Ο πόνος στον ώμο είναι ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, καθιστώντας συχνά δυσλειτουργικό το χέρι και την εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων σχεδόν αδύνατη.
Οι ώμοι μας είναι επιρρεπείς σε τραυματισμούς, καθώς αναλαμβάνουν να κάνουν το μεγαλύτερο έργο στις περιστροφικές κινήσεις των χεριών. Όπως εξηγεί ο ορθοπεδικός χειρουργός Αναστάσιος Δεληγεώργης, εξειδικευμένος στην αντιμετώπιση των παθήσεων του γόνατος, του ώμου και του ισχίου, ο πόνος στον ώμο μπορεί:
- Να εκδηλώνεται σε κατάσταση ηρεμίας
- Να εμφανίζεται με τις κινήσεις
- Να επιδεινώνεται τη νύχτα
- Να είναι συνεχόμενος
- Να συνοδεύεται από αστάθεια, δυσκαμψία ή και μυϊκή αδυναμία
Ωστόσο, δεν κινδυνεύουν όλοι εξίσου να τον εκδηλώσουν. Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες αναπτύξεώς του, τονίζει ο κ. Δεληγεώργης, ο οποίος είναι αναπληρωτής διευθυντής στην Γ’ Ορθοπεδική Κλινική του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ και αθλητίατρος πιστοποιημένος από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.
Δύο από αυτούς είναι το φύλο και η ηλικία. Ο πόνος στον ώμο είναι πιθανότερος με την ηλικία, εξαιτίας της ανάπτυξης εκφυλιστικών αλλοιώσεων. Είναι επίσης συχνότερος στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.
Ορισμένες καθημερινές δραστηριότητες επίσης καθιστούν πιθανότερη την εκδήλωσή του. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται δραστηριότητες που σχετίζονται:
- Με αυξημένες πιέσεις
- Με επαναλαμβανόμενη κίνηση, ιδίως κινήσεις πάνω από το ύψος του ώμου
Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να αφορούν την εργασία (π.χ. χειρισμός κομπρεσέρ) ή αθλήματα (π.χ. βόλεϊ, μπάσκετ, ρίψη ακοντίου).
Οι αιτίες
Ο πόνος στον ώμο οφείλεται σε παθήσεις και τραυματισμούς της σύστοιχης άρθρωσης. Αυτές μπορεί να αφορούν τα οστά, τους χόνδρους ή τα παρακείμενα μαλακά μόρια (τένοντες, μύες, νεύρα). Πιο σπάνια, ο πόνος στον ώμο μπορεί να οφείλεται σε πάθηση άλλου σημείου του σώματος, που αντανακλά στον ώμο. Μπορεί, λ.χ., να είναι απόρροια πίεσης νεύρου στον αυχένα (αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης).
Οι πιο συχνές αιτίες είναι:
- Η αρθρίτιδα (οστεορθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα)
- Η τενοντίτιδα (φλεγμονή του τένοντα)
- Η ρήξη τένοντα
- Το εξάρθρημα (αστάθεια ώμου)
- Τα κατάγματα
- Οι παθήσεις της ακρωμιοκλειδικής άρθρωσης
- Οι φλεγμονές
- Η συμφυτική θυλακίτιδα γνωστή και ως «σύνδρομο παγωμένου ώμου» (εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών)
- Η ασβεστοποιός τενοντίτιδα
- Τα σύνδρομα πρόσκρουσης
- Οι τραυματικές κακώσεις
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται με την κλινική εξέταση. Μπορεί, όμως, να χρειαστεί να γίνουν και κάποιες απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφίες, μαγνητική ή και αξονική τομογραφία, που συμβάλλουν στην επιβεβαίωσή της.
Απαραίτητη είναι η άμεση αντιμετώπιση και θεραπεία, ειδάλλως ο πόνος στον ώμο και τα συναφή προβλήματα στην κίνηση της άρθρωσης μπορεί να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου.
Η συντηρητική αντιμετώπιση
Κατ’ αρχάς, τα συμπτώματα που προκαλεί ο πόνος στον ώμο γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπιστούν συντηρητικά με:
- Ξεκούραση του ώμου και, σε κάποιες περιπτώσεις, χρήση κηδεμόνα που ακινητοποιεί το χέρι και κατ’ επέκταση τον ώμο
- Χρήση ψυχρών επιθεμάτων (παγοθεραπεία) και, σπανιότερα, θερμών επιθεμάτων, που τοποθετούνται στην πάσχουσα περιοχή
- Χορήγηση παυσίπονων και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Αν παραστεί ανάγκη γίνονται ενδοαρθρικές ή περιαρθρικές εγχύσεις με υαλουρονικό οξύ ή κορτιζόνη
Ταυτοχρόνως, μπορεί να εφαρμοστεί ένα στοχευμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και μυϊκής ενδυνάμωσης. Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στη βελτίωση του εύρους κίνησης και την καλύτερη σταθεροποίηση του ώμου.
Σε συγκεκριμένες παθήσεις μπορεί να βοηθήσουν οι βιολογικές θεραπείες από κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, όπως το PRP (πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια) ή τα βλαστοκύτταρα, διευκρινίζει ο κ. Δεληγεώργης.
Αρθροσκόπηση
Όταν αποτυγχάνει η συντηρητική αντιμετώπιση, συνιστάται αρθροσκόπηση. Είναι μία ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, που επιτρέπει την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ώμου, χωρίς νοσηλεία του ασθενούς.
Η αρθροσκόπηση γίνεται μέσω μικρών οπών (3-5 χιλιοστά), απ’ όπου εισάγεται στην άρθρωση του ώμου το αρθροσκόπιο. Πρόκειται για ειδική ιατρική συσκευή, εξοπλισμένη με μικροσκοπική κάμερα υψηλής ανάλυσης. Η κάμερα μπορεί να απεικονίσει λεπτομερώς το εσωτερικό της άρθρωσης του ώμου. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται στον ορθοπεδικό χειρουργό η δυνατότητα να εντοπίσει και τις πιο μικρές και σε δυσπρόσιτα σημεία βλάβες.
Επιπλέον, μέσω των μικροσκοπικών τομών ο χειρουργός μπορεί να επιδιορθώσει τις βλάβες, με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων εργαλείων και εμφυτεύσιμων αδρανών υλικών (π.χ. ράμματα, άγκυρες).
Η αρθροσκόπηση ώμου συνήθως διαρκεί μία ώρα. Ο ασθενής επιστρέφει αυθημερόν σπίτι του. Αναλόγως με το είδος και τη βαρύτητα της βλάβης εφαρμόζονται διαφορετικές αρθροσκοπικές τεχνικές.
Αρθροπλαστική ελάχιστης επεμβατικότητας (MIS)
Όταν ούτε η αρθροσκόπηση δεν αποκαταστήσει τις βλάβες, ώστε να καταπραϋνθεί ο πόνος στον ώμο, τότε τη λύση δίνει η αρθροπλαστική ελάχιστης επεμβατικότητας.
Η αρθροπλαστική είναι μια χειρουργική επέμβαση αντικατάστασης των κατεστραμμένων επιφανειών των αρθρώσεων, εν προκειμένω του ώμου. Η αντικατάσταση γίνεται με εμφυτεύματα πολύ ανθεκτικά και συμβατά με τον οργανισμό.
Οι κύριοι τύποι αρθροπλαστικής είναι:
- Η ολική αρθροπλαστική. Είναι η αντικατάσταση όλης της άρθρωσης του ώμου με τεχνητή
- Η μερική αρθροπλαστική. Είναι η αντικατάσταση μέρους της άρθρωσης του ώμου
- Η ανάστροφη (reverse) ολική αρθροπλαστική. Είναι η αντικατάσταση όλης της άρθρωσης με ειδική πρόθεση, με αναστροφή της φυσιολογικής ανατομίας του ώμου. Εφαρμόζεται όταν υπάρχει ανεπάρκεια σε μία δομή που λέγεται τενόντιο πέταλο.
Οι νεότερες, ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές με μικρότερες τομές σε συνδυασμό με τη χρήση πρωτοκόλλων ταχείας αποκατάστασης (fast track) προσφέρουν καλύτερο και ταχύτερο αποτέλεσμα από τις παραδοσιακές μεθόδους.
Ο ασθενής μπορεί να σηκωθεί λίγες ώρες μετά το χειρουργείο, μόλις περάσει η επήρεια της αναισθησίας. Η ανάκτηση της κινητικότητας του ώμου είναι άμεση. Έπειτα από μία ημέρα ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του, εφ’ όσον το επιτρέπει η κλινική του κατάσταση και το ιστορικό υγείας του.
Φυσικοθεραπεία
Με όποιον τρόπο (συντηρητικά ή επεμβατικά) κι αν αντιμετωπιστεί ο πόνος στον ώμο, σχεδόν πάντοτε απαιτείται και πρόγραμμα αποκατάστασης. Το πρόγραμμα αυτό έχει ως στόχο την ανάκτηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης του ώμου και την ενδυνάμωση των μυών. Ο χρόνος της αποκατάστασης εξαρτάται από τη βαρύτητα των βλαβών και τις λειτουργικές απαιτήσεις του ασθενούς.