Τα νέου τύπου φάρμακα για τον διαβήτη τύπου 2, όπως η σεμαγλουτίδη, προσελκύουν έντονα το ενδιαφέρον των ασθενών από τότε που εγκρίθηκαν, διότι μπορούν να τους βοηθήσουν να ρυθμίσουν το σάκχαρό τους και ταυτοχρόνως να χάσουν τα περιττά τους κιλά. Επιδιώκουν όμως να τα παίρνουν και άνθρωποι χωρίς διαβήτη και παχυσαρκία, σε μία προσπάθεια να αδυνατίσουν.
Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει ότι η σεμαγλουτίδη, που περιέχουν το Ozempic, το Wegovy και το Rybelsus, σχετίζεται με αλλαγές στην όραση, όπως το θόλωμα και η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.
Μπορεί επίσης να αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως μίας σπάνιας οφθαλμοπάθειας που ονομάζεται μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ). Η πάθηση αυτή αναπτύσσεται όταν εμποδίζεται η ροή αίματος στο οπτικό νεύρο, με συνέπεια αιφνίδια, ανώδυνη απώλεια της όρασης στο ένα μάτι.
Πόσο σοβαρές είναι οι οφθαλμολογικές επιπλοκές της σεμαγλουτίδης; Και τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς;
«Η σεμαγλουτίδη ανήκει σε μία οικογένεια φαρμάκων που λέγονται αγωνιστές των υποδοχέων του πεπτιδίου GLP1. Λαμβάνεται είτε από το στόμα είτε με υποδόρια ένεση, σε δόση που εξαρτάται από τον λόγο λήψης της (είναι διαφορετική για τον διαβήτη τύπου 2 απ’ ό,τι για την παχυσαρκία)», αναφέρει ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή Grossman του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Όπως εξηγεί, η σεμαγλουτίδη δρα διεγείροντας την έκκριση του GLP1 – μίας ορμόνης η οποία προκαλεί κορεσμό της πείνας. Η ορμόνη αυτή ωθεί επίσης τον οργανισμό να εκκρίνει περισσότερη ινσουλίνη, με αποτέλεσμα να μειώνει τη γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος.
Γιατί θολώνει η όραση
Η σεμαγλουτίδη δρα γρήγορα, με αποτέλεσμα να μειώνονται απότομα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και το σωματικό βάρος. Όταν όμως το σάκχαρο αίματος μειώνεται ραγδαία, μπορεί να αλλάξει το σχήμα του φυσικού φακού του ματιού. Η συνέπεια είναι το θόλωμα της όρασης, που αποτελεί γνωστή επιπλοκή της σεμαγλουτίδης.
Η παρενέργεια αυτή είναι πιθανότερο να εκδηλωθεί στους μεγάλης ηλικίας ασθενείς, όταν πρωτοαρχίζουν να λαμβάνουν το φάρμακο. Και αυτό διότι ο οφθαλμικός φακός γίνεται λιγότερο εύκαμπτος καθώς μεγαλώνουμε. Έτσι, η όραση χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να σταθεροποιηθεί όταν αλλάξει το σχήμα του λόγω της μείωσης της γλυκόζης αίματος.
Τα καλά είναι ότι πρόκειται για παροδική παρενέργεια. Συνήθως υποχωρεί μετά από 3-4 μήνες θεραπείας, κατά τον κ. Κανελλόπουλο
Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Πιο ανησυχητική ενδεχομένως είναι η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας που παρατηρείται σε μερικούς ασθενείς που παίρνουν σεμαγλουτίδη.
Η οφθαλμοπάθεια αυτή αναπτύσσεται εξαιτίας των βλαβών που προκαλεί το αυξημένο σάκχαρο στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών. Αποτελεί κύρια αιτία απώλειας της όρασης, γι’ αυτό οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να ελέγχονται συχνά γι’ αυτήν.
Υπολογίζεται ότι με την πάροδο του χρόνου περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με διαβήτη αναπτύσσουν αμφιβληστροειδοπάθεια, συνήθως επειδή δεν ρυθμίζουν καλά το σάκχαρό τους.
Μοιάζει παράδοξο ότι ένα φάρμακο που ρυθμίζει το σάκχαρο, μπορεί να επιδεινώσει την όραση των διαβητικών ασθενών. Δεν είναι όμως και πρωτοφανές. Αντιθέτως, «το φαινόμενο είχε πρωτοπαρατηρηθεί με την εντατική θεραπεία με ινσουλίνη και αργότερα με τις βαριατρικές επεμβάσεις, δηλαδή τις εγχειρήσεις για απώλεια βάρους», εξηγεί ο καθηγητής.
Η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας σε μερικούς ασθενείς που παίρνουν σεμαγλουτίδη έγινε αντιληπτή σε δύο μεγάλα κλινικά προγράμματα Φάσης 3, τις μελέτες SUSTAIN και PIONEER.
«Σε αυτές συμμετείχαν πολλοί ασθενείς με διαβήτη (συνολικά ξεπέρασαν τις 21.500), οι οποίοι λάμβαναν σεμαγλουτίδη επί τουλάχιστον 26 εβδομάδες. Έτσι, συγκεντρώθηκε πληθώρα στοιχείων για την ασφάλεια του φαρμάκου», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος.
Ωστόσο δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα αν η επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας είναι απόρροια:
- Της σεμαγλουτίδης καθαυτής ή
- Της απότομης μείωσης του σακχάρου.
Για να ξεκαθαριστεί το θέμα έχει ήδη αρχίσει άλλη μελέτη (μελέτη FOCUS), με σχεδόν 1.500 πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Οι μισοί θα λάβουν σεμαγλουτίδη και οι υπόλοιποι μία ανενεργή ουσία (εικονικό φάρμακο). Τα τελικά αποτελέσματα αναμένονται το 2027.
Πάντως «για την πλειονότητα των ασθενών, η επιδείνωση της αμφιβληστροειδοπάθειας δεν είναι σημαντική και τα συμπτώματά της είναι διαχειρίσιμα», διευκρινίζει ο καθηγητής. «Είναι, όμως, απαραίτητο να ενημερώνεται ο οφθαλμίατρος για την έναρξη της θεραπείας με σεμαγλουτίδη, ώστε να καθορίζει τη συχνότητα του επανελέγχου και να αρχίσουν γρήγορα οι απαιτούμενες παρεμβάσεις εάν υπάρξει πρόβλημα».
Η ισχαιμική οπτική νευροπάθεια
Η πιθανή συσχέτιση της σεμαγλουτίδης με την μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ), αναδύθηκε σε μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Διεξήχθη σε σχεδόν 17.000 εθελοντές και δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Ophthalmology.
Από τους συμμετέχοντες μερικοί είχαν διαβήτη ή/και ήταν παχύσαρκοι και κάποιοι από αυτούς έπαιρναν σεμαγλουτίδη.
Διαβάστε ακόμα Το Ozempic συνδέεται με σοβαρή πάθηση των ματιών, δείχνει νέα μελέτη
Τα κρούσματα της ΝΑΙΟΝ που καταγράφηκαν ήταν λίγες δεκάδες. Ήταν όμως αυξημένα στους ασθενείς που έπαιρναν το φάρμακο. Ωστόσο οι πάσχοντες από διαβήτη ούτως ή άλλως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να την εκδηλώσουν (άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η υπέρταση, η υπνική άνοια και η καρδιοπάθεια). Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε μερικά από τα κρούσματα της ΝΑΙΟΝ καταγράφηκαν σε ασθενείς που έπαιρναν άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα.
Σε κάθε περίπτωση, «η μελέτη αυτή κατέδειξε απλώς μία συσχέτιση και όχι σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να επαληθευτούν τα ευρήματά της και να εξακριβωθεί τι ακριβώς συμβαίνει, όπως αναφέρει και η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ)», υπογραμμίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Συνήθως ήπιες και διαχειρίσιμες
Τι σημαίνουν πρακτικά τα προαναφερθέντα; «Η σεμαγλουτίδη μπορεί να έχει κάποιες οφθαλμολογικές ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά συνήθως είναι ήπιες και διαχειρίσιμες. Συνήθως, εξάλλου, παρατηρούνται τον πρώτο καιρό από την έναρξη της λήψης της», εξηγεί ο καθηγητής.
Όσοι τη λαμβάνουν και δεν έχουν οφθαλμολογικά συμπτώματα, μπορούν να συζητούν τυχόν ανησυχίες με τον οφθαλμίατρό τους, συνεχίζει.
Αν ένας ασθενής παίρνει το φάρμακο και ξαφνικά παρουσιάσει διαταραχή ή μείωση της όρασής του, πρέπει αμέσως να επικοινωνήσει με τον οφθαλμίατρό του, συνιστά.
Γενικά, όμως, οι πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη πρέπει να ελέγχουν τακτικά την όρασή τους. «Αν έχουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (κυρίως αν είναι προχωρημένη) και το σάκχαρό τους μειώνεται πάρα πολύ γρήγορα, ίσως χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής τους, με την καθοδήγηση πάντοτε του θεράποντα γιατρού τους», καταλήγει ο καθηγητής.
Φωτογραφία: iStock