Πανεπιστήμιο Αθηνών: Τα εμβόλια δεν αλλάζουν τα γονίδιά μας. Ούτε καν τα πλησιάζουν

Τα εμβόλια εναντίον της λοίμωξης που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός μπορεί να περιέχουν θραύσματα γενετικού υλικού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούν να αλλάξουν τα γονίδιά μας. Αυτό είναι πρακτικά αδύνατο γιατί δεν τα πλησιάζουν καν. Επιπλέον, δεν μένουν στο σώμα μας για περισσότερο από μερικές ημέρες.

Αυτό αναφέρουν οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ), καταρρίπτοντας έναν από τους μεγαλύτερους μύθους του αντιεμβολιαστικού κινήματος.

Όπως εξηγούν, είναι πολλοί οι αβάσιμοι φόβοι για τα εμβόλια εναντίον της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός. Ωστόσο αυτός που πρεσβεύει ότι τα νέα εμβόλια θα αλλάξουν το DNA μας, είναι ένας από τους κυριότερους.

Οι δύο ειδικοί λένε ότι υπάρχουν πολλές διαστρεβλώσεις για τον μηχανισμό δράσης τους από άτομα που δεν έχουν σχέση με την επιστήμη ή δεν έχουν ειδικές γνώσεις. Τα άτομα αυτά αποκαλούν τα εμβόλια «γονιδιακή θεραπεία» και υποστηρίζουν ότι «δεν είναι πραγματικά  εμβόλια». Ισχυρίζονται επίσης ότι «προκαλούν την παραγωγή τοξίνης από τον οργανισμό».

Οι παρανοήσεις αυτές οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι οι νεότερες ιατρικές εξελίξεις είναι περίπλοκες για τους περισσότερους μη-ειδικούς. Να λοιπόν τι ισχύει στην πραγματικότητα.

Τι περιέχουν τα εμβόλια

Τα εμβόλια που σχεδιάστηκαν και παράγονται  από την Pfizer και τη Moderna χρησιμοποιούν μικροσκοπικούς «φακέλους» από λιπίδια, που ονομάζονται λιπιδικά νανοσωματίδια.

Μέσα σε αυτούς τους «φακέλους» βρίσκεται ένα κομμάτι γενετικού υλικού, που ονομάζεται messenger RNA (mRNA – αγγελιαφόρο RNA). Αυτό το κομμάτι, που εισάγεται στα κύτταρά μας, περιέχει την πληροφορία για την οικοδόμηση της πρωτεΐνης-ακίδας του ιού.

Τα εμβόλια της Johnson & Johnson και της Astra Zeneca/Οξφόρδης είναι ελαφρώς διαφορετικά. Χρησιμοποιούν ένα δίκλωνο μόριο DNA που εισάγεται σε έναν συνηθισμένο, αλλά αδρανή ιό. Ο ιός αυτός ονομάζεται αδενοϊός. Το κομμάτι DNA που περιέχει, επίσης περιλαμβάνει τις οδηγίες για την οικοδόμηση της πρωτεΐνης-ακίδας του κορωνοϊού. Μόλις μπει μέσα στο ανθρώπινο κύτταρο, οι οδηγίες «διαβάζονται» και «μεταφράζονται» σε mRNA.

Που πηγαίνει το περιεχόμενό τους

Το ανθρώπινο κύτταρο αποτελείται από ένα κεντρικό τμήμα που λέγεται πυρήνας και ένα περιφερειακό που λέγεται κυτταρόπλασμα.

Τα κομμάτια mRNA του κορωνοϊού πηγαίνουν στο κυτταρόπλασμα, που αποτελεί το «σώμα» των κυττάρων μας. Αδρά θα λέγαμε ότι το κυτταρόπλασμα μοιάζει με ένα ζελατινώδες υγρό. Το υγρό αυτό περιέχει μικρά οργανίδια με διάφορες λειτουργίες απαραίτητες για το κύτταρο. Σε αυτό μεταφράζονται και συναρμολογούνται περίπου 200.000 άλλα κομμάτια αγγελιαφόρου RNA (mRNA), καθώς τα κύτταρα μας παράγουν συνεχώς πρωτεΐνες και ένζυμα.

Οι αλυσίδες του mRNA είναι βασικά ένα κωδικός που περιγράφει τις οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεϊνών. Στην περίπτωση των εμβολίων περιέχει τις οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεϊνών-ακίδων. Τις πρωτεΐνες αυτές χρησιμοποιεί ο κορονοϊός για να προσδένεται στα κύτταρά μας για να τα μολύνει.

Η πρωτεΐνη-ακίδα είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του ιού από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Τα κύτταρα  μας «διαβάζουν» αυτό το mRNA και το χρησιμοποιούν για τη συναρμολόγηση των ακίδων. Οι ακίδες στην συνέχεια  προωθούνται (μεταναστεύουν) στο εξωτερικό περίβλημα των κυττάρων μας. Εκεί τις εντοπίζει το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο πλέον αποκτά μνήμη για αυτές (τις «θυμάται»).

Πόσο παραμένουν στον οργανισμό

Αυτές οι ακίδες, από μόνες τους, δεν είναι επικίνδυνες. Δεν μπορούν να προκαλέσουν νόσο και συνήθως δεν είναι πλήρεις. Αντιθέτως, στην επιφάνεια του κυττάρου βγαίνουν κυρίως μικρά κομμάτια τους.

Πρόκειται ουσιαστικά για «αποτυπώματα» του ιού, που βοηθούν το ανοσοποιητικό να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει τον πραγματικό εχθρό όταν αυτός εμφανιστεί. Ο αληθινός εχθρός είναι ο κορωνοϊός.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι αλυσίδες mRNA από τα εμβόλια έχουν μικρή διάρκεια ζωής. Παραμένουν στον οργανισμό μόνο για δύο μέρες προτού διαλυθούν και τα κομμάτια τους ανακυκλωθούν  από το σύστημα διάθεσης απορριμμάτων των κυττάρων.

Το αγγελιαφόρο RNA (mRNA) είναι γενετικό υλικό. Υπό την έννοια αυτή, τα εμβόλια είναι μία θεραπεία που δημιουργήθηκε με βάση στις αρχές της Γενετικής. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είναι γονιδιακή θεραπεία, γιατί αυτό θα προϋπόθετε ότι θα αλλάξουν κάτι στα γονίδιά μας. Γι’ αυτό οι αρμόδιοι οργανισμοί, όπως ο FDA, τα ταξινομούν ως εμβόλια και όχι ως γονιδιακή θεραπεία.

Μακριά από τον πυρήνα

Πολλοί άνθρωποι, όμως, όταν ακούν ή διαβάζουν την έκφραση «γενετική» ή «γονιδιακή», νομίζουν ότι αυτομάτως θα αλλάζει τα γονίδιά τους, το DNA τους. Εν τούτοις, αυτό δεν είναι δυνατό για πολλούς λόγους.

Κατ’ αρχάς, προκειμένου τα εμβόλια να αλλάξουν τα γονίδιά μας, οι οδηγίες που περιέχονται στο  mRNA θα έπρεπε να εισέλθουν στον πυρήνα. Ο πυρήνας είναι το κέντρο ελέγχου του κυττάρου, γιατί σε αυτό υπάρχει το DNA μας. Ωστόσο, ο πυρήνας χωρίζεται από το υπόλοιπο κύτταρο με τη δική του μεμβράνη.

Για να ξεπεράσει αυτή τη μεμβράνη, το mRNA των εμβολίων θα έπρεπε να διαθέτει ένα ειδικό ένζυμο, το οποίο όμως δεν έχει.

Ακόμα δύο «τείχη προστασίας»

Ακόμα, όμως, κι αν μπορούσε να μπει στον πυρήνα, το μονόκλωνο μόριο του mRNA θα έπρεπε να μεταφραστεί ξανά σε ένα δίκλωνο μόριο DNA.

Αυτή τη μετάφραση μπορούν να κάνουν ορισμένοι ιοί, όπως ο HIV που προκαλεί το AIDS. Ο HIV την επιτυγχάνει χρησιμοποιώντας ένα ένζυμο που ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφάση. Με τη βοήθεια αυτού του ενζύμου, ο ιός του AIDS εισάγεται στα χρωμοσώματά μας.

Ωστόσο, το mRNA που περιέχεται στα εμβόλια για τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός, δεν διαθέτει αυτό το ένζυμο. Επομένως, δεν μπορεί να μεταγραφεί σε DNA.

Ο αδενοϊός DNA που χρησιμοποιείται στα εμβόλια της  Johnson & Johnson και της Astra Zeneca/Οξφόρδης εισέρχεται στον πυρήνα των κυττάρων μας. Ποτέ, όμως,  δεν ενσωματώνεται στα χρωμοσώματά μας.

Υπάρχει και τρίτο τείχος προστασίας μεταξύ των εμβολίων και των γονιδίων μας. Πρόκειται για ένα άλλο ένζυμο, που ονομάζεται ιντεγκράση. Η ιντεγκράση θα χρειαζόταν για τη συρραφή του νέου DNA στο DNA των κυττάρων μας. Ωστόσο ούτε αυτό το ένζυμο υπάρχει στα εμβόλια. Συνεπώς, οι πιθανότητες να συμβεί ενσωμάτωση του mRNA των εμβολίων στο γενετικό μας υλικό είναι μηδενικές.

Η τελική ώθηση στην ανάπτυξή τους

Είναι αλήθεια ότι αυτά είναι μερικά από τα πρώτα εμβόλια που δρουν με αυτόν τον τρόπο. Η τεχνολογία όμως αυτή υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια. Όμως, τα δισεκατομμύρια που δόθηκαν τον τελευταίο χρόνο στην έρευνα γι’ αυτήν, έδωσαν μια τελική ώθηση στην περαιτέρω ανάπτυξη της.

Σήμερα τα εμβόλια αυτά έχουν χορηγηθεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Είναι μερικά από τα πιο αποτελεσματικά για την πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών της COVID. Μέχρι στιγμής είναι επίσης αποτελεσματικά σε όλες τις παραλλαγές του ιού.

Επιπλέον, οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν συνδεθεί με τα εμβόλια αυτά είναι πολύ σπάνιες. Γι’ αυτό, ο FDA έχει ξεκαθαρίσει  ότι το όφελος από τη λήψη ενός τέτοιου εμβολίου υπερτερεί αυτών των σπάνιων κινδύνων για τους περισσότερους ανθρώπους.

Αλλά υπάρχουν ακόμα περισσότερα να μάθουμε, τονίζουν οι ειδικοί του ΕΚΠΑ. Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε  ειδικές μελέτες για να κατανοήσουμε πραγματικά πόσο διαρκεί η προστασία αλλά και πόσο καλά μπορεί να προσαρμόζεται αυτή η τεχνολογία και σε άλλους ιούς.

Το σίγουρο είναι ότι τα εμβόλια εναντίον της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός βασίζονται σε στέρεα επιστημονικά δεδομένα και σε πραγματικά εξελιγμένες επιστημονικές προόδους.

Φωτογραφία: iStock