι είναι το αναπλαστικό και το μυελοειδές καρκίνωμα, το λέμφωμα και τα μεταστατικά καρκινώματα στο θυρεοειδή αδένα από άλλα όργανα. Εκτός από τον τύπο του καρκίνου, παράγοντες που σχετίζονται με την πρόγνωση και χρησιμοποιούνται για τη σταδιοποίηση είναι η ηλικία του ασθενούς κατά τη διάγνωση (ηλικία κάτω των 45 ετών σχετίζεται με καλύτερη πρόγνωση), το μέγεθος του όγκου, η επέκταση σε παρακείμενους ιστούς, η διήθηση αιμοφόρων αγγείων και η ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων. Ακόμη και ασθενείς άνω των 45 ετών με μεγαλύτερους ή επιθετικότερους όγκους μπορεί να έχουν πολύ καλή πρόγνωση αλλά παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα υποτροπών.

4- Τι νέο υπάρχει θεραπευτικά;
Η βασική θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου μαζί με τμήμα ή ολόκληρο τον θυρεοειδή αδένα. Σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγείται συμπληρωματικά μια δόση θεραπευτικού ραδιενεργού ιωδίου (με τη μορφή χαπιού) με σκοπό να καταστρέψει τα όποια υπολείμματα καρκινικών και θυρεοειδικών κυττάρων έχουν παραμείνει μετά το χειρουργείο. Μετά τη θυρεοειδεκτομή χορηγείται δια βίου θεραπεία υποκατάστασης με θυροξίνη (την ορμόνη που φυσιολογικά παράγει ο θυρεοειδής). Άλλες μορφές θεραπείας που χρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά είναι η χημειοθεραπεία και η χορήγηση εξωτερικής ακτινοβολίας. Σήμερα, έχει σημειωθεί πρόοδος στις χειρουργικές τεχνικές καθώς και στη θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο κατά την οποία χορηγούνται μικρότερες δόσεις σε σχέση με παλαιότερα, ενώ δεν απαιτείται απαραίτητα η προηγούμενη διακοπή της θυροξίνης. Επιπρόσθετα, υπάρχουν καινούργια φάρμακα που μπορεί να βοηθήσουν ασθενείς με πιό προχωρημένες μορφές καρκίνου, ειδικά όταν το ραδιενεργό ιώδιο δεν είναι αποτελεσματικό.