Ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία) αποτελεί ένα από τα πιο συχνά ιατρικά προβλήματα παγκοσμίως. Προσβάλλει πάνω από το 80% των ενηλίκων και είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι επισκέπτονται έναν ιατρό.
Σύμφωνα με την μελέτη Global Burden of Disease Study, στην οποία 3.600 ερευνητές από 145 χώρες του κόσμου καταγράφουν την υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, η οσφυαλγία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες αναπηρίας.
Ο χειρουργός σπονδυλικής στήλης Μάριος Λυκίσσας, επίκουρος καθηγητής Ορθοπεδικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθυντής της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης του Metropolitan Hospital, εξηγεί ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες πόνου στη μέση και πως αντιμετωπίζεται.
Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες πόνου στη μέση;
Ο πόνος στη μέση (στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης) μπορεί να έχει μηχανικές, οργανικές και ιδιοπαθείς αιτίες. Οι περισσότερες από αυτές, αν όχι όλες, σχετίζονται με τη σπονδυλική στήλη. Οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης μπορεί να είναι:
- Συγγενείς (παρούσες κατά τη γέννηση)
- Επίκτητες (εμφανίζονται αργότερα στη ζωή)
Ο μηχανικής αιτιολογίας πόνος στη μέση προκαλείται από την κίνηση της σπονδυλικής στήλης. Προέρχεται από προβλήματα σε δομές της σπονδυλικής στήλης, όπως:
- Οι αρθρώσεις
- Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι
- Οι σπόνδυλοι
- Οι σύνδεσμοι
- Οι μύες
Ο οργανικής αιτιολογίας πόνος στη μέση αποδίδεται σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος της σπονδυλικής στήλης. Ο ιδιοπαθούς αιτιολογίας πόνος στη μέση έχει άγνωστη αιτία.
Μηχανικές αιτίες πόνου στη μέση
- Διαστρέμματα. Οι κακώσεις των συνδέσμων και οι καταπονήσεις των μυών ή των τενόντων αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες πόνου στη μέση. Συχνά σχετίζονται με υπερβολική άσκηση ή καταπόνηση.
- Εκφυλιστική νόσος του δίσκου (δισκοπάθεια). Με την πάροδο του χρόνου, οι δίσκοι γίνονται πιο λεπτοί και πιο αδύναμοι λόγω της φθοράς τους. Αυτό τους κάνει λιγότερο ικανούς να απορροφήσουν τους κραδασμούς και είναι πιθανό να εμφανίσουν ρωγμές στην περιφέρειά τους.
- Η κήλη δίσκου. Η περιφέρεια του μεσοσπονδύλιου δίσκου μπορεί με την πάροδο του χρόνου να εμφανίσει ρωγμές. Όταν συμβεί αυτό, το μαλακό περιεχόμενο του δίσκου μπορεί διαφύγει προς τον νωτιαίο σωλήνα από τον οποίο διέρχονται τα νεύρα. Η κήλη του δίσκου, όπως ονομάζεται η παθολογία αυτή, μπορεί να πιέσει τις νευρικές ρίζες, προκαλώντας συμπτώματα όπως πόνο, μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή αδυναμία στην περιοχή που νευρώνεται από την εκάστοτε νευρική ρίζα.
- Ισχιαλγία. Πρόκειται για τον πόνο που προκαλείται από την πίεση του ισχιακού νεύρου. Το ισχιακό νεύρο ξεκινά από την οσφυϊκή μοίρα και μέσω των γλουτών καταλήγει στα κάτω άκρα.
- Σπονδυλολίσθηση. Πρόκειται για εκείνη την κατάσταση κατά την οποία ένας σπόνδυλος ολισθαίνει προς τα εμπρός. Έτσι διαταράσσει την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης και, μερικές φορές, συμπιέζει τις νευρικές ρίζες. Η σπονδυλολίσθηση μπορεί να παρατηρηθεί οπουδήποτε στη σπονδυλική στήλη, αλλά είναι πιο συχνή στην οσφυϊκή μοίρα. Προκαλείται είτε από την προοδευτική εκφύλιση του δίσκου είτε από κάταγμα του σπονδύλου (σπονδυλόλυση).
- Σπονδυλική στένωση. Πρόκειται για τη στένωση του σωλήνα της σπονδυλικής στήλης μέσα από τον οποίο διέρχονται τα νεύρα. Ο πόνος στη μέση που προκαλεί συνοδεύεται από πόνο στα κάτω άκρα. Τις περισσότερες φορές προκαλείται από τον συνδυασμό άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως η κήλη του δίσκου και η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης. Η σπονδυλική στένωση μπορεί να εμφανιστεί τόσο στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης όσο και στην οσφυϊκή. Η οσφυϊκή σπονδυλική στένωση είναι πιο συχνή.
Ποιες είναι οι θεραπείες για την οσφυαλγία;
Ο πόνος στη μέση μπορεί να αντιμετωπιστεί με μη επεμβατικές, επεμβατικές ή με ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες. Η αντιμετώπισή του είναι σταδιακή. Συνήθως ο ιατρός αρχίζει με πιο απλές θεραπείες και συνεχίζει με πιο επιθετικές προσεγγίσεις εάν χρειασθεί.
Σημειώνεται ότι πολλές θεραπείες χρειάζονται χρόνο για να οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Μη επεμβατικές θεραπείες
Στις μη επεμβατικές θεραπείες που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας συμπεριλαμβάνονται τα φάρμακα, η φυσικοθεραπεία και ειδικές ενέσεις.
Στα φάρμακα που μπορεί να χορηγηθούν στους ασθενείς συμπεριλαμβάνονται:
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
- Μυοχαλαρωτικά
- Αντισπασμωδικά φάρμακα
- Οπιοειδή
Η φυσικοθεραπεία για τον πόνο στη μέση συμπεριλαμβάνει παθητικές και ενεργητικές θεραπείες που βοηθούν, μεταξύ άλλων, τον ασθενή:
- Να αυξήσει τη μυϊκή δύναμή του
- Να βελτιώσει την ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης και το εύρος κίνησής της
- Να διατηρήσει σωστή στάση του σώματος
Οι συνεδρίες της φυσικοθεραπείας μπορεί να συμπεριλαμβάνουν ασκήσεις, κρύο/ζέστη, μασάζ, διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση (TENS), υπερήχους.
Η επισκληρίδιος έγχυση στεροειδούς ή ένας επιλεκτικός νευρικός αποκλεισμός μπορεί να προσφέρουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από τον πόνο, όταν ο πόνος αφορά κυρίως τα κάτω άκρα.
Επεμβατικές και ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο πόνος στη μέση δεν χρειάζεται χειρουργική θεραπεία. Όταν αυτή χρειασθεί, μπορεί να εφαρμοστούν διάφορες χειρουργικές τεχνικές. Οι συχνότερες είναι:
- Η μικροδισκεκτομή. Εφαρμόζεται όταν η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου προκαλεί σοβαρά συμπτώματα, όπως είναι ο έντονος και επίμονος πόνος στη μέση ή απώλεια της αίσθησης και της δύναμης. Η αφαίρεση του τμήματος του κατεστραμμένου δίσκου που πιέζει το νεύρο, οδηγεί στην άμεση υποχώρηση των συμπτωμάτων. Προλαμβάνει επίσης την μη αναστρέψιμη απώλεια της μυϊκής δύναμης. Τα τελευταία χρόνια η επέμβαση πραγματοποιείται με ελάχιστα επεμβατική και αναίμακτη τεχνική, μέσω μικρής τομής.
Η ασφάλεια, η αποτελεσματικότητα, η γρήγορη αποκατάσταση και το χαμηλό ποσοστό επιπλοκών της μικροδισκεκτομής την έχουν καθιερώσει ως επέμβαση εκλογής σε ασθενείς με κήλη δίσκου.
- Η πεταλεκτομή/τρηματοτομή. Κατ’ αυτήν αφαιρείται το πίσω τμήμα ενός ή περισσότερων σπονδύλων, ώστε να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος για τα νεύρα. Σε μια παρόμοια επέμβαση γνωστή ως τρηματοτομή, αφαιρείται ένα πολύ μικρό κομμάτι οστού από το πίσω μέρος του σπονδύλου.
Οι επεμβάσεις αυτές πραγματοποιούνται με αναίμακτες τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας, με μικρές τομές και με τη βοήθεια χειρουργικής πλοήγησης (O-Arm II και StealthStation S8 Surgical Navigation System).
- Η σπονδυλοδεσία. Κατά την επέμβαση αυτή συνδέονται μόνιμα μεταξύ τους δύο ή περισσότεροι σπόνδυλοι. Με αυτό τον τρόπο περιορίζεται η υπερβολική κίνηση της σπονδυλικής στήλης. Η σπονδυλοδεσία πραγματοποιείται για τη διόρθωση παραμορφώσεων της σπονδυλικής στήλης. Πραγματοποιείται επίσης για την αποκατάσταση της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης σε περιπτώσεις σπονδυλικής στένωσης, σπονδυλολίσθησης, δισκοπάθειας ή κήλης δίσκου.
Οι επεμβάσεις σπονδυλοδεσίας πραγματοποιούνται με αναίμακτες τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας και με τη χρήση χειρουργικής πλοήγησης (O-Arm II and StealthStation S8 Surgical Navigation System). Τα τελευταία χρόνια στο δυναμικό του Θεραπευτηρίου έχει προστεθεί το ρομποτικό σύστημα Excelsius GPS της Globus Medical το οποίο εξασφαλίζει την ασφάλεια και ακρίβεια που επιδιώκει κάθε χειρουργός.
Το ρομποτικό σύστημα:
- Μειώνει το χειρουργικό χρόνο
- Μειώνει σημαντικά την απώλεια αίματος και επομένως δεν απαιτείται μετάγγιση αίματος
- Εξασφαλίζει ακρίβεια στη διαδερμική τοποθέτηση των εμφυτευμάτων
- Περιορίζει στο ελάχιστο την παραμονή στο νοσοκομείο
- Μειώνει σημαντικά την περιεγχειρητική νοσηρότητα.
Πότε χρειάζεται επείγουσα αντιμετώπιση ο πόνος στη μέση
Ο πόνος στη μέση συνήθως δεν είναι επείγον περιστατικό και μπορεί να αντιμετωπιστεί σε τακτική βάση. Υπάρχουν, όμως, ορισμένες περιπτώσεις που απαιτούν άμεση παρέμβαση, διότι είναι πιθανό να χρειάζεται άμεση θεραπεία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι όταν υπάρχουν:
- Αδυναμία ή/και μούδιασμα στα κάτω άκρα
- Απώλεια ελέγχου της ουροδόχου κύστης ή του εντέρου
- Τραυματισμός
- Πυρετός ή ναυτία
- Πόνος που διακόπτει τον ύπνο
- Ο ασθενής είναι παιδί
Πώς μπορούμε να προλάβουμε τον πόνο στη μέση;
Αν και δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη γήρανση του σώματος και της σπονδυλικής μας στήλης ή να αλλάξουμε τη γενετική μας σύνθεση, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση και την πρόληψη του πόνου στη μέση. Ειδικότερα, ο πόνος στη μέση μπορεί να αποφευχθεί με:
- Βελτίωση της φυσικής κατάστασης. Τα άτομα που δεν βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν οσφυαλγία, λόγω των αδύναμων ραχιαίων και κοιλιακών μυών που συμβάλλουν στη στήριξη της μέσης.
- Αυξημένη κινητικότητα. Οι άνθρωποι που διάγουν καθιστική ζωή είναι πιο πιθανό να τραυματιστούν κατά την καθημερινή τους δραστηριότητα.
- Απώλεια βάρους. Όσο μεγαλύτερο το σωματικό βάρος, τόσο μεγαλύτερη η πίεση που ασκείται στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσουν χρόνιο πόνο στη μέση.
- Προσοχή στην ανύψωση βάρους. Να λυγίζετε τα γόνατά σας όταν σηκώνετε ένα βαρύ αντικείμενο από το έδαφος. Έτσι, οι γοφοί και τα γόνατα θα κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς. Να κρατάτε επίσης το φορτίο κοντά στο στήθος σας, καθώς θα σηκώνεστε.
- Προσοχή στη στάση του σώματος κατά την εργασία. Εάν κάνετε καθιστική εργασία, βεβαιωθείτε ότι η καρέκλα στηρίζει καλά τη μέση σας και οι γοφοί σας βρίσκονται σε ορθή γωνία με το πάτωμα.
- Αποφυγή των προϊόντων καπνού. «Εκτός από όλα τα άλλα προβλήματα υγείας που προκαλεί η χρήση του καπνού, μπορεί να περιορίσει τη ροή του αίματος και το οξυγόνο στους μεσοσπονδυλίους δίσκους, με αποτέλεσμα να αυτοί να εκφυλίζονται ταχύτερα», καταλήγει ο κ. Λυκίσσας.
Φωτογραφία: iStock