Τα μάτια θεωρούνται το παράθυρο της ψυχής, αλλά στην πραγματικότητα αποκαλύπτουν πολλά και για την υγεία της καρδιάς.
Οι αιφνίδιες αλλαγές στην όραση, όπως το θόλωμα, τα σκοτεινά σημεία και οι σκιές, μπορεί να αποτελούν ένδειξη απόφραξης στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών. Η απόφραξη αυτή μπορεί με τη σειρά της μπορεί να προμηνύει ένα επερχόμενο εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ολοένα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα, εξάλλου, υποδηλώνουν ότι οι αδιόρατες, πρώιμες βλάβες στα μικροσκοπικά αγγεία των ματιών μπορεί να αποτελούν προάγγελο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ενδείξεις ύποπτες για καρδιολογικά προβλήματα είναι και ασυνήθιστες εκδηλώσεις στα μάτια, όπως:
- Η δημιουργία κιτρινωπών, επίπεδων πλακών στο βλέφαρο
- Η συστολή και διαστολή της κόρης των ματιών με κάθε κτύπο της καρδιάς
«Ολοένα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι ορισμένοι θεμελιώδεις μηχανισμοί αποτελούν ταυτοχρόνως βάση των καρδιαγγειακών παθήσεων και πολλών οφθαλμοπαθειών, κυρίως όσων σχετίζονται με την ηλικία και με χρόνιες παθήσεις», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Οι παθήσεις αυτές όχι μόνο μοιράζονται έναν ισχυρό υποκείμενο παθογενετικό μηχανισμό με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, αλλά ενδέχεται να ωφελούνται και από τους ίδιους τύπους θεραπείας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν μεταξύ άλλων:
- Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
- Το γλαύκωμα
- Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Καρδιολογικό τεστ από τα μάτια
Η συσχέτιση καρδιαγγειακών και οφθαλμικών παθήσεων είναι τέτοια, ώστε πρόσφατη μελέτη έδειξε πως μια προηγμένη οφθαλμολογική εξέταση μπορεί να συμβάλλει στη διάγνωση της καρδιοπάθειας.
Η εξέταση λέγεται οπτική τομογραφία συνοχής. Σε μελέτη με 160 εθελοντές διαπιστώθηκε ότι ανιχνεύει μικροσκοπικές βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών που προκαλούνται από ισχαιμία λόγω απόφραξης σε κάποια αρτηρία του.
Η ισχαιμία σημαίνει μειωμένη αιμάτωση. Όταν συμβεί αυτό, τα κύτταρα του χιτώνα πεθαίνουν. Έτσι δημιουργούνται χαρακτηριστικά «σημάδια» που ονομάζονται ισχαιμικές περιαγγειακές βλάβες αμφιβληστροειδούς.
Η μελέτη έδειξε πως όσοι έχουν τέτοιου είδους βλάβες, διατρέχουν κατά 60% μεγαλύτερο κίνδυνο να πάσχουν από υποκείμενη καρδιαγγειακή νόσο. Μάλιστα όσο περισσότερες είναι οι περιαγγειακές βλάβες του αμφιβληστροειδούς, τόσο πιθανότερη είναι η καρδιαγγειακή νόσος.
Μη επεμβατικός έλεγχος αγγείων και νεύρων
«Τα μάτια αποτελούν το μοναδικό τμήμα του σώματος όπου μπορούν να ελεγχθούν με μη επεμβατικούς τρόπους τα αγγεία, τα νεύρα και ο συνδετικός ιστός. Γι’ αυτό τον λόγο ο οφθαλμίατρος είναι συχνά ο πρώτος που διαπιστώνει ότι ένας ασθενής έχει υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη ή ακόμα και ένα «σιωπηρό» (ασυμπτωματικό) εγκεφαλικό», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Και συνεχίζει: «Λογικό είναι λοιπόν να διεξάγονται έρευνες σαν κι αυτή, στις οποίες αναζητάμε έναν αξιόπιστο βιοδείκτη που θα επιτρέψει την πρωιμότερη διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων».
Ενδείξεις χοληστερόλης
Οι οφθαλμικές εκδηλώσεις που είναι ύποπτες για καρδιαγγειακά προβλήματα είναι πολλές. Η ανάπτυξη κιτρινωπών, επίπεδων πλακών στο πάνω ή στο κάτω βλέφαρο, συνήθως προς την εσωτερική πλευρά του ματιού, ονομάζεται ξανθέλασμα. Η κατάσταση αυτή αποτελεί ένδειξη υπερχοληστερολαιμίας (αυξημένη χοληστερόλη στο αίμα).
Πρόβλημα με την χοληστερόλη μπορεί να σημαίνει και η δημιουργία ανοιχτόχρωμου δακτυλίου γύρω από την ίριδα των ματιών σε ηλικιωμένα άτομα. Ο δακτύλιος αυτός μπορεί να έχει λευκό, ανοικτό γκρι ή μπλε χρώμα.
Παλινδρόμηση της αορτικής βαλβίδας
Στα μάτια μπορεί να «αποτυπωθούν» και άλλα προβλήματα της καρδιάς. Όταν συγχρονιστεί η συστολή και η διαστολή της κόρης των ματιών με τους κτύπους της καρδιάς, η αιτία μπορεί να είναι η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας.
Αυτή είναι μία κατάσταση στην οποία δεν λειτουργεί καλά η αορτική βαλβίδα. Η συνέπεια είναι μικρή ποσότητα αίματος να παλινδρομεί προς την καρδιά (προς την αριστερή κοιλία) αντί να εξωθείται προς το σώμα.
Η παλινδρόμηση της αορτικής βαλβίδας συνήθως προκαλεί κόπωση και δύσπνοια. Στις σοβαρές περιπτώσεις, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε συγχρονισμό της κόρης των ματιών με τους καρδιακούς παλμούς.
Το φαινόμενο αυτό είναι σπάνιο. Είναι γνωστό ως σημάδι Landolfi, από το όνομα του γιατρού που το περιέγραψε για πρώτη φορά (το 1909).
Κυανωτική καρδιοπάθεια
Ένα άλλο σπάνιο οφθαλμολογικό σύμπτωμα που σχετίζεται με την καρδιά είναι το επίμονο οίδημα (πρήξιμο) των ματιών. Αυτό μπορεί να είναι συνέπεια της κυανωτικής καρδιοπάθειας.
Πρόκειται για μία συγγενή καρδιακή πάθηση, δηλαδή ένα καρδιολογικό πρόβλημα που υπάρχει από τη γέννηση του ατόμου. Η κυανωτική καρδιοπάθεια προκαλεί μειωμένα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα.
Η υπέρταση
Υπάρχουν, όμως, και εκδηλώσεις στα μάτια που έχουν τη ρίζα τους σε πολύ συνηθισμένα καρδιαγγειακά προβλήματα. Όταν, π.χ., τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς είναι λεπτά, στενά και αδιαφανή, η αιτία μπορεί να είναι η υπέρταση.
Όπως εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος, ο φωτοευαίσθητος αμφιβληστροειδής χιτώνας έχει τεράστιες ανάγκες σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Ο χιτώνας αυτός βρίσκεται βαθιά μέσα στα μάτια και διαθέτει πολλά αγγεία.
Ωστόσο τα αγγεία του εύκολα υφίστανται βλάβες από την υπέρταση. «Η εικόνα των αγγείων του αμφιβληστροειδούς στον υπερτασικό ασθενή είναι πολύ χαρακτηριστική. Γι’ αυτό τον λόγο οι οφθαλμίατροι είναι συχνά οι πρώτοι που ενημερώνουν τους ασθενείς τους ότι αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την πίεσή τους», λέει.
Κολπική μαρμαρυγή
Αντίστοιχα, αν ανιχνευθεί απόφραξη σε αρτηρία του αμφιβληστροειδούς, η αιτία μπορεί να είναι ένα επικείμενο σοβαρό καρδιαγγειακό επεισόδιο. Αυτό μπορεί να είναι:
- Η κολπική μαρμαρυγή (σοβαρή καρδιακή αρρυθμία)
- Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αν ένας ασθενής χάσει παροδικά την όρασή του από το ένα μάτι, πρέπει να ελεγχθεί επειγόντως από τον οφθαλμίατρο, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Η νόσος της καρωτίδας
Πάντως τα καρδιαγγειακά προβλήματα δεν προκαλούν μόνο άμεσα συμπτώματα στα μάτια. Μπορεί επίσης να αυξάνουν τον κίνδυνο αναπτύξεως ορισμένων οφθαλμοπαθειών. Αρκετές μελέτες, λ.χ., έχουν συσχετίσει την αποφρακτική νόσο της καρωτίδας με αυξημένη συχνότητα:
- Της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας
- Της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Οι καρωτίδες είναι οι αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα τον εγκέφαλο. Η ανάπτυξη στενώσεων ή αποφράξεων σε αυτές, μειώνει ή διακόπτει αντίστοιχα τη ροή του αίματος. Ο μηχανισμός αυτός είναι συνηθισμένη αιτία εγκεφαλικών επεισοδίων. Ως φαίνεται, όμως, η ελλιπής αιμάτωση δημιουργεί προβλήματα και στα μάτια, αυξάνοντας τον κίνδυνο των συγκεκριμένων οφθαλμοπαθειών.
Η αγωγή με στατίνες
Ειδικά όσον την τρίτη ηλικία και την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, υπάρχει παράλληλη συσχέτιση με την υπερχοληστερολαιμία και τη στεφανιαία νόσο. «Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η αγωγή με στατίνες για τη μείωση της χοληστερόλης βελτιώνει και τις εναποθέσεις λιποφουσκίνης στην ωχρά», εξηγεί ο καθηγητής.
Η λιποφουσκίνη είναι μία ουσία που επιδεινώνει την ξηρού τύπου εκφύλιση της ωχράς. Τα νέα ευρήματα υποδηλώνουν πως όλοι οι αγγειακοί ασθενείς, ειδικά όσοι έχουν στεφανιαίο νόσημα, χρήζουν προσεκτικής οφθαλμολογικής αξιολόγησης, κατά τον κ. Κανελλόπουλο.
Ισχύει, όμως, και το αντίστροφο: όλοι οι ασθενείς με εκφύλιση ώχρας χρήζουν προσεκτικής καρδιολογικής αξιολόγησης. «Δεν είναι τυχαίο ότι η οφθαλμολογική δίαιτα για τη συντήρηση της υγιούς ωχράς είναι σχεδόν ταυτόσημη με την αντιοξειδωτική καρδιολογική διατροφή», υπογραμμίζει.
Και καταλήγει: «Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν ότι ένας έμπειρος οφθαλμίατρος μπορεί να δει στα μάτια πολλά περισσότερα από το γλαύκωμα ή τη μυωπία. Και αυτό είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να αμελούμε τον τακτικό, προληπτικό έλεγχό τους».
Φωτογραφία: iStock