Η νόσος Πάρκινσον είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη νευροεκφυλιστική πάθηση. Αυτό σημαίνει ότι αφενός επιδεινώνεται σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου, αφετέρου η προοδευτικά εξελισσόμενη φύση της περιπλέκει τη θεραπεία.
«Ένας ασθενής ο οποίος βρίσκεται στα αρχικά στάδια της νόσου Πάρκινσον χρειάζεται σημαντικά διαφορετική φροντίδα σε σύγκριση με κάποιον που βρίσκεται στα προχωρημένα», λέει ο δρ Peter Schmidt, αντιπρόεδρος και επικεφαλής Ερεύνης του αμερικανικού οργανισμού Parkinson’s Foundation.
«Αυτό είναι λογικό αν αναλογιστούμε ότι αρχικά οι ασθενείς έχουν σχετικά καλή υγεία και κάπως αργές κινήσεις με ή χωρίς λίγο τρέμουλο ή δυσκαμψία, αλλά έπειτα από χρόνια καταλήγουν με σοβαρή αστάθεια και πτώσεις, ίσως με νοητική διαταραχή, ψυχώσεις ή και πλήρη αναπηρία».
Ανάλογα με την κλινική εικόνα
Η νόσος Πάρκινσον έχει πέντε ευρέως αναγνωρισμένα στάδια ανάλογα με την κλινική εικόνα των ασθενών, κατά τον νευρολόγο Παναγιώτη Ι. Ζήκος, υπεύθυνο του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον & Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας.
Στάδιο 1: Κινητικές διαταραχές στην μία πλευρά του σώματος.
Στάδιο 2: Κινητικές διαταραχές και στις δύο πλευρές του σώματος, δίχως απώλεια της ισορροπίας
Στάδιο 3: Ήπια έως μέτρια κινητικά προβλήματα και στις δύο πλευρές του σώματος, με ήπια αστάθεια και λίγες πτώσεις, αλλά διατήρηση της ανεξαρτησίας.
Στάδιο 4: Σοβαρά κινητικά προβλήματα. Ο ασθενής βαδίζει με «Πι» ή μαγκούρα και έχει συχνές πτώσεις.
Στάδιο 5: Ο ασθενής παραμένει στο κρεβάτι ή στο αναπηρικό αμαξίδιο και χρειάζεται βοήθεια για να σηκωθεί.
Πριν από αυτά τα στάδια υπάρχει μία προκλινική περίοδος, κατά την οποία οι ασθενείς εκδηλώνουν μη κινητικά συμπτώματα. Τέτοια συμπτώματα είναι η δυσκοιλιότητα, το άγχος, ο ανήσυχος ύπνος με πολύ «ζωντανά» όνειρα, η απώλεια της όσφρησης κ.ά.
Ανταπόκριση στα φάρμακα
Οι περισσότεροι ασθενείς απευθύνονται στον γιατρό όταν αρχίσουν να έχουν κινητικά συμπτώματα, δηλαδή βραδυκινησία, τρέμουλο, δυσκαμψία ενός άκρου ή/και αστάθεια.
Όταν γίνει η διάγνωση, αρχίζει και η φαρμακευτική θεραπεία από το στόμα, που αυξάνει ή υποκαθιστά την ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι μία ουσία (νευροδιαβιβαστής) του εγκεφάλου, η ελλιπής παραγωγή της οποίας είναι η αιτία των κινητικών συμπτωμάτων στη νόσο Πάρκινσον.
Η ανταπόκριση των ασθενών στα φάρμακα δεν είναι σταθερή δια βίου, αλλά περνάει από τρία στάδια. Τα στάδια αυτά είναι «ο “μήνας του μέλιτος”, όπως τον αποκαλούμε εμείς οι νευρολόγοι, οι κινητικές διακυμάνσεις και το τελικό στάδιο», λέει ο δρ Ζήκος.
Ο «μήνας του μέλιτος» είναι μια περίοδος μέσης διάρκειας 3-5 ετών, κατά την οποία η ανταπόκριση στα φάρμακα είναι εξαιρετική. Η περίοδος αυτή αρχίζει με την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής από το στόμα. Η βελτίωση των συμπτωμάτων των ασθενών είναι τέτοια, ώστε συχνά νομίζουν ότι θεραπεύτηκαν από τη νόσο Πάρκινσον.
Όταν περάσει ο «μήνας του μέλιτος», το 90% των ασθενών με νόσο Πάρκινσον αρχίζουν να παρουσιάζουν κινητικές διακυμάνσεις.
«Στο στάδιο αυτό οι ασθενείς βιώνουν διακυμάνσεις στην κίνησή τους αλλά και στα μη κινητικά συμπτώματα», εξηγεί ο δρ Ζήκος. «Έτσι, στη διάρκεια ενός τετραώρου μπορεί να έχουν έντονη βραδυκινησία (όταν τα επίπεδα της ντοπαμίνης είναι χαμηλά), καλή κινητικότητα (όταν τα επίπεδα της ντοπαμίνης είναι βέλτιστα) και υπερκινησία (όταν είναι υψηλότερα από τα επιθυμητά)».
Και συνεχίζει: «Σε αυτό το στάδιο, η ντοπαμίνη εξακολουθεί να βοηθά πολύ τους ασθενείς, αλλά για λίγη ώρα. Και γρήγορα φθάνει σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά που χρειάζονται. Έτσι, εκείνοι αναγκάζονται να παίρνουν μικρές και πολύ συχνές δόσεις ντοπαμίνης, σε συνδυασμό με άλλα συμπληρωματικά φάρμακα».
Σε αυτό το στάδιο συνιστώνται επεμβατικές θεραπείες που μπορεί να σταθεροποιήσουν τη ντοπαμίνη και τα συμπτώματα των ασθενών. Η βελτίωση αυτή συνήθως διαρκεί τουλάχιστον 10 χρόνια.
Αν όμως συνεχιστεί μόνο αγωγή από το στόμα, ο ασθενής θα έχει ολοένα εντονότερες κινητικές διακυμάνσεις και πολύ πριν την 10ετία θα περπατάει λίγο και με υποβοήθηση ή θα είναι καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο. Αυτό είναι το τελικό στάδιο, στο οποίο συνήθως εκδηλώνονται άνοια και ψυχιατρικά συμπτώματα. Σε αυτό το στάδιο, η ντοπαμίνη παύει πια να τον βοηθά.
Οι θεραπευτικές επιλογές
«Η προτεινόμενη θεραπευτική αγωγή προσαρμόζεται σε κάθε ασθενή ξεχωριστά και μπορεί να χρειασθεί αρκετές δοκιμές έως ότου οριστικοποιηθεί», τονίζει ο δρ Ζήκος, ο οποίος είναι μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νόσου Πάρκινσον (EPDA). «Βασικός γνώμονας είναι τα συμπτώματά του ασθενούς και η ανταπόκρισή του στο εκάστοτε προτεινόμενο πλάνο. Το θεραπευτικό πλάνο πρέπει να επανελέγχεται κάθε 6-12 μήνες, σύμφωνα με τις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες».
Σε αδρές γραμμές, το θεραπευτικό πλάνο που προτείνεται στους ασθενείς μπορεί να συμπεριλαμβάνει συνδυασμούς από τα παρακάτω:
* Συστηματική γυμναστική.
* Φαρμακευτική αγωγή από το στόμα και εγχύσεις φαρμάκων.
* Επεμβατικές θεραπείες. Πρόκειται για φαρμακευτική αγωγή με ειδική αντλία για συνεχή παροχή φαρμάκων ή ηλεκτρική διέγερση του εγκεφάλου με ειδικό «βηματοδότη».
* Φυσικοθεραπεία και εργοθεραπεία.
* Πρόσθετες υποστηρικτικές θεραπείες (π.χ. λογοθεραπεία, ψυχολογική υποστήριξη κ.λπ.).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
Νόσος Πάρκινσον: Το τρέμουλο ΔΕΝ είναι το κύριο σύμπτωμα
Νόσος Πάρκινσον: Οι μύθοι που πρέπει να ξεχάσετε
Πάρκινσον: Τι πρέπει να γνωρίζετε για τις θεραπείες
Πάρκινσον: Σε ποιους ασθενείς είναι απαραίτητη η επεμβατική θεραπεία
Νόσος Πάρκινσον: Τα Κέντρα Κινητικών Διαταραχών των ελληνικών νοσοκομείων