Η μελέτη των πιέσεων που ασκούνται στο πόδι από το υπερκείμενο σωματικό βάρος σε σχέση με την επιφάνεια στήριξης, δεν είναι υπόθεση των τελευταίων ετών. Από τους πρώτους που εκδήλωσαν ενδιαφέρον, με την μαθηματική προσέγγιση, ήταν ο Αρχιμήδης (250 π.Χ.), ο Αριστοτέλης (350 π.Χ) και ο Ιπποκράτης (460 π.Χ). Πολύ αργότερα ο Borelli (1679), ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέπτυξαν την μελέτη της βάδισης. Οί πρώτες εργασίες σχετικά με την ανάλυση βαδίσματος έμφανίζονται από τον Marey (1873), με μέθοδο πολλαπλών φωτογραφιών, με διαφορετικό χρονισμό. Οι μεγαλύτερη ώθηση δόθηκε πολύ αργότερα από τον Amar (1916) με την κατασκευή της πρώτης πλατφόρμας καταγραφής πελματιαίων πιέσεων. Κατόπιν δημοσιεύονται και τα πρώτα συμπεράσματα « Η εμβιομηχανική του άκρου ποδός, δεν είναι σωστό να μελετάται διαφορετικά, παρά μόνο σε σχέση με την εμβιομηχανική ολοκλήρου του σώματος και ιδιαίτερα με αυτήν του κάτω άκρου» (Du Vries).
Η εμβιομηχανική της βάδισης και ο ρόλος του κάτω άκρου σ’αυτήν αποτέλεσε αντικείμενο εκτεταμένων μελετών. Πολλές, με τα στοιχεία που παραθέτουν, καλύπτουν θέματα που αφορούν στην μορφολογία και την λειτουργική προσαρμογή των οστών και των αρθρικών επιφανειών, τους ρόλους των συνδέσμων και της πελματιαίας περιτονίας, τους άξονες και την κινητικότητα των αρθρώσεων, την φύση και την κατανομή των λειτουργικών στρες και την δράση των ετεροχθόνων και αυτοχθόνων μυών του άκρου ποδός. Ορισμένες κατέληξαν σε σαφή συμπεράσματα περί της φυσιολογικής και ανώμαλης λειτουργίας του άκρου ποδός και άλλες επικέντρωσαν το ενδιαφέρον και τις παρατηρήσεις τους, στην μορφή και λειτουργία των ποδικών καμαρών. Τα συμπεράσματα των μελετών θα αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμα στην καθημερινή πράξη, όταν, ενώπιον του πάσχοντος, θα αναζητηθούν οι δομικές και λειτουργικές ανωμαλίες, που συνεπάγονται τις διαταραχές της στάσης και της βάδισης του, τις παραμορφώσεις και τις δερματικές βλάβες που έχει αναπτύξει.
Η τεχνολογική επανάσταση, δεν άφησε ανεπηρέαστη την μελέτη των πελματιαίων πιέσεων, αφήνοντας στο παρελθόν, συσκευές όπως το πελματοσκόπιο, Harris & Beath τάπητα κτλ.. αντικαθιστώντας τις με τους σημερινούς πελματογράφους.
Πελματογράφος
Ο πελματογράφος αποτελείται από την συσκευή μέτρησης των πελματιαίων πιέσεων ή οποία συνήθως είναι ένας τάπητας με χιλιάδες αισθητήρες κατανομής πιέσεων, τον υπολογιστή για την αποθήκευση των δεδομένων, την οθόνη για την παρουσίαση των αναλύσεων και το πρόγραμμα ή λογισμικό που ακολουθεί τον πελματογράφο. Στο λογισμικό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία, από την στιγμή που με αυτό έρχεται σε οπτική επαφή ο εξεταστής αλλά και ο εξεταζόμενος. Εξ’ίσου σημαντική θεωρείται και η μονάδα μέτρησης.
Εξ’ ορισμού ή πίεση (Ρ) ισούται με τον λόγο της δύναμης (F) προς την επιφάνεια επαφής (α) [ δηλ. p=f/a]. Το διεθνές σύστημα (SI) για την μέτρηση της δύναμης είναι το Newton και για την μέτρηση της πίεσης είναι το pascal. Ένα pascal έχει οριστεί ως η πίεση που εξέρχεται όταν η δύναμη του ενός Newton κατανέμεται σε περιοχή του 1μ2. Πλέον τα λογισμικά θα πρέπει να δίνουν αναλύσεις σε pascal ή kilopascal από την στιγή που αυτές οι μονάδες μέτρησης προτιμούνται από την διεθνής βιβλιογραφία.
Μέτρηση Πελματιαίων Πιέσεων
Με τον πελματογράφο υπάρχει η δυνατότητα πραγματοποίησης στατικής και δυναμικής μέτρησης. Κατά την στατική μέτρηση (ασθενής σε όρθια στάση) προτιμάται η ελεύθερη στάση
και όχι η ανατομική δηλ τα πόδια παράλληλα και ελαφρώς ανοιχτά, με το σώμα ίσιο. Οδηγίες δίδονται σχετικά με το να μην αλλάζει το κέντρο βάρους του (όσο το δυνατόν) ο ασθενής κατά την όρθια στήριξη του. Θεωρείται καλή πρακτική το να αφήνεται ο εξεταζόμενος λίγη ώρα πάνω στον τάπητα, από την στιγμή που αφ’ενός χαλαρώνει και η μέτρηση είναι πιο αντικειμενική και αφ’ετέρου θα είναι χρήσιμο στην μελέτη της ισορροπίας και κατανομής κέντρου βάρους.
Κατά την δυναμική μέτρηση ο εξεταζόμενος βαδίζει με φυσιολογική ταχύτητα, χωρίς βοήθεια, πάνω στον τάπητα καταγραφής πιέσεων. Προτιμότερο είναι να υπάρχουν επαρκή μέτρα για να βαδίσει ελεύθερος ο εξεταζόμενος, να έχουν δοθεί οδηγίες καθώς και να έχουν γίνει κάποια δοκιμαστικά …περάσματα πάνω από τον τάπητα. Οι επικρατέστερες μέθοδοι είναι δύο : α) Η mid-gait ανάλυση κατά την οποία ο εξεταζόμενος βαδίζει περίπου 10 μέτρα και τελικά το πόδι του έρχεται σε επαφή με τον τάπητα, και β) το «διπλό βήμα» (2 step gait) όπου ο χρειάζονται μόνο 2 βήματα από τον εξεταζόμενο. Για να θεωρείται η μέτρηση αντικειμενική με επαναληψημότητα ή καταγραφή 3 μετρήσεων είναι αναγκαία.
Πελματογράφημα
Τα δεδομένα ενός στατικού πελματογραφήματος (εικόνα 1)μας παρέχουν πληροφορίες σχετικά με:
τις υψηλές πελματιαίες πιέσεις που ασκούνται στο πέλμα, καθώς και τον μέσο όρο αυτών
την ισορροπία του ασθενούς (stabilometry) σε σχέση με το κέντρο βάρους του σώματος του, ή για το κάθε πόδι ξεχωριστά,
την επιφάνεια στήριξης,
την θέση όπου βρίσκεται η πτέρνα (βλαισότης) σε σχέση με το πρόσθιο τμήμα του ποδιού, τον φόρτιση της ποδικής καμάρας κα.
Ανάλογα με το λογισμικό, υπάρχει η δυνατότητα να μετρηθούν αποστάσεις ή ακόμα και γωνίες μεταξύ αξόνων της προτίμησης του εξεταστή, ενώ υπάρχουν δισδιάστατες και τρισδιάστατες απεικονίσεις.
Πληθώρα είναι και τα δεδομένα από την δυναμική μέτρηση (εικόνα 2) όπου εκτός από τα παραπάνω, δίνεται επιπλέον ανάλυση, σχετικά με :
Τον χρόνο παραμονής των πελματιαίων πιέσων
Κινηματογραφική ανάλυση του βηματισμού
Κατηγοριοποίηση του βηματισμού σε φάσεις (gait cycle)
Τον μέσο όρο των πελματιαίων πιέσεων σε γραμμή (COP line)
Ανάλυση και σύγκριση μεταξύ βηματισμών
Επιμέρους ξεχωριστή ανάλυση για οποιαδήποτε ανατομική περιοχή.
Κλινική Εφαρμογή του Πελματογραφήματος
Τα δεδομένα που λαμβάνονται από την μέτρηση των πελματιαίων πιέσεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση καθώς και για τους μετέπειτα χειρισμούς (θεραπεία) σε ασθενείς με μεγάλη ποικιλία διαταραχών του ποδιού, που συνδέονται με νευρολογικές ή/και μυοσκελετικές δυσλειτουργίες οι οποίες προσβάλλουν παιδιά και ενήλικες.
Παραδείγματα:
Στο πεδίο των αθλητικών κακώσεων. Είναι δυνατόν μέσο πελματογραφήματος να εντοπιστούν τυγχόν παραλλαγές της ενδογενούς κινητικότητας. Με τον όρο «υπερκινητικότητα» υποδηλώνεται η ανώμαλη κινητικότητα των οστών κατά την φόρτιση του μέλους. Το πόδι πρηνίζεται και επιπεδώνεται υπερβολικά κατά την φόρτιση, αυξάνοντας συνεπώς και το μήκος του. Σύνδρομα κόπωσης, τενοντίτιδες και φυσικά μεγαλύτερο κόστος σε ενέργεια από τους μύες είναι μερικά από τις συνέπειες. Αντίθετα, το πόδι με υψηλή ποδική καμάρα, έχει την τάση να είναι λιγότερο ελαστικό στον επιμήκη άξονα του και η πελματιαία απονέυρωση του είναι τεταμένη, με αποτέλεσμα να υστερεί στην λειτουργία του ως απορροφητή των δονήσεων, γεγονός που έχει μακροπρόθεσμα παθολογικές επιπτώσεις. Είναι λογικό ότι οι παραπάνω επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο τον άκρο πόδα αλλά και όλη την κινητική αλυσίδα (γόνατο, ισχίο, μέση).
Στο παιδιατρικό πεδίο. Πολλές διαταραχές της βάδισης με έσω / έξω στροφή του ισχίου, βλαισοπλατυποδία, προσαγωγή του μεταταρσίου, ραιβοποδία, ιπποποδία, νευρολογικές παθήσεις, είναι μερικές από τις ενδείξεις για πελματογράφημα.
Μεταβολικές παθήσεις όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης και τις επιπλοκές που επιφέρει εις τον άκρο πόδα. Ο εντοπισμός των πελματιαίων πιέσεων θεωρείται ύψιστης σημασίας για τον περιορισμό των εξελκώσεων και κατ’ επέκταση των ακρωτηριασμών.
Στον χειρουργικό τομέα. Πελματογράφημα γίνεται πρίν την επέμβαση και κατόπιν αυτής (μετα το στάδιο σχετικής αποκατάστασης) για ακόμη πιο ολοκληρωμένη εικόνα του θεράποντος ιατρού. Ιδιαίτερα επεμβάσεις σε ανατομικές περιοχές των μεταταρσίων και δακτύλων, όπου πλέον οι φορτίσεις θα είναι διαφορετικές.
Στην Ρευματοειδή αρθρίτιδα, όπου υπάρχουν δυσμορφίες και προπέτεια των μεταταρσίων κεφαλών, με έμπροσθεν μετανάστευση ινολιπώδους ιστού.
Άλλες παθήσεις που προσβάλουν την παρεγκεφαλίς και την ισορροπία
Πραγματικά ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι αρκετά μακρύς με το καθένα παράδειγμα να αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο.
Είναι σημαντική η εξέταση των πελματιαίων πιέσεων όχι μόνο σαν υποστήριξη της εκάστοτε διάγνωσης (evidence based practice), αλλά πολύ περισσότερο σαν οδηγός της εκάστοτε θεραπείας. Συμπληρωματικά, και ο ίδιος ο ασθενής εκπαιδεύεται καλύτερα, κατανοώντας, με γραφικές παραστάσεις την πάθηση του η/και την πρόοδο του, με αποτέλεσμα να βοηθάει περισσότερο τον θεράποντα εξεταστή. Όσοι επαγγελματίες υγείας ασχολούνται με την διάγνωση και την θεραπεία παθολογικών καταστάσεων που προσβάλουν τον άκρο πόδα, την στάση και την βάδιση σίγουρα θα έβρισκαν χρήσιμες τις πληροφορίες που δίνονται μέσο πελματογραφήματος.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΠΑΔΕΚΑΣ
ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΚΡΟΥ ΠΟΔΟΣ ΠΟΔΟΚΝΗΜΙΚΗΣ
2108985630
thanosbadekas@gmail.com
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
μάθετε πως να επιλέξετε το κατάλληλο στρώμα για έναν καλό και άνετο ύπνο