Πως να επιλέξετε αντηλιακό- οι επιπτώσεις του ήλιου στο δέρμα (Μέρος 2ο)

Του Χριστόφορου Τζερμιά Δερματολόγου

Τα αντηλιακά αποτελούν σημαντικό μέρος στο πεδίο της διαχείρισης της αντιμετώπισης στην έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία. Η εφ’ όρου ζωής χρήση αντηλιακού και η αποφυγή του ήλιου έχει υπολογιστεί ότι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης προκαλούμενου από την υπεριώδη ακτινοβολία καρκίνου του δέρματος κατά 78%. Η πιο συχνή λανθασμένη αντίληψη (ειδικά μεταξύ των εφήβων) είναι ότι κάποια αντηλιακά έχουν τη δυνατότητα να προάγουν ή να ενισχύσουν το μαύρισμα. Τα αντηλιακά είναι τοπικά σκευάσματα σχεδιασμένα για την προστασία του δέρματος από τις επιδράσεις της ακτινοβολίας UV.

Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα συστατικά των αντηλιακών και η δυνατότητα απορρόφησης που έχουν αναφέροντα στον Πίνακα 2. Αυτά τα ανόργανα αντηλιακά (διοξείδιο του τιτανίου και οξείδιο του ψευδαργύρου) προστατεύουν το δέρμα, αντανακλώντας και διαχέοντας το υπεριώδες και το ορατό φως (290 – 700 nm). Αυτά τα επονομαζόμενα «ανόργανα» αντηλιακά συχνά περιέχουν έναν ή περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες. Τα οργανικά αντηλιακά απορροφούν το φως συγκεκριμένων μηκών κύματος σε ορισμένα χημικά υπεριώδη φίλτρα και εκπέμπουν εκ νέου την ενέργεια ως ασήμαντες ποσότητες θερμότητας. Πλέον, τα νεότερα συστατικά των οργανικών αντηλιακών απορροφούν τόσο τις υπεριώδεις ακτίνες Α και Β (UVA και UVB) και έτσι προσφέρουν προστασία ενάντια στις καταστροφικές επιδράσεις του ευρέος φάσματος της υπεριώδους ακτινοβολίας.

Αυτά τα νεότερα αντηλιακά είναι φωτοσταθερά (σε αντίθεση με την αβοβενζόνη) και περιλαμβάνουν τα δις-αιθυλεξυλοξυφαινόλ-μεθοξυφαινυλ-τριαζίνη (ανισοτριαζίνη, Tinosorb S), τριθειοτική δρομετριζόλη (silatriazole ή Mexoryl XL), μεθυλενο-δις-βενζοτριαζόλ τετραμεθυλοβουτυλοφαινόλη (Tinosorb M) και τερεφθαλικό υλιδενο καμφοροσουλφονικό οξύ (Mexoryl SX). Ιδανικά, τα οργανικά αντηλιακά θα πρέπει να εφαρμόζονται 20-30 λεπτά πριν από την έναρξη της έκθεσης στον ήλιο, έτσι ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος να δεσμευτούν στην κεράτινη στιβάδα και να είναι αποτελεσματικά. Τα ανόργανα αντηλιακά μπορούν να εφαρμοστούν αμέσως πριν την έκθεση στον ήλιο. Τα αντηλιακά πρέπει να εφαρμόζονται και πάλι μετά το κολύμπι, διαστήματα υπερβολικής εφίδρωσης και περιπτώσεις συχνών ντους ή πλυσίματος.

Επίσης πλέον είναι εμπορικά διαθέσιμα από του στόματος αντηλιακά που περιέχουν αντιοξειδωτικά (π.χ. λυκοπένιο, βιταμίνες C και Ε) και φυτικά προϊόντα (π.χ. πολυφαινόλες, όπως το πράσινο τσάι και τα φλαβονοειδή, όπως η γενιστεϊνη). Προσφέρουν κάποια προστασία από την οξεία ηλιακή βλάβη, αλλά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο τα τοπικά αντηλιακά σε σχέση με την πρόληψη των εγκαυμάτων. Επιπλέον, οι μακροχρόνιες προστατευτικές επιδράσεις τους δεν είναι σαφής και δεν θα πρέπει να αντικαθιστούν άλλους τύπους φωτοπροστασίας για τα παιδιά.

ΠΙΝΑΚΑΣ: ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΑ ΦΙΛΤΡΑ ΑΝΤΗΛΙΑΚΩΝ

Παραδοσιακά, η προστασία έναντι της υπεριώδους ακτινοβολίας Β (UVB) αξιολογούνταν βάσει του παράγοντα προστασίας από τον ήλιο (sun protective factor, SPF). Η εκτίμηση βάσει του SFP μπορεί να καθοριστεί διαιρώντας τον ελάχιστο χρόνο που χρειάζεται για τη δημιουργία ερυθήματος σε δέρμα με αντηλιακό με τον χρόνο που χρειάζεται για τη δημιουργία αντίστοιχου ερυθήματος χωρίς αντηλιακό. Επομένως, τα άτομα που χρησιμοποιούν αντηλιακό με SPF 15 και συνήθως καίγονται εάν εκτεθούν στον ήλιο χωρίς αντηλιακό, θεωρητικά μπορούν να παραμείνουν 15 φορές περισσότερο πριν αποκτήσουν ερύθημα του ίδιου βαθμού. Ωστόσο, θα πρέπει να αναγνωριστεί το γεγονός ότι η εν λόγω αξιολόγηση βάσει του SPF αποτελεί μόνο μια ένδειξη της προστασίας ενάντια στο ηλιακό έγκαυμα από την υπεριώδη ακτινοβολία UVB και δεν μετρά την προστασία από άλλες επιδράσεις εκτός του ερυθήματος, ειδικά από την υπεριώδη ακτινοβολία UVA, συμπεριλαμβανομένης της ανοσοκαταστολής, της φωτογήρανσης και του καρκίνου του δέρματος.

Επομένως, επιπλέον της αξιολόγησης βάση του SPF, τα αντηλιακά θα πρέπει να επιλέγονται και για την προστασία που προσφέρουν έναντι της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία UVA. Έχει προταθεί ένα νέο σύστημα αξιολόγησης με 4 αστέρια από τον FDA για την κατάταξη της υπεριώδους ακτινοβολίας UVA σύμφωνα με in vitroκαιin vivo δοκιμές.

Για την επίτευξη αποτελεσματικότητας θα πρέπει να εφαρμόζονται επαρκείς ποσότητες αντηλιακού σε όλες τις περιοχές που εκτίθενται σε υπεριώδη ακτινοβολία και να επαναλαμβάνεται η εφαρμογή κάθε λίγες ώρες. Η χρήση επιπλέον τρόπων προστασίας από τον ήλιο εκτός των αντηλιακών είναι πολύ σημαντική για όλους και η έκθεση στον ήλιο δεν θα πρέπει να αυξάνεται λόγω της χρήσης αντηλιακού σε καμία περίπτωση.

Ο βαθμός εγκαύματος ή μαυρίσματος ενός ατόμου εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες, καθώς και από τη φυσική προστασία του δέρματος. Αντιστοίχως ταξινομούνται και οι τύποι δέρματος, από τον τύπο δέρματος Ι, τον πιο ευαίσθητο, μέχρι τον τύπο δέρματος VI, τον λιγότερο ευαίσθητο στη βλάβη από τον ήλιο (Πίνακας 1). Εφόσον η προκαλούμενη από τον ήλιο βλάβη ξεκινάει από την παιδική ηλικία και είναι σωρευτική, συνιστάται ιδιαίτερα η υιοθέτηση ενός προγράμματος ηλιοπροστασίας από όλους, καθώς και η καθημερινή χρήση αντηλιακού, κατά προτίμηση με δείκτη προστασίας SPF 15 ή μεγαλύτερο, από τη νηπιακή ηλικία και μετά. Οι άνθρωποι με υπερβολική φωτοευαισθησία πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακά με δείκτη προστασίας SPF 30 ή υψηλότερο. Για τους ανθρώπους με μαύρο δέρμα, οι οποίοι έχουν ήδη επίπεδα μελανίνης που τους προστατεύουν, αρκούν τα αντηλιακά με δείκτη προστασίας SPF 6 ή 8, αλλά το μαύρο δέρμα μπορεί επίσης να καεί και η αυξημένη ποσότητα μελανίνης δεν προστατεύει πλήρως.

Επιπλέον, αρκετή προσοχή έχει δοθεί από τα μέσα μαζική ενημέρωσης στην ανάγκη για σύνθεση της βιταμίνης D, η οποία προάγεται από τις υπεριώδεις ακτίνες, ως λογική εξήγηση για την έκθεση στον ήλιο. Στην πραγματικότητα, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία ενεργοποιεί την παραγωγή της βιταμίνης D3 το δέρμα, δεν μπορεί να διαχωριστεί από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία που έχει καρκινογόνο επίδραση. Παρόλο που τα αντηλιακά μειώνουν σημαντικά τη δυνατότητα του δέρματος να παράγει βιταμίνη D (και η μεγαλύτερη έλλειψη βιταμίνης D έχει συσχετιστεί με το πιο σκούρο χρώμα δέρματος), η χρήση αντηλιακών δεν έχει συσχετιστεί με την έλλειψή της, ενώ ενδέχεται να επαρκεί η από του στόματος χορήγηση βιταμίνης D. Η Αμερικάνικη Ένωση Παιδιάτρων πρόσφατα συνέστησε την αύξηση της ελάχιστης ημερήσιας πρόσληψης βιταμίνης D για τα βρέφη, τα παιδιά και τους εφήβους στα 400IU/ημέρα, ξεκινώντας σύντομα μετά τη γέννηση. Οι ασθενείς που χρειάζονται αυστηρή φωτοπροστασία ως θεραπεία, θα πρέπει να παρακολουθούνται για πιθανή έλλειψη της βιταμίνης D και να τους χορηγηθεί διατροφικό συμπλήρωμα, εάν χρειάζεται.

Η θεραπεία των ηλιακών εγκαυμάτων μπορεί να περιλαμβάνει κρύες κομπρέσες και κρύα μπάνια με κολλοειδές πλιγούρι βρώμης (όπως το Aveeno), μαγειρική σόδα ή καλαμποκάλευρο, τοπικά σκευάσματα με πραμοξίνη ή μενθόλη, ήπια τοπικά σκευάσματα κορτικοστεροειδών, μια μαλακτική κρέμα, καθώς και συστηματικά σκευάσματα με αναλγητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, όπως τα ΜΣΑΦ. Όταν τα συμπτώματα είναι σοβαρά, η χρήση συστηματικών κορτικοστεροειδών για σύντομο χρονικό διάστημα (από του στόματος πρεδνιζόνη ή αντίστοιχο σκεύασμα, σε δόσεις του 1 mg/kg ημερησίως, με σταδιακή μείωση μετά από 4-8 ημέρες) θα αποτρέψει τις σοβαρές αντιδράσεις και θα προσφέρει επιπλέον ανακούφιση.

Κάποιες ασθένειες δημιουργούν μεγαλύτερη προδιάθεση για τις ανεπιθύμητες ενέργειες της υπέρυθρης ακτινοβολίας. Για παράδειγμα, τα παιδιά με γυροειδή αλωπεκία, όπως συμβαίνει και στους ενήλικες με ανδρογενή αλωπεκία και φαλάκρα στην κορυφή του κεφαλιού έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στην εκτιθέμενη περιοχή εάν δεν χρησιμοποιούν προστασία. Οι ασθενείς με μειωμένη ή καθόλου μελανίνη, όπως συμβαίνει στον οφθαλμοδερματικό αλμπινισμό, ή με ελαττωματικούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA, όπως συμβαίνει στη μελαγχρωματική ξηροδερμία (δείτε παρακάτω), έχουν αυξημένη τάση να εμφανίσουν προκαλούμενη από την υπεριώδη ακτινοβολία καταστροφή του DNA και δερματικές κακοήθειες.

Τα άτομα με σύνδρομο βασικοκυτταρικού σπίλου, το οποίο δημιουργεί μια προδιάθεση για πρόωρη εμφάνιση πολλών βασικοκυτταρικών καρκινωμάτων, έχουν μεταλλάξεις στο γονίδιο PTCH, ένα γονίδιο που μπορεί επίσης να μεταλλαχθεί με έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία στα σποραδικά βασικοκυτταρικά καρκινώματα. Το ηλιακό φως μπορεί επίσης να επιδεινώσει ή να προκαλέσει ορισμένες δερματοπάθειες, μεταξύ των οποίων η ακμή, η λοίμωξη απλού έρπητα, ο λύκος, η δερματομυοσίτιδα, η νόσος Darier, η πέμφιγα και το πομφολυγώδες πεμφιγοειδές.

Χριστόφορος Τζερμιάς

Δερματολόγος

www.tzermias.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

το 1ο μέρος της έρευνας για τον ήλιο και το δέρμα

Τα πάντα για τις κρέμες δέρματος με ρετινόλη και Βιταμίνη Α

Τι είναι η φωτογήρανση και πως την αντιμετωπίζουμε;

Πως να καταπολεμήσετε τη δυσοσμία από τον ιδρώτα

Ποιος είναι ο νέος τρόπος αυξητικής στήθους- ξεχάστε τις σιλικόνες

Βαρεθήκατε το τατουάζ σας και θέλετε να το αφαιρέσετε;