Ο καρκίνος αποτελεί κατ’ εξοχήν ασθένεια της τρίτης και τέταρτης ηλικίας, αφού το σχεδόν 55% των νέων κρουσμάτων αφορά άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω.
Οι άνδρες πάσχοντες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες (59% έναντι 52%), ενώ ηλικιωμένοι είναι και το 66% των ασθενών που χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της νόσου.
Με τη συνεχή γήρανση του πληθυσμού, εξ άλλου, τα ποσοστά αυτά αναμένεται να αυξηθούν κι άλλο. Στις ΗΠΑ, λ.χ., το 2030 εκτιμάται ότι το 70% των νέων διαγνώσεων καρκίνου θα αφορούν ανθρώπους άνω των 65 ετών.
Τις επισημάνσεις αυτές κάνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Χειρουργικής Ιωάννης Καραϊτιανός, πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής & Γηριατρικής Εταιρείας, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία (1η Οκτωβρίου).
Όπως αναφέρει, την επόμενη 30ετία εκτιμάται ότι θα αυξηθούν σημαντικά οι πολίτες ηλικίες άνω των 65, 85 ή και 100 ετών. Ειδικότερα, προβλέπεται αύξηση:
- Κατά 188% στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών
- Κατά 351% στα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών
- Κατά 1.004% στα άτομα άνω των 100 ετών
Οι κάτοικοι του πλανήτη ηλικίας άνω των 60 ετών ήταν 605 εκατομμύρια το 2000. Το 2015 έφτασαν τα 900 εκατομμύρια. Το 2050 εκτιμάται όταν θα φτάσουν στα 2 δισεκατομμύρια.
Στην Ελλάδα σήμερα, τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αποτελούν το 22,7% του γενικού πληθυσμού.
Το γήρας, όμως, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με νόσους και χρόνιες παθήσεις. Στην πραγματικότητα, ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 65-74 ετών. Είναι επίσης η δεύτερη αιτία θανάτου στους ανθρώπους 75 ετών και άνω, τονίζει ο κ. Καραϊτιανός.
Ποιοι είναι όμως οι συχνότεροι καρκίνοι στην τρίτη ηλικία; Όπως εξηγεί, στους άνδρες οι συχνότερες μορφές είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του προστάτη και του παχέος εντέρου. Αντίστοιχα στις γυναίκες ο καρκίνος του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και των γεννητικών οργάνων.
Αύξηση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η επίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος και του μελανώματος. Τα βασικοκυτταρικά καρκινώματα του δέρματος είναι συχνότατα νεοπλάσματα της προχωρημένης ηλικίας και για τα δύο φύλα. Έχουν, όμως, καλή πρόγνωση αν αντιμετωπιστούν σωστά και εγκαίρως.
Καρκίνος του μαστού
Αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα καρκίνο και την τρίτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφονται 250.000 νέες διαγνώσεις και περίπου 90.000 θάνατοι ετησίως. Στην Ελλάδα καταγράφονται ετησίως 7.770 νέα κρούσματα και 2.330 θάνατοι.
Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 61 έτη. Η μέση ηλικία θανάτου από καρκίνο μαστού τα 68 έτη. Το 58% όλων των καρκίνων μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες άνω των 65 ετών.
Επιβάλλεται η μαστογραφία από την ηλικία των 40 ετών ανά 1 έως 2 έτη ανάλογα με τη φύση του μαστού και μέχρι την ηλικία των 75 ετών, τονίζει ο κ. Καραϊτιανός.
Καρκίνος του πνεύμονα
Είναι πολύ συχνός καρκίνος και στα δύο φύλα. Στην Ελλάδα το 2020 καταγράφηκαν 8.960 νέα κρούσματα και 7.662 θάνατοι. Υπολογίζεται ότι 3-4 στους 100 άνδρες άνω των 70 ετών θα αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα στην προσεχή 10ετία.
Παρά τις εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπισή του, η συνολική 5ετής επιβίωση παραμένει σε ποσοστό κάτω του 20%. Δυστυχώς, ο καρκίνος του πνεύμονα δεν προκαλεί συμπτώματα παρά μόνο σε προχωρημένα στάδια, όταν συνήθως δεν μπορεί να ιαθεί.
Η 5ετής επιβίωση είναι 54,8% για εκείνους τους ασθενείς με εντοπισμένη νόσο κατά τη διάγνωση έναντι 4,2% για ασθενείς με απομακρυσμένες μεταστάσεις. «Επιβάλλεται ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας, ιδιαίτερα για τους καπνιστές και λοιπά υψηλού κινδύνου άτομα», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Η πενταετής επιβίωση στην Ογκολογία σημαίνει το ποσοστό των ανθρώπων που βρίσκονται εν ζωή πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση της ασθένειάς τους.
Καρκίνος του παχέος εντέρου
Είναι ο 3ος συχνότερος καρκίνος για άνδρες και γυναίκες και η 2η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Εμφανίζονται περίπου 300.000 νέα κρούσματα κάθε χρόνο στην Ευρώπη και περίπου 1.000.000 παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα το 2020 καταγράφηκαν 6.529 νέα κρούσματα και 3.431 θάνατοι. Αποτελεί ως επί το πλείστον κακοήθη εξαλλαγή αδενωματωδών πολυπόδων. Σε αρχικά (εντοπισμένα) στάδια της νόσου η 5ετής επιβίωση είναι 90%. Στα προχωρημένα (μεταστατικά) στάδια είναι 13%. Επομένως είναι θεμελιώδους σημασίας η έγκαιρη διάγνωση.
Τονίζεται η σημασία της κολονοσκόπησης για την έγκαιρη διάγνωση με έναρξη πλέον από τα 45 έτη. Η εξέταση επαναλαμβάνεται κατά διαστήματα, αναλόγως με τα ευρήματα (αν υπάρχουν πολύποδες ή όχι).
Καρκίνος του προστάτη
Είναι ο 2ος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες. Στο 69% των πασχόντων έχουν ηλικία άνω των 75 ετών. Το 2020 στην Ελλάδα καταγράφηκαν 6.217 νέες διαγνώσεις και 1.835 θάνατοι. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 66 έτη. Το 20% των νέων κρουσμάτων εμφανίζεται σε υπερήλικες (ηλικίες άνω των 75 ετών).
Σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομική επιβάρυνση. Σημαντικός είναι ο ρόλος της εξέτασης PSA από την ηλικία των 50 ετών με τη σύμφωνη γνώμη του ιατρού.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας
Παραμένει σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στις γυναίκες. Στις ΗΠΑ, λ.χ., το 2011 διαγνώστηκαν 12.000 γυναίκες με καρκίνο τραχήλου και καταγράφηκαν 4.092 θάνατοι από τη νόσο. Το Τεστ Παπανικολάου οδήγησε σε πολύ μεγάλη μείωση των διαγνώσεων καρκίνου τραχήλου μήτρας και των θανάτων από αυτόν.
Κύριο αίτιο της νόσου είναι ο ιός HPV. Γι’ αυτό και είναι υψίστης σημασίας ο εμβολιασμός εφήβων και των δύο φύλων έναντι του ιού.
Παράγοντες που μειώνουν τη θνησιμότητα
Σημαντικοί παράγοντες για τη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο είναι η πρωτογενής πρόληψη και ο προσυμπτωματικός (προληπτικός) έλεγχος. Η πρωτογενής πρόληψη αφορά σε συγκεκριμένες συνήθειες ως προς τον τρόπο ζωής όπως:
- Τη διαβίωση σε υγιεινό περιβάλλον (μακριά από ρύπους, καυσαέρια, κλπ.)
- Την υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής
- Τη διατήρηση ορθού σωματικού βάρους
- Τη μέτρια σωματική άσκηση
- Τη συνετή χρήση αλκοόλ
- Τους εμβολιασμούς
- Τη διακοπή του καπνίσματος ακόμα και στην ηλικία των 65 ετών
Αντίστοιχα, ο έγκαιρος προληπτικός εργαστηριακός έλεγχος μπορεί να προλάβει πολύ δυσάρεστες καταστάσεις και εξελίξεις. «Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο κίνδυνος του καρκίνου μπορεί να μειωθεί σε ποσοστό 30% έως 40% με υιοθέτηση πιο υγιεινών διατροφικών επιλογών», υπογραμμίζει ο κ. Καραϊτιανός.
Επέκταση του προληπτικού ελέγχου στην τρίτη ηλικία
«Ωστόσο, η ιατρική περίθαλψη των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας συνιστά ηθικά και δεοντολογικά προβλήματα. Σήμερα επικρατεί, λανθασμένα, η άποψη ότι οι προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο στα άτομα τρίτης ηλικίας στοιχίζουν δυσανάλογα στο Σύστημα Υγείας σε σχέση με το πιθανό όφελος. Αυτό που έχει μείζονα σημασία είναι η εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων έγκαιρης διάγνωσης των συχνότερων μορφών καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη, τραχήλου μήτρας, δέρματος, κλπ.) ακόμα και σε άτομα προχωρημένης ηλικίας, τουλάχιστον μέχρι τα 75 έτη ανάλογα με τη βιολογική ηλικία αλλά και το προσδόκιμο επιβίωσης των ατόμων αυτών», τονίζει ο κ. Καραϊτιανός.
Και καταλήγει: «Εξάλλου η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου σημαίνει: λιγότερες βαριές χειρουργικές επεμβάσεις, λιγότερες χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, λιγότερες ημέρες νοσηλείας και τελικά προσφέρει μεγάλες πιθανότητες ίασης ή μακρότερης επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής».
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
Φωτογραφία: iStock