Ποιες ασκήσεις πρέπει να αποφεύγουν τα άτομα με διαβήτη όταν αθλούνται;

Πως μπορεί να συμβάλλει η άσκηση στην αντιμετώπιση αυτής της πανδημίας; ( ο όρος χρησιμοποιήθηκε από την Παγκόσμια Διαβητολογική Εταιρεία).

Προ ενός έτους παρουσιάσθηκαν τα αποτελέσματα μεγάλης προοπτικής μελέτης, που είχε σαν στόχο να διερευνήσει κατά πόσον είναι δυνατόν να προληφθεί η εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2 , σε άτομα που είχαν προδιάθεση, παρουσίαζαν δηλαδή, παθολογική σακχαραιμική καμπύλη.

Μελετήθηκαν 3.234 άτομα , με παθολογική σακχαραιμική καμπύλη, αυξημένο δηλαδή κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, που είχαν ΒΜΙ> 24kg/m2 .

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, στην ομάδα που έγινε προσπάθεια να επιτευχθούν μετριοπαθείς αλλά σαφείς στόχοι ( ελάττωση του βάρους κατά 5%) και τροποποίηση συνηθειών με την προσθήκη 30 λεπτών ημερήσιας μέτριας έντασης άσκηση ( περπάτημα 5 φορές την εβδομάδα) ,παρατηρήθηκε μείωση κατά 58% της εμφάνισης διαβήτη σε σύγκριση με ομάδα ατόμων στα οποία είχαν δοθεί γενικές οδηγίες.

Αντιλαμβάνεται κανείς πόσο σημαντικός παράγοντας είναι η έστω και ήπια άσκηση, μαζί με την απώλεια βάρους, στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2.

Όμως εκτός από την πρόληψη, ακόμα και όταν έχει εμφανισθεί διαβήτης, η ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου αίματος στα αρχικά στάδια μπορεί να επιτευχθεί με δίαιτα και άσκηση, χωρίς φαρμακευτική αγωγή.

Η σημασία της άσκησης στον διαβήτη τύπου 2 δεν αφορά μόνο την μείωση του σακχάρου αίματος κατά την διάρκεια και μετά την άσκηση, αλλά και των άλλων παραμέτρων που συνθέτουν το λεγόμενο «μεταβολικό σύνδρομο»:

– Ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές στα κυκλοφορούντα λιπίδια:

– Χαμηλότερα τριγλυκερίδια, χαμηλότερη LDL υψηλότερη LDL χοληστερόλη.

– Μείωση της συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης.

– Μείωση του ινωδογόνου του πλάσματος.

Φαίνεται ότι με την άσκηση αυξάνει η ευαισθησία των ιστών στην δράση της ινσουλίνης. Δεδομένου ότι στην πλειοψηφία των περιστατικών με

διαβήτη τύπου 2, υπάρχει ενδογενής παραγωγή αλλά αντίσταση στην ινσουλίνη, η αύξηση είτε του αριθμού των υποδοχέων είτε της συνδετικής ικανότητας με την ινσουλίνη, συμβάλει σημαντικά στην ρύθμιση της γλυκόζης αίματος.

Η άσκηση

Συμβάλλει η άσκηση στην ρύθμιση του διαβήτη τύπου 1;

Η άσκηση σε άτομα με διαβήτη τύπου 1, μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της μεταβολικής ρύθμισης, με την προϋπόθεση ότι το άτομο είναι εκπαιδευμένο έτσι ώστε να αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες κατά ή μετά την άσκηση.

Δεδομένου ότι οι πάσχοντες από διαβήτη τύπου 1 είναι στη πλειοψηφία νέοι, η άσκηση που κάνουν είναι συνήθως έντονη.

Η ποσότητα της ινσουλίνης και η διατροφή είναι οι δύο παράμετροι που πρέπει να τροποποιηθούν τις ημέρες της άσκησης, για την αποφυγή υπογλυκαιμίας.

Οι υπογλυκαιμίες πρέπει να αποφεύγονται διότι μπορεί να είναι επικίνδυνες για το άτομο, του δημιουργούν ένα πολύ δυσάρεστο συναίσθημα αλλά και, λόγω της υπεργλυκαιμίας που ακολουθεί, προκαλούν απορύθμιση του διαβήτη.

Η συνιστώμενη ποσότητα λήψης υδατάνθρακα πριν από την άσκηση είναι 1γρ/χλγ βάρους σώματος, σε διάστημα μίας ώρας πριν από την άσκηση, σε εύπεπτη μορφή, π.χ 1 τοστ ή χυμό φρούτου.

Το κυρίως γεύμα που προηγείται αθλητικής δραστηριότητας, θα πρέπει να περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο υδατάνθρακες (4 γρ/χιλ βαρ.σώματος), μικρή ποσότητα πρωτεΐνης και ελάχιστο λίπος.

Για άτομα που δεν πρόκειται να κάνουν έντονη άσκηση, αρκούν για να αποφύγουν την υπογλυκαιμία 13γρ υδατάνθρακα, ( ένα φρούτο ή 2 κράκερ) μίση ώρα πριν.

Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην σωστή ενυδάτωση. Συνιστάται η λήψη νερού πριν κατά και μετά την άσκηση, αν αυτή είναι παρατεταμένη, πάνω από 90΄, μπορεί το νερό να αντικατασταθεί με χυμούς φρούτων. Στην περίπτωση αυτή η περιεκτικότητα σε ζάχαρη δεν πρέπει να ξεπερνάει το 10%.

Η υπογλυκαιμία, κυρίως στα παιδιά, μπορεί να εμφανισθεί πολλές ώρες μετά την άσκηση. Συμβαίνει συχνά, παιδιά που αθλούνται το απόγευμα, να εμφανίσουν υπογλυκαιμία στις 3 π.μ., κατά την διάρκεια του ύπνου. Αυτό οφείλεται στο ότι λόγω της έντονης δραστηριότητας, εξαντλείται το γλυκογόνο του ήπατος. Η άσκηση μειώνει επίσης τα αποθέματα των μυών σε γλυκογόνο, αποθέματα που πρέπει να αντικατασταθούν εις βάρος της γλυκόζης αίματος.

Αν δεν έχει προβλεφθεί μείωση της δόσης βραδινής ινσουλίνης, ή αύξηση των υδατανθράκων, στο βραδινό γεύμα, ο κίνδυνος νυκτερινής υπογλυκαιμίας ,είναι μεγάλος.

Σχετικά με την δόση ινσουλίνης, συνιστάται να μειώνεται η ταχείας δράσεως πριν από την άσκηση ή η βραδείας πριν από την κατάκλιση, αν όπως αναφέρθηκε, έχει προηγηθεί έντονη σωματική δραστηριότητα μερικές ώρες πριν.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραλείπεται η δόση ινσουλίνης. Η άσκηση από μόνη της δεν αρκεί για να αντιμετωπίσει την υπεργλυκαιμία στον διαβήτη τύπου 1.

Ας σημειωθεί ότι αν κάποιος με ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, έχει, πριν ασκηθεί, τιμές σακχάρου > 250 mg/dl θα πρέπει να αναβάλει την άσκηση του, ή να κάνει μερικές μονάδες ινσουλίνης ταχείας δράσης. Αν δεν γίνει αυτό υπάρχει κίνδυνος, να εμφανίσει αυξημένη τιμή σακχάρου και οξονουρία. Αυτό συμβαίνει διότι με την σωματική δραστηριότητα κινητοποιούνται ελεύθερα λιπαρά οξέα τα οποία, λόγω έλλειψης ινσουλίνης (εξ’ ου και η αυξημένη τιμή σακχάρου) αποτελούν υλικό για δημιουργία κετονικών σωμάτων. Σε αυτό συμβάλλει και ενδεχόμενη συνυπάρχουσα αφυδάτωση, η οποία επιδεινώνει την μεταβολική ρύθμιση.

Υπάρχουν δραστηριότητες που πρέπει να αποφεύγονται από τα άτομα με διαβήτη;

Ορισμένα αθλήματα ή ασκήσεις πρέπει να αποφεύγονται από άτομα που έχουν εμφανίσει επιπλοκές συνεπεία του διαβήτη. Αν υπάρχει παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια, υφίσταται κίνδυνος αιμορραγίας στον αμφιβληστροειδή, αν γίνει ρήξη των νέων εύθρυπτων αγγείων. Γι’αυτό πρέπει να αποφεύγεται οτιδήποτε μπορεί να αυξήσει την πίεση στα αγγεία της περιοχής, όπως π.χ. η άρση βαρών.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να έχουν τα άτομα που παρουσιάζουν νευροπάθεια του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Στις περιπτώσεις αυτές παρατηρείται αδυναμία αύξησης καρδιακής συχνότητας μετά από κόπωση, καθώς και μειωμένη ικανότητα εφίδρωσης για την αποβολή θερμότητας. Οι ασθενείς που έχουν διαβητική νευροπάθεια θα πρέπει να ασκούνται ήπια να αποφεύγουν το τρέξιμο και γενικά την αερόβια άσκηση.

Αν η νευροπάθεια αφορά το περιφερικό νευρικό σύστημα, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε πιθανούς τραυματισμούς των ποδιών. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει διαταραχή της αρχιτεκτονικής του άκρου πόδα, με αποτέλεσμα να εξασκούνται πιέσεις σε ορισμένα σημεία μόνο των δακτύλων ή του πέλματος. Σε συνδυασμό με συνυπάρχουσα υπαισθησία υπάρχει κίνδυνος σχηματισμού ελκών μετά από βάδιση, τρέξιμο κ.τ.λ.

Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη χρήση κατάλληλων υποδημάτων και να ελέγχονται τα πόδια μετά την άσκηση για πιθανή ύπαρξη τραυματισμών ή φλυκταινών, λόγω αυξημένης τριβής.

Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να ενθαρρύνονται στο να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που έχουν και το βαθμό προϋπάρχουσας εξάσκησης. Η άποψη ότι ως ασθενείς αποκλείονται από την άσκηση και την άθληση διαψεύδεται από τις εξαιρετικές επιδόσεις που πέτυχαν άτομα με διαβήτη (και μάλιστα τύπου 1) στον διεθνή στίβο. Ας αναφέρω μόνο τον Γκάρυ Χώλ που στους Ολυμπιακούς (όχι Παραολυμπιακούς) του Σύδνεϋ κέρδισε 4 μετάλλια (2 χρυσά και 2 αργυρά) στην κολύμβηση.

Μαριάννα Μπενρουμπή

Παθολόγος

Αν.Διευθύντρια Ε.Σ.Υ

Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου

Γ.Ν.Α «Πολυκλινική»