Πόνος στη μέση: Ποιοι ασθενείς ΔΕΝ χρειάζονται μαγνητική τομογραφία

Όταν το θέμα είναι ο πόνος στη μέση, η μαγνητική τομογραφία μπορεί να μην είναι η ενδεδειγμένη επιλογή. Και αυτό διότι, παρότι είναι μία εξαιρετική εξέταση που μπορεί να δείξει με ακρίβεια τους μαλακούς ιστούς βαθιά μέσα στο σώμα, η αξία της στον εντοπισμό της αιτίας του πόνου είναι περιορισμένη.

Αυτό είναι το συμπέρασμα πολλών ερευνών αλλά και των κατευθυντήριων οδηγιών που χρονολογούνται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Παρότι όμως οι ειδικοί συνιστούν να αποφεύγεται η χρήση της εξέτασης εάν δεν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, αυτό στην πράξη δεν γίνεται, με συνέπεια να δημιουργούνται πολλοί ψευδείς «συναγερμοί».

Όπως αναφέρουν η Αμερικανική Ακαδημία Οικογενειακών Ιατρών (AAFP) και η αμερικανική Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρική (NLM), η μαγνητική τομογραφία για τον πόνο στη μέση δεν είναι απαραίτητη τον πρώτο καιρό, εάν ο πόνος δεν συνοδεύεται από ενδείξεις που εγείρουν υπόνοιες ότι οφείλεται σε κάτι σοβαρό (π.χ. σε λοίμωξη των σπονδύλων ή σε συμπίεση του νωτιαίου μυελού από όγκο). Τέτοιες ενδείξεις είναι:

• Σοβαρά ή προοδευτικά εξελισσόμενα νευρολογικά προβλήματα. Ύποπτες είναι, π.χ., οι δυσκολίες στην ούρηση ή στην κένωση των εντέρων και η ακράτεια ούρων ή κοπράνων. Επίσης οι δυσκολίες στη βάδιση και την ισορροπία, καθώς και το μούδιασμα ή αδυναμία στο ένα πόδι που σταδιακά επιδεινώνεται.
• Πυρετός
• Πρόσφατη πτώση ή τραυματισμός
• Σοβαρό υποκείμενο νόσημα (π.χ. καρκίνος) ή ιστορικό καρκίνου
• Οξύς πόνος που δεν καταπραΰνεται με τα παυσίπονα που χορηγεί ο γιατρός
• Ευαισθησία στην σπονδυλική στήλη, κυρίως όταν συνοδεύεται από ιστορικό οστεοπόρωσης, καρκίνου ή λήψης στεροειδών
• Ο ασθενής με τον έντονο πόνο στη μέση είναι παιδί

Δεν παρέχει οφέλη

Σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, εάν ένας ασθενής έχει πόνο στη μέση, αλλά καμία άλλη από τις ύποπτες ενδείξεις, η άμεση μαγνητική τομογραφία δεν θα οδηγήσει:

• Σε καλύτερη θεραπεία
• Βελτιωμένη καταπράυνση του πόνου
• Ταχύτερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες

Χώρια που υπάρχει κίνδυνος να αποκαλύψει αλλοιώσεις οι οποίες οφείλονται στην ηλικία ή δεν αποτελούν την αιτία του πόνου, αλλά θα ωθήσουν τον γιατρό να ζητήσει περαιτέρω αχρείαστες εξετάσεις ή θεραπείες.

Η κήλη θεραπεύεται και συντηρητικά

Ακόμα, εξάλλου, και αν η μαγνητική για τον πόνο στη μέση αποκαλύψει, π.χ. μια κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου, πάλι μπορεί να οδηγήσει σε αχρείαστη θεραπεία (π.χ. μια χειρουργική επέμβαση). Και αυτό διότι σε περισσότερο από το 65% των περιπτώσεων η κήλη επιστρέφει στη θέση της με συντηρητική (δηλαδή μη χειρουργική) θεραπεία, σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2017 στο επιστημονικό περιοδικό Pain Physician.

Επιπλέον, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι παρουσιάζουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις στη σπονδυλική στήλη τους καθώς μεγαλώνουν. Πολλοί από αυτούς, όμως, δεν εκδηλώνουν ποτέ πόνο, όπως είχε δείξει και μελέτη του 2015. Αν, όμως, οι αλλοιώσεις αυτές εντοπιστούν σε μια μαγνητική, μπορεί κάλλιστα να οδηγήσουν σε αχρείαστες εξετάσεις, θεραπείες και ανησυχία για τον ασθενή.

Επομένως, αν δεν έχετε ύποπτες ενδείξεις, δεν είναι απαραίτητη η άμεση μαγνητική τομογραφία, σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς. Αν ο πόνος δεν υποχωρήσει σε μερικές εβδομάδες ή επιδεινωθεί, τότε ναι, η μαγνητική μπορεί να είναι απαραίτητη.

Γίνεται κατάχρηση

«Η οσφυαλγία είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου», λέει ο φυσικοθεραπευτής-χειροθεραπευτής Γιώργος Κακαβάς, από το Fysiotek Sports and Spine Lab. «Υπολογίζεται ότι ποσοστό έως και 80% των ενηλίκων στις δυτικές κοινωνίες την εκδηλώνουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Παρότι όμως είναι τόσο συχνή, εξακολουθούν να γίνονται σφάλματα στη διαγνωστική προσπέλασή της, τα οποία προκαλούν αναίτια αγωνία στους ασθενείς».

Και συνεχίζει: «Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι γίνεται κατάχρηση των μαγνητικών τομογραφιών για τον πόνο στη μέση και οι αρμόδιες επιστημονικές εταιρείες προσπαθούν μάταια να διορθώσουν την κατάσταση.

»Ωστόσο οι κατευθυντήριες οδηγίες που έχουν εκδώσει το Αμερικανικό Κολέγιο Παθολόγων (ACP)  και η Αμερικανική Εταιρεία Πόνου (APS) είναι ξεκάθαρες. Η μαγνητική τομογραφία δεν ενδείκνυται για τους ασθενείς με οσφυαλγία, εάν δεν έχουν σοβαρά προοδευτικά εξελισσόμενα νευρολογικά συμπτώματα ή άλλες ενδείξεις ότι συμβαίνει κάτι σοβαρό. Και αυτό διότι στην πραγματικότητα ο πόνος στη μέση είναι μη ειδικός. Έτσι, η ακριβής αιτία του δεν ανευρίσκεται στην μαγνητική, όσες φορές κι αν αυτή επαναληφθεί».

Οι πιθανές αιτίες

Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο πόνος στη μέση μπορεί να έχει πολλές αιτίες. Συνήθως είναι απόρροια τραυματισμού, όπως μία μυϊκή κάκωση από μία απότομη κίνηση ή την κακή στάση του σώματος κατά την ανύψωση βαρέων αντικειμένων.  Άλλες πιθανές αιτίες είναι:

• Η αρθρίτιδα
• Τα προβλήματα των μεσοσπονδύλιων δίσκων
• Διάφορα άλλα μυοσκελετικά προβλήματα (π.χ. σκολίωση)
• Η οστεοπόρωση
• Σπάνια θα είναι η αιτία κάτι πολύ σοβαρό όπως ο καρκίνος ή κάποιο αυτοάνοσο νόσημα.

Βασική συντηρητική θεραπεία για την αντιμετώπισή του είναι η φυσικοθεραπεία. Αυτή καλό είναι να αρχίζει μέσα σε λίγες ημέρες από την εμφάνισή του, σύμφωνα με τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα.

«Τα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν ότι η φυσικοθεραπεία είναι μία αποδοτική θεραπευτική επιλογή για την οσφυαλγία, ιδιαίτερα όταν στοχεύει στην αιτία της και αρχίζει νωρίς», λέει ο κ. Κακαβάς. «Με τα σύγχρονα μηχανήματα και μεθόδους που έχουμε στη διάθεσή μας, όπως η fysiotek, μπορούμε να εντοπίσουμε την αιτία του πόνου και να καταρτίσουμε το κατάλληλο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα που θα την αντιμετωπίσει. Έτσι θα αναρρώσει ταχύτερα ο ασθενής και θα ανακτήσει γρήγορα η καθημερινότητά του τους φυσιολογικούς της ρυθμούς».

Τα λάθη στην αντιμετώπιση

Οι έρευνες των τελευταίων ετών συγκλίνουν πως όσο περισσότερο καθυστερεί η φυσικοθεραπεία, τόσο πιθανότερες είναι οι υποτροπές του πόνου. Οι υποτροπές σχετίζονται με περισσότερες θεραπείες και, μοιραία, με υψηλότερο κόστος.

Ωστόσο στην καθημερινή πρακτική η φυσικοθεραπεία συνήθως συνιστάται 2-4 εβδομάδες μετά την έναρξη του πόνου στη μέση και μερικές φορές ακόμα και 3 μήνες αργότερα. Αυτό, όμως, φαίνεται τελικά πως είναι λάθος. Λάθος είναι επίσης:

• Η αλόγιστη χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων
• Η ακινησία που κάποτε αποτελούσε την βασική σύσταση για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας.

«Η Ιατρική εξελίσσεται διαρκώς και πολλές αντιλήψεις του παρελθόντος είναι πια παρωχημένες», τονίζει ο κ. Κακαβάς. «Οι κατευθυντήριες οδηγίες και τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα συγκλίνουν πως ο πόνος στη μέση είναι μία πολύπλοκη κατάσταση. Απαιτεί διαχείριση από διεπιστημονική ομάδα, καθώς και την εκτέλεση κάθε διαγνωστικής εξέτασης και κάθε θεραπείας στους κατάλληλους ασθενείς και στην κατάλληλη στιγμή».