Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ασυνήθιστη πάθηση που μπορεί να διαγνωστεί λανθασμένα ως ανεμοβλογιά, δεδομένου ότι και οι δύο λοιμώξεις προκαλούν εξάνθημα. Ωστόσο, τα εξανθήματα αυτά είναι διαφορετικά, μολονότι μπορεί να μοιάζουν παρόμοια στο μη-εκπαιδευμένο μάτι.
Οι διαφορές τους αφορούν τόσο την εικόνα των εξανθημάτων και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά τους (π.χ. την αντοχή τους), όσο και τα σημεία του σώματος όπου αναπτύσσονται και ορισμένα συνοδά συμπτώματά τους.
Στην πραγματικότητα, η ευλογιά των πιθήκων γενικώς προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν περισσότερο με την ευλογιά, η οποία εκριζώθηκε από τον πλανήτη το 1980 χάρη στην αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού.
Ωστόσο «τα συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων είναι πολύ ηπιότερα από εκείνα που προκαλούσε η ευλογιά», τονίζει η ιατρός-βιοπαθολόγος δρ Βασιλική Χ. Πιτυρίγκα, επίκουρη καθηγήτρια Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνη των Κεντρικών Διαγνωστικών Εργαστηρίων του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ.
Όπως εξηγεί η δρ Πιτυρίγκα, η ευλογιά των πιθήκων αρχίζει με υψηλό πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, οσφυαλγία, διογκωμένους λεμφαδένες, ρίγη και εξάντληση.
Μέσα σε συνήθως 1-5 ημέρες από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, εκδηλώνεται το χαρακτηριστικό εξάνθημα της νόσου. Αυτό έχει αρχικά τη μορφή κηλίδων, οι οποίες αρχίζουν συνήθως από το πρόσωπο πριν εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος.
Κατά τη διάρκεια της λοίμωξης, που συνήθως διαρκεί 2-4 εβδομάδες, το εξάνθημα εξελίσσεται γρήγορα σε φυσαλίδες γεμάτες υγρό και σε φλύκταινες. Αυτές στην πορεία της νόσου σχηματίζουν κρούστες (εφελκίδες) που αργότερα πέφτουν.
Το εξάνθημα τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο, στα χέρια και στα πόδια, παρά στον κορμό. Πιο συγκεκριμένα, το εξάνθημα εμφανίζεται:
- Στο 95% των περιπτώσεων στο πρόσωπο
- Στο 75% στις παλάμες και στα πέλματα
- Στο 70% στο εσωτερικό του στόματος
- Στο 30% στα γεννητικά όργανα
- Στο 20% στα μάτια
Το εξάνθημα της ανεμοβλογιάς εμφανίζεται με τη μορφή κηλίδων που σταδιακά μετατρέπονται σε φυσαλίδες, συνεχίζει η δρ Πιτυρίγκα. Οι φυσαλίδες αυτές στο τέλος καταλήγουν σε λεπτές κρούστες που καλύπτουν τις πληγές.
Οι διαφορές
Χαρακτηριστικό του εξανθήματος της ανεμοβλογιάς είναι ότι οι αρχικές μορφές του δεν παράγονται όλες ταυτοχρόνως, αλλά μέσα σε χρονικό διάστημα αρκετών ημερών. Με αυτό τον τρόπο, όμως, παρατηρούνται στις ίδιες δερματικές περιοχές βλάβες σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης.
Αντιθέτως, οι δερματικές βλάβες που προκαλεί η ευλογιά των πιθήκων εμφανίζονται ταυτοχρόνως. Έχουν επίσης όλες την ίδια εμφάνιση εξ αρχής και ακολουθούν το ίδιο στάδιο εξέλιξης.
Διαφορά παρατηρείται και στα σημεία ανάπτυξης των δερματικών βλαβών, δηλαδή του εξανθήματος. Αυτές που προκαλεί η ευλογιά των πιθήκων εντοπίζονται κυρίως περιφερικά του κορμού, στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια. Συχνά αναπτύσσονται επίσης στις παλάμες και στα πέλματα.
Το εξάνθημα της ανεμοβλογιάς, όμως, εκδηλώνεται κυρίως στο κεφάλι και στον κορμό. Σπανίως επεκτείνεται στις παλάμες ή στα πέλματα.
Επιπλέον, «στην ευλογιά των πιθήκων οι φυσαλίδες είναι μεγαλύτερες και επεκτείνονται σε βαθύτερα στρώματα του δέρματος», προσθέτει η δρ Πιτυρίγκα. «Είναι επίσης ανθεκτικές στη μηχανική πίεση, αφήνουν συχνά ουλές και συνοδεύονται από τοπικό αίσθημα πόνου, αλλά όχι κνησμό».
Στην ανεμοβλογιά οι φυσαλίδες:
- Είναι μικρότερες
- Είναι πιο επιφανειακές
- Σπάνε εύκολα
- Προκαλούν κνησμό
- Δεν αφήνουν συνήθως ουλές μετά την αποδρομή τους
Εκτός των παραπάνω, ένα επιπλέον κλινικό χαρακτηριστικό για τη διάκριση της ευλογιάς των πιθήκων από την ανεμοβλογιά είναι η λεμφαδενοπάθεια. Αυτή παρουσιάζεται κατά το πρόδρομο στάδιο της ευλογιάς των πιθήκων, αλλά δεν εκδηλώνεται στους ασθενείς με ανεμοβλογιά.
Η αιτία της ευλογιάς των πιθήκων
Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ιογενής ζωονόσος, δηλαδή μία ασθένεια που προκαλείται από ιό και μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα ζώα.
Προκαλείται από ιό που ανήκει στο γένος των Orthopoxvirus, της οικογένειας Poxviridae. Υπάρχουν δύο γενετικοί κλάδοι του ιού της ευλογιάς των πιθήκων: της Δυτικής Αφρικής και του Κονγκό (Κεντροαφρικανική).
Το όνομα monkeypox προέρχεται από την αρχική ανακάλυψη του ιού σε πιθήκους, σε εργαστήριο της Δανίας το 1958. Το πρώτο κρούσμα σε άνθρωπο εντοπίστηκε σε ένα παιδί στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1970.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Η ευλογιά των πιθήκων είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη, αλλά μπορεί να είναι σοβαρή σε ορισμένα άτομα, τονίζει η δρ Πιτυρίγκα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν λ.χ.:
- Τα παιδιά
- Οι έγκυοι
- Οι ασθενείς με ανοσοκαταστολή (εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα).
Το στέλεχος της Δυτικής Αφρικής της ευλογιάς των πιθήκων φαίνεται να προκαλεί λιγότερο σοβαρή νόσο στον άνθρωπο, σε σύγκριση με το στέλεχος του Κονγκό. Τα ποσοστά θνησιμότητας είναι 3,6% και 10,6% αντιστοίχως.
Οι τρόποι μετάδοσης
Ο ιός που προκαλεί την ευλογιά των πιθήκων μεταδίδεται με τους εξής τρόπους:
- Έκθεση πρόσωπο με πρόσωπο (συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στον τομέα της υγείας χωρίς κατάλληλα Μέτρα Ατομικής Προστασίας)
- Άμεση και στενή σωματική επαφή
- Επαφή με μολυσμένα αντικείμενα όπως ρούχα ή κλινοσκεπάσματα
Η μετάδοση μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων είναι λιγότερο συχνή και συνήθως απαιτεί παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο. Αντιθέτως, ο πιο πιθανός τρόπος μετάδοσης ως φαίνεται είναι με την επαφή με τις μολυσματικές δερματικές βλάβες.
Από τη στιγμή της μόλυνσης, τέλος, έως τη στιγμή που εκδηλώνονται συμπτώματα (περίοδος επώασης) μεσολαβούν συνήθως 7-14 ημέρες. Ωστόσο η περίοδος αυτή κυμαίνεται από 5 έως 21 ημέρες, καταλήγει η δρ Πιτυρίγκα.
Φωτογραφία: iStock