Ο ήλιος είναι πηγή ζωής και ενέργειας, αλλά η αλόγιστη έκθεση σε αυτόν έχει κινδύνους. Οι κίνδυνοι αυτοί όμως δεν αρχίζουν ούτε τελειώνουν με το ηλιακό έγκαυμα. Αντιθέτως, ακόμα κι αν η διάρκεια έκθεσης σε αυτόν δεν είναι παρατεταμένη, μπορεί να οδηγήσει σε ηλίαση.
Η ηλίαση είναι η υπερθερμία του οργανισμού, λόγω της ευαισθησίας του εγκεφάλου στη θερμότητα. Προκαλείται από τον ερεθισμό των μηνίγγων του εγκεφάλου, δηλαδή των «χιτώνων» που τον περιβάλλουν.
Όπως εξηγεί η παθολόγος Γαρυφαλιά Καλατζοπούλου, υπεύθυνη του Τμήματος Check Up στο Νοσοκομείο Metropolitan General, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να διατηρεί σταθερή την εσωτερική θερμοκρασία του, που φυσιολογικά είναι 36,8 βαθμοί Κελσίου (με μια απόκλιση προς τα πάνω ή κάτω κατά 0,4 βαθμούς).
Αυτό επιτυγχάνεται με μηχανισμούς ομοιόστασης που εξισορροπούν τις διαταραχές θερμοκρασίας. Οι βασικότεροι από αυτούς τους μηχανισμούς είναι:
- Η εφίδρωση
- Η περιφερική αγγειοδιαστολή
- Η δίψα
Τα κέντρα αυτών των μηχανισμών βρίσκονται στον υποθάλαμο του εγκεφάλου. Όταν για κάποιο λόγο οι μηχανισμοί αυτοί αρθούν ή δεν επαρκούν, τότε προκύπτει η ηλίαση.
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου
Ωστόσο δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο βαθμό ευαισθησίας στον ήλιο. Πιο ευαίσθητοι στις ακτίνες του είναι:
- Τα παιδιά (λόγω λεπτών οστών του κρανίου)
- Οι ηλικιωμένοι
- Οι άνθρωποι κάθε ηλικίας με ανοιχτό χρώμα δέρματος
- Όσοι λαμβάνουν χρονίως ορισμένου τύπου φάρμακα (όπως αντιχολινεργικά, αντιισταμινικά, β-αναστολείς κ.ά.)
- Όσοι αθλούνται
- Οι πάσχοντες από ορισμένα ιατρικά νοσήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, διαβήτη)
Συμπτώματα
Η ηλίαση μπορεί να είναι ελαφρά, μεσαίας βαρύτητας ή βαριά. Στην ελαφρά ηλίαση ο ασθενής εκδηλώνει:
- Κόπωση και ατονία
- Ζάλη
- Έντονη εφίδρωση
- Ερυθρότητα του δέρματος
- Εμβοές ώτων (βουητό στ’ αυτιά)
Εάν παρά αυτά τα συμπτώματα συνεχιστεί η έκθεση στον ήλιο, ο ασθενής μπορεί να εκδηλώσει μεσαίας βαρύτητας ηλίαση (θερμοπληξία). Τα συνήθη συμπτώματά της είναι:
- Έντονη κεφαλαλγία
- Ίλιγγος
- Ναυτία
- Έμετος
- Μειωμένη εφίδρωση
- Ταχυπαλμία και ταχύπνοια
- Πυρετός με ρίγος έως και 39°C
- Τάση λιποθυμίας
- Κράμπες
- Φουσκάλες στο δέρμα-εγκαύματα
Στην βαριά ηλίαση εμφανίζονται:
- Ωχρότητα
- Διανοητική σύγχυση
- Παραλήρημα
- Απώλεια συνείδησης
- Σπασμοί
- Παραισθήσεις
- Πυρετός έως και 41°C
- Ακούσια ούρηση και αφόδευση
- Εγκεφαλικές βλάβες
Σημειώνεται ότι η θερμοπληξία είναι επείγον περιστατικό γιατί μπορεί να απειλήσει τη ζωή.
Πρόληψη
Η καλύτερη θεραπεία για την ηλίαση είναι η αποφυγή της. Τα προληπτικά μέτρα που θα πρέπει να τηρούνται από όλους, ιδίως από τις ευπαθείς ομάδες, είναι τα εξής:
- Αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο τις ώρες που οι ακτίνες του είναι κάθετες (από τις 11.00 έως και τις 16.00)
- Χρήση αντηλιακής κρέμας (με συχνή ανανέωσή της)
- Κάλυψη σώματος με δροσερά και ανοικτού χρώματος ρούχα και καπέλο
- Ενυδάτωση του οργανισμού με δροσερό νερό και χυμούς
- Μπάνιο στη θάλασσα ή συχνά ντους
- Αποφυγή βαριών γευμάτων
- Αποφυγή αλκοόλ
Οι πρώτες βοήθειες
Όταν η ηλίαση είναι σοβαρή (π.χ. ο πάσχων δεν έχει τις αισθήσεις του ή έχει διανοητική σύγχυση), πρέπει αμέσως να ζητηθεί ιατρική βοήθεια.
Ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί επειγόντως σε νοσηλευτικό ίδρυμα (νοσοκομείο, κέντρο υγείας). Αυτό είναι απαραίτητο για να του χορηγηθούν ενδοφλεβίως οροί για ενυδάτωση και να αντιμετωπιστούν πιθανά εγκαύματα με ειδικά επιθέματα-κρέμες.
Όταν ο ασθενής έχει ηπιότερη ηλίαση, τα βήματα που ακολουθούνται είναι τα εξής:
- Μεταφέρουμε το άτομο σε σκιερό μέρος
- Χαλαρώνουμε τη ζώνη και απομακρύνουμε όλα τα περιττά ενδύματα (π.χ. παντελόνια, κάλτσες, υποδήματα)
- Βάζουμε τον ασθενή να κάνει ένα δροσερό μπάνιο. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τοποθετούμε κρύες κομπρέσες (π.χ. βρεγμένα πανιά) στον αυχένα, τον κορμό, τα χέρια και τα πόδια, ώστε να ρίξουμε γρήγορα τη θερμοκρασία του σώματός του
- Ξαπλώνουμε τον ασθενή με ηλίαση και τοποθετούμε τα πόδια του λίγο ψηλότερα από το υπόλοιπο σώμα
- Εφόσον δεν υπάρχουν ναυτία και έμετοι και το επίπεδο επικοινωνίας είναι καλό, χορηγούμε κρύα, ισοτονικά ροφήματα χωρίς ζάχαρη. Εναλλακτικά διαλύουμε ένα κουταλάκι γλυκού αλάτι σε ένα λίτρο νερό και του δίνουμε να πίνει με μικρές γουλιές. Αυτό γίνεται διότι λόγω της εφίδρωσης, αποβάλλει ο οργανισμός και αλάτι (νάτριο)
- Χορηγούμε αντιπυρετικό και παυσίπονο
Το άτομο χρειάζεται ξεκούραση για να επανέλθει. Αν όμως τα συμπτώματα επιμένουν, απευθυνόμαστε σε γιατρό.
Φωτογραφία: iStock