Η πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας) προκαλεί πολλά και διαφορετικά συμπτώματα στους ασθενείς. Ένα από τα πιο συχνά είναι η κόπωση που προσβάλλει το περίπου 80% των πασχόντων και για πολλούς αποτελεί το πιο επιβαρυντικό σύμπτωμα απ’ όλα.
Η κόπωση στην πολλαπλή σκλήρυνση είναι η σοβαρή έλλειψη ενέργειας σε καθημερινή βάση. Η έλλειψη αυτή μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα του ασθενούς να λειτουργεί στο σπίτι και στη δουλειά. Στην πραγματικότητα, η κόπωση αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες διακοπής της εργασίας. Επιπλέον, μπορεί να είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα ακόμα και σε ασθενείς οι οποίοι κατά τα άλλα έχουν ελάχιστους κινητικούς περιορισμούς.
Η αιτία της κόπωσης στην πολλαπλή σκλήρυνση δεν είναι γνωστή. Ούτε έχουν αναπτύξει ακόμα οι επιστήμονες κάποια αξιόπιστη μέθοδο για την ποσοτική μέτρησή της. Γι’ αυτό τον λόγο, την αξιολογούν έμμεσα, με βάση τις απαντήσεις που δίνουν οι ασθενείς σε ειδικά ερωτηματολόγια.
Ακριβώς, όμως, επειδή είναι ένα από τα αφανή συμπτώματα της νόσου, οι ασθενείς συχνά παραπονούνται ότι ο κοινωνικός και εργασιακός τους περίγυρος δεν την κατανοεί ή την παρερμηνεύει.
Όπως εξηγεί ο νευρολόγος Χρήστος Μπακιρτζής, από το Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης της Β’ Νευρολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, η κόπωση μπορεί να παρουσιαστεί σε όλα τα στάδια της νόσου και έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής.
«Συχνά αλληλεπικαλύπτεται με διαταραχές διάθεσης, ενώ μπορεί να επιδεινωθεί από άλλα συμπτώματα της νόσου όπως οι διαταραχές ύπνου», προσθέτει.
Η κόπωση επιδεινώνεται και αν ο ασθενής πάσχει ταυτοχρόνως από άλλα νοσήματα που δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς. Τέτοια νοσήματα είναι λ.χ. η υπέρταση, το αυξημένο σάκχαρο, η υψηλή χοληστερόλη ή άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. «Οι παθήσεις αυτές προκαλούν φθορά του οργανισμού (π.χ. αγγειακές βλάβες) οι οποίες μπορεί να την εντείνουν», εξηγεί ο κ. Μπακιρτζής.
Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα
Η κόπωση που προκαλεί η πολλαπλή σκλήρυνση έχει ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Τα γνωρίσματα αυτά την διαχωρίζουν από την κοινή κούραση που όλοι νιώθουμε περιστατικά και είναι τα εξής, σύμφωνα με την Εθνική Εταιρεία Πολλαπλής Σκλήρυνσης (NMSS) των ΗΠΑ:
- Γενικώς εκδηλώνεται σε καθημερινή βάση
- Μπορεί να αρχίσει νωρίς το πρωί, ακόμα κι αν ο ασθενής έχει κοιμηθεί καλά το βράδυ
- Τείνει να επιδεινώνεται καθώς περνά η ώρα
- Τείνει να επιδεινώνεται με τη ζέστη και την υγρασία και είναι χειρότερη το καλοκαίρι απ’ ό,τι τον χειμώνα
- Εκδηλώνεται εύκολα και ξαφνικά
- Γενικώς είναι πιο έντονη από την φυσιολογική κούραση
- Είναι πολύ πιθανό να εμποδίζει τη διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων
- Δεν σχετίζεται με την βαρύτητα των σωματικών δυσκολιών του ασθενούς
«Η κόπωση των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση μπορεί να είναι σωματική και νοητική», συμπληρώνει ο κ. Μπακιρτζής. «Η σωματική κόπωση αναφέρεται στη σταδιακή έκπτωση της ικανότητας εκτέλεσης σωματικά απαιτητικών, παρατεταμένων εργασιών. Η νοητική κόπωση αναφέρεται στη μείωση της επίδοσης των ασθενών σε παρατεταμένες νοητικές δοκιμασίες».
Πως αντιμετωπίζεται
Η διαχείριση της κόπωσης που προκαλεί η πολλαπλή σκλήρυνση αποτελεί αληθινή πρόκληση για ασθενείς και γιατρούς.
«Δεν υπάρχει εγκεκριμένη φαρμακευτική θεραπεία ειδικά γι’ αυτήν, αλλά μερικοί ασθενείς μπορεί να βοηθηθούν από ορισμένα φάρμακα που λαμβάνουν για άλλους λόγους», λέει ο ειδικός. «Ο προσεγμένος τρόπος ζωής επίσης μπορεί να τη βελτιώσει. Συνήθως συνιστούμε στους ασθενείς τακτική άσκηση, υγιεινή διατροφή, διακοπή του καπνίσματος και αδυνάτισμα, αν διαθέτουν περιττά κιλά».
Απαραίτητη είναι ακόμα η αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων, όπως οι διαταραχές ύπνου, διάθεσης και τα άλλα νοσήματα που προαναφέρθηκαν.
Οι ασθενείς πρέπει επίσης να εκπαιδευτούν στη διαχείριση της καθημερινότητάς τους. Είναι λ.χ. απαραίτητο να αναπαύονται πριν και μετά από κοπιώδεις δραστηριότητες, να οργανώνουν σωστά τον χρόνο τους και να μην βιάζονται.
Πρέπει επίσης να μάθουν να διατηρούν καλή στάση σώματος σε όλες τις δραστηριότητές τους, καθώς και να ελέγχουν το στρες τους. Για τον σκοπό αυτό είναι πολύ σημαντικό να μάθουν να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες, ενώ μπορεί να ωφεληθούν και από τεχνικές χαλάρωσης.
«Αν και η κόπωση είναι ένα αναμενόμενο σύμπτωμα στην πολλαπλή σκλήρυνση, οι ασθενείς πρέπει πάντοτε να την συζητούν με τον γιατρό τους», τονίζει ο κ. Μπακιρτζής. «Μερικές φορές αποτελεί ένδειξη για κάποιο νέο, υποκείμενο πρόβλημα. Άλλες φορές μπορεί να υπάρχουν ιατρικές παρεμβάσεις που θα την ελέγξουν αποτελεσματικά».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Πολλαπλή σκλήρυνση: Ποια είναι τα «αόρατα» συμπτώματά της
5 συμβουλές για λιγότερες υποτροπές στην πολλαπλή σκλήρυνση
Πως επηρεάζει την οικογένεια η πολλαπλή σκλήρυνση
Πολλαπλή σκλήρυνση: Τα πρώιμα συμπτώματα που δεν πρέπει να αμελείτε
Ανθρώπινες συνθήκες στα Φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ζητούν οι ασθενείς με σκλήρυνση