Πάνω από 6 στους 10 ασθενείς με καρκίνο δεν κόβουν το κάπνισμα – Ποιες επιστημονικές λύσεις προτάθηκαν σε Παγκόσμιο Συνέδριο

Παρά τις αγωνιώδεις παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση της χρήσης των τσιγάρων, οι καπνιστές επιμένουν με πάθος στη βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι χρήστες τσιγάρων ανέρχονται σήμερα σε 1,1 δισεκατομμύριο, ενώ καταγράφονται 8 εκατομμύρια θάνατοι ανθρώπων ετησίως. Tο 1.6 εκατομμύριο από αυτούς, χάνουν τη ζωή τους από καρκίνο.

Δυστυχώς, αυτοί οι ιλιγγιώδεις αριθμοί συντηρούνται αμείωτοι εδώ και 20 χρόνια, ενώ -σύμφωνα με τον ΠΟΥ- δεν αναμένεται μείωση μέχρι το 2025.

Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα στοιχεία που αφορούν στους καπνιστές – ασθενείς, οι οποίοι παρά τη σοβαρή ή ακόμα και απειλητική για τη ζωή τους νόσο, κάνουν λανθασμένες επιλογές τρόπου ζωής και αρνούνται να τις εγκαταλείψουν, παρά το κόστος. Τελευταίες μελέτες καταδεικνύουν ότι το 64% των ασθενών με διάγνωση καρκίνου συνεχίζουν κανονικά το κάπνισμα.

Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν ομολογία αποτυχίας των στρατηγικών δημόσιας Υγείας στον αγώνα της μείωσης του καπνίσματος, αναφέρουν οι επιστήμονες.

Το Συνέδριο GSTHR: Παγκόσμια ανάγκη η “στροφή” στα εναλλακτικά προϊόντα

Μείωση της βλάβης που προκαλεί ο καπνός -αλλά και της νοσηρότητας και θνητότητας των καπνιστών- μπορούν να επιτύχουν σήμερα τα υγειονομικά συστήματα. Η ενθάρρυνση της χρήσης σύγχρονων προϊόντων καπνού, τα οποία επιτρέπουν στους καπνιστές να χρησιμοποιούν τη νικοτίνη, χωρίς τη συμμετοχή της καύσης του τσιγάρου και του καπνού που προκαλεί ασθένειες, είναι καθοριστικής σημασίας.

Αυτό ήταν το συμπέρασμα, του επιστημονικού διαδικτυακού Συνεδρίου “The Global State of Tobacco Harm Reduction (GSTHR) 2020”, το οποίο διοργάνωσε ο Οργανισμός Δημόσιας Υγείας Knowledge Action Change (KAC), που έχει έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με τους ομιλητές, είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη για παγκόσμια στροφή των κυβερνήσεων στην κατεύθυνση της υποστήριξης των ανθρώπων να σταματήσουν το κάπνισμα, χρησιμοποιώντας λιγότερο επιβλαβή προϊόντα νικοτίνης όπως ηλεκτρονικά τσιγάρα, και προϊόντα θέρμανσης καπνού κ.α.

Οι στρατηγικές μείωσης βλάβης με τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος, μπορούν να συμβάλουν, όπως είπαν οι επιστήμονες, στη μείωση των καταστροφικών συνεπειών του τσιγάρου και τη μείωση των τραγικών επιπτώσεων του καπνίσματος, που αποτελεί σήμερα τη σημαντικότερη απειλή Δημόσιας Υγείας.

Υπολογίζεται σήμερα ότι οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος φτάνουν τα 98 εκατομμύρια παγκοσμίως, εκ των οποίων τα 68 εκατ. χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα 20 εκατ. προϊόντα θέρμανσης καπνού. Ωστόσο, οι χρήστες των παραδοσιακών προϊόντων καπνίσματος διατηρούν τη μερίδα του λέοντος, όπως είπαν οι ειδικοί. Όπως αποδεικνύει νέα έρευνα, σε έναν χρήστη εναλλακτικών προϊόντων καπνού, αντιστοιχούν 100 παραδοσιακοί καπνιστές.

Διαφορές εναλλακτικών προϊόντων καπνού από το παραδοσιακό τσιγάρο

Έχει αποδειχθεί από μελέτες, ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού σε σχέση με τα συμβατικά, είναι λιγότερο επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι, τα τσιγάρα καίνε τον καπνό σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες με αποτέλεσμα να εκλύονται περίπου 6.000 τοξικές ουσίες. Από αυτές περίπου 100 έχουν χαρακτηριστεί ως επιβλαβείς ή δυνητικά επιβλαβείς για τον οργανισμό.

Αυτό που διαφοροποιεί τα εναλλακτικά προϊόντα -είτε είναι ηλεκτρονικά τσιγάρα είτε θερμαινόμενα προϊόντα καπνού- είναι η απουσία της καύσης του τσιγάρου.

Την ίδια στιγμή, πολλοί άνθρωποι θεωρούν εσφαλμένα, ότι η επιβλαβής ουσία για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι η νικοτίνη, ενώ στην πραγματικότητα, ο καπνός της καύσης του τσιγάρου είναι αυτός που περιέχει επιβλαβείς ουσίες. Με δύο λόγια, οι άνθρωποι καπνίζουν για να λαμβάνουν νικοτίνη, όμως, στην πραγματικότητα πεθαίνουν από την πίσσα, που παράγεται από την καύση του καπνού.

Δείτε επίσης: Μύθοι και αλήθειες σχετικά με την «καύση» και «θέρμανση» του καπνού -Τι σημαίνουν για την υγεία του καπνιστή

Μείωση βλάβης: Τι έχουν αποδείξει οι επιστημονικές μελέτες

Έγκριτοι επιστήμονες, τοποθετήθηκαν στο Συνέδριο “The Global State of Tobacco Harm Reduction (GSTHR) 2020”, και παρουσίασαν μελέτες πάνω στη χρήση των εναλλακτικών προϊόντων καπνού.

Η μελέτη «Assessing Comparative Harms», του Καθηγητή Νευροψυχοφαρμακολογίας και διευθυντή της Μονάδας Νευροψυχοφαρμακολογίας στο Τμήμα Επιστημών του Εγκεφάλου του Imperial College του Λονδίνου, David Nutt, και του συνάδελφου του Ομότιμου Καθηγητή Επιχειρησιακής Έρευνας του London School of Economics, Larry Philips, απέδειξε ότι οι καπνιστές καπνίζουν γιατί θέλουν την νικοτίνη, ωστόσο οι υπόλοιπες ουσίες είναι αυτές που δημιουργούν βλάβη στην υγεία των καπνιστών.

Συγκεκριμένα, σε κλίμακα αξιολόγησης 14 διαφορετικών κινδύνων για την υγεία του καπνιστή, το παραδοσιακό τσιγάρο αποδείχθηκε ότι καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη θέση, με βαθμό κινδύνου που αγγίζει το 100% , ενώ πολύ χαμηλά στην ίδια κλίμακα βρίσκονται τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, με κίνδυνο που τοποθετείται κάτω από το 5%.

Ο Καθηγητής Nutt παρουσίασε, επίσης, και μελέτη από το Public Ηealth England, σύμφωνα με την οποία η στροφή των καπνιστών στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, μπορεί να μειώσει κατά 6 εκατομμύρια τους πρόωρους ετήσιους θανάτους από το τσιγάρο.

Τι είναι η Πολιτική Μείωσης της Βλάβης

Η πολιτική μείωσης της βλάβης (harm reduction) δεν είναι καινούργια ιδέα. Έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στη διαχείριση πολλών άλλων εξαρτήσεων (πχ αλκοολ) αλλά και ασθενειών (πχ HIV). Εφαρμόζεται δε, καθημερινά και σε πιο απλές καθημερινές περιστάσεις, όπως για παράδειγμα: στη χρήση του αντηλιακού για τον περιορισμό των παθήσεων του δέρματος, στη χρήση προστατευτικής ζώνης για τον περιορισμό των θανάτων στα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, ή στη χρήση προφυλακτικού για τον περιορισμό των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων ασθενειών.

Σε ότι αφορά το κάπνισμα συγκεκριμένα προτείνεται -παράλληλα με τους πυλώνες της διακοπής και της πρόληψης- να υπάρχει μέριμνα και για τους καπνιστές που δεν μπορούν να διακόψουν το κάπνισμα. Μεγάλη μερίδα από αυτούς, είναι και οι ασθενείς.

Η στροφή αυτής της κατηγορίας των καπνιστών σε εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος, όπως είναι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα θέρμανσης του καπνού, έχει αποδειχθεί μετά από αξιολόγηση επιστημονικών δεδομένων από ειδικές Ρυθμιστικές Αρχές, ότι προκαλούν σημαντικά λιγότερη βλάβη στον οργανισμό. Πρόκειται για μια πολιτική που αναμένεται να έχει μακροπρόθεσμα σημαντικά οφέλη για τη δημόσια Υγεία.

Ο ομότιμος Καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Imperial College London, Gerry Stimson, ανέφερε χαρακτηριστικά στην ομιλία του “Why tobacco harm reduction matters”, τους 4 βασικούς λόγους για τους οποίους οι στρατηγικές μείωσης βλάβης έχουν ιδιαίτερη σημασία. Αυτοί είναι:

1. Οι χρήστες έχουν κάθε δικαίωμα να προστατεύσουν την υγεία τους.
2. Η διακοπή του καπνίσματος με τα προϊόντα μείωσης βλάβης μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να μετακυλύεται το βάρος στις κυβερνήσεις, κάτι εξαιρετικά σπάνιο στον χώρο της δημόσιας υγείας.
3. Δεν οδηγεί σε καταστροφή τις καπνοβιομηχανίες, αλλά σε μετασχηματισμό, καθώς μπορούν να στραφούν στην παραγωγή νέων προϊόντων που δεν απαιτούν καύση.
4. Τίθενται τα θεμέλια για μια καλύτερη και πιο υγιεινή διαβίωση των ατόμων μέσα στις κοινωνίες.

Ο γνωστός βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας βιβλίων για τη μείωση βλάβης στον τομέα των τοξικοεξαρτήσεων, Harry Shapiro, τόνισε στην ομιλία του ότι οι στρατηγικές μείωσης της βλάβης προσφέρουν μια παγκόσμια ευκαιρία εφαρμογής μιας μεγάλης καινοτομίας στη δημόσια υγεία: αυτή της αντιμετώπισης μιας μη μεταδοτικής ασθένειας, με ελάχιστο κόστος για τις κυβερνήσεις.

Δείτε επίσης: Νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία της Δημόσιας Υγείας: Πως θα απαλλαχθεί η κοινωνία από το τσιγάρο!

Πολιτικές μείωσης βλάβης στον κόσμο: Ποιο είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο

Η συντηρητική αντιμετώπιση από τους φορείς δημόσιας υγείας του θέματος της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα. Αν και υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), ή ο φορέας Δημόσιας Υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο και η Νέα Ζηλανδία που έχουν κάνει σημαντικά βήματα στο να αναγνωριστεί η ανάγκη τα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα να είναι περισσότερο προσβάσιμα στους καπνιστές με στόχο να εγκαταλείψουν το τσιγάρο, υπάρχει ακόμη δρόμος να διανυθεί.

Η προσέγγιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) απέναντι στα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, είναι -προς το παρόν- επιφυλακτική. Από τη μία ο ΠΟΥ αποδέχεται ότι τα προϊόντα αυτά είναι λιγότερο βλαβερά από το κάπνισμα, αλλά από την άλλη, υπερτονίζει το γεγονός ότι χρειάζονται στοιχεία σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου για να καταγραφούν και να αξιολογηθούν οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις της χρήσης των προϊόντων αυτών στην υγεία.

Οι ομιλητές τόνισαν επίσης, στο Συνέδριο ότι υπάρχει πλήρης απουσία των ίδιων των καταναλωτών και χρηστών του τσιγάρου από τη συζήτηση που αφορά τις πολιτικές μείωσης της βλάβης, αν και αυτοί αριθμούν σήμερα περίπου 98 εκατομμύρια άτομα. Η γνώμη τους, ωστόσο, δεν εισακούεται από τους διαμορφωτές των πολιτικών (decision makers), όπως είπαν οι ειδικοί.

Η αυστραλή πολιτικός Fiona Patten, που έχει γίνει γνωστή για τους αγώνες ενάντια στα ναρκωτικά, τόνισε στην ομιλία της ότι η πρόοδος και τα κλινικά δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών προϊόντων, συστηματικά αγνοούνται από τις κυβερνήσεις:

“Ποιους θα πρέπει να ακούν οι κυβερνήσεις όταν σχεδιάζουν πολιτικές, εάν όχι τους ίδιους τους πολίτες; Τα επιστημονικά δεδομένα και η ανάγκη των καπνιστών, αγνοούνται συστηματικά από τις κυβερνήσεις. Ο εθισμός στη νικοτίνη θεωρείται από τους ιθύνοντες περισσότερο ως προσωπική επιλογή, ενώ τα εναλλακτικά προϊόντα πιστεύουν ότι δίνουν μια «εύκολη λύση», αντί για την διακοπή του καπνίσματος, που είναι η μόνη απάντηση στον εθισμό”, συμπλήρωσε η πολιτικός.

Ο διευθυντής του Ινστιτούτου για την αειφόρο ανάπτυξη και τη Δημόσια Υγεία “Counterfactual”, Clive Bates μίλησε για “καλά” και “κακά” νέα. Στα καλά συγκαταλέγεται, όπως είπε, η επιστημονική βεβαιότητα ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού βοηθούν. Στα “κακά” νέα περιλαμβάνεται η νοοτροπία πολλών αρχών και οργανισμών κρατών, που έχουν «κολλήσει» στον εθισμό της νικοτίνης. Η αφήγηση που κυριαρχεί είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά στους κινδύνους μεταξύ καπνίσματος και προϊόντων μειωμένου κινδύνου, ενώ τα προϊόντα διακοπής καπνίσματος αντιμετωπίζονται ως “φάρμακα”.

Όλα τα παραπάνω, όπως είπε ο Clive Bates, δημιουργούν ένα σημαντικό εμπόδιο στην είσοδο προϊόντων μειωμένου κινδύνου σε πολλές αγορές διεθνώς.

Στην Ελλάδα πρόσφατα υπήρξε μια σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση της προώθησης της πολιτικής της μείωσης βλάβης. Η αρχή έγινε το 2019 όταν η κυβέρνηση παρουσίασε το Εθνικό Σχέδιο για τη Διαχείριση του Καπνίσματος και συγκεκριμένα,  τον 4ο πυλώνα, ο οποίος προβλέπει την πολιτική της Μείωσης της Βλάβης και την αξιολόγηση των νέων καπνικών προϊόντων.

Τον Ιούλιο του 2020 στο νόμο 4715/2020 θεσμοθετήθηκε η πολιτική μείωσης της βλάβης, καθιερώθηκε αυστηρή διαδικασία, βάσει της οποίας ειδική επιτροπή θα αξιολογεί τα επιστημονικά δεδομένα των εναλλακτικών προϊόντων και θα αποφασίζει για το εάν το συγκεκριμένο προϊόν μπορεί να συνοδεύεται από μηνύματα επικοινωνίας για μειωμένη βλάβη.