– Γιατί πρόληψη; (…Είστε σίγουροι πως είναι εύκολη η απάντηση;)
Προφανώς, πρόκειται για ρητορική ερώτηση. Όλοι αντιλαμβανόμαστε τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα του να προσέχουμε την υγεία μας, αυτό που με μια λέξη λέμε «πρόληψη». Ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη ήταν γνωστή η σημασία της προληπτικής Ιατρικής. «Προλαμβάνειν γάρ μάλλον ἤ θεραπεῦειν» (=είναι προτιμότερο να προλαβαίνει κανείς, παρά να θεραπεύει) έλεγε ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης, πολλούς αιώνες προ Χριστού. Σήμερα η πρόληψη κατέχει πρωτεύουσα θέση στην σύγχρονη Ιατρική. Και βεβαίως, το στόμα μας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του σώματός μας, κι έτσι ό,τι ισχύει για το υπόλοιπο σώμα μας ισχύει εξίσου και για το στόμα μας.
Το ερώτημα επομένως δεν είναι εάν γνωρίζουμε τι είναι πρόληψη και γιατί πρέπει να της δίνουμε μεγάλη σημασία. Αν και είναι δυνατό να προληφθεί 100% η τερηδόνα και τα περισσότερα προβλήματα των ούλων με ένα σωστό κι απλό προληπτικό πρόγραμμα, είναι δύσκολο να κάνεις τους ανθρώπους να μείνουν για πολύ σε ένα τέτοιο πρόγραμμα (και ιδιαίτερα τους …Έλληνες, που έχουμε οδηγό το «δε βαριέσαι»). Και αν ο Οδοντίατρός σας βάλει σε ένα προληπτικό πρόγραμμα κι εσείς συμμορφωθείτε, τα αποτελέσματα θα είναι καταπληκτικά. Για πόσο όμως καιρό θα μπορέσετε να είστε το ίδιο συνεπείς στην φροντίδα των δοντιών; Η ερώτηση λοιπόν που πρέπει να θέσει ο καθένας στον εαυτό του είναι γιατί, αν και γνωρίζουμε την αναγκαιότητά της πρόληψης, αμελούμε να της δώσουμε έμπρακτα τη θέση που της αξίζει στην καθημερινότητά μας. Άλλο λοιπόν είναι η ενημέρωση (όλοι γνωρίζουμε για την πρόληψη), άλλο η συνειδητοποίηση (να καταλάβουμε βαθιά μέσα μας ότι μας αφορά προσωπικά και να θελήσουμε να ενεργοποιηθούμε), και άλλο η πράξη (να αποκτήσουμε καθημερινές συνήθειες υγιεινής συμπεριφοράς). Σε ποιο στάδιο είμαι εγώ και γιατί; Ας απαντήσει ο καθένας για τον εαυτό του. Συχνά είναι δύσκολο να δώσουμε ειλικρινείς απαντήσεις, ιδίως στον εαυτό μας…
– Σε ποιους αφορά η πρόληψη;
Η πρόληψη μας αφορά όλους. Η έγκαιρη εφαρμογή της πρωτογενούς πρόληψης μπορεί να προλάβει, να περιορίσει ή ακόμη και να εξαλείψει την εμφάνιση πολλών νόσων του στόματος. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε μερικές ομάδες ασθενειών που έχουν εκδηλώσεις από το στόμα και μπορεί να διαγνωστούν από τον Οδοντίατρο:
Οδοντική τερηδόνα
Νόσοι του περιοδοντίου (ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, κλπ.)
Ορθοδοντικές ανωμαλίες
Κατάγματα των δοντιών (από αθλητισμό, παιχνίδι, κα.)
Γενετικά νοσήματα (πχ. νευροϊνομάτωση, σπίλοι, κα.)
Αλλεργίες
Ιογενείς λοιμώξεις (πχ. ερπητικές βλάβες, AIDS, μυρμηγκιές, κα.)
Βακτηριακές λοιμώξεις (πχ. φυματίωση, λέπρα, σύφιλη, κα.)
Μυκητιάσεις (πχ. καντιντίαση, κα.)
Δερματικές νόσοι (πχ. πέμφιγα, ψωρίαση, κα.)
Αιματολογικές νόσοι (πχ. αναιμίες, ουδετεροπενία, κα.)
Νοσήματα μεταβολισμού (πχ. αμυλοείδωση, κα.)
Αυτοάνοσα νοσήματα (πχ. ερυθηματώδης λύκος, σκληροδερμία, κα.)
Νόσοι αγνώστου αιτιολογίας (πχ. άφθες)
Αβιταμινώσεις
Νοσήματα ενδοκρινών αδένων (πχ. σακχαρώδης διαβήτης, κα.)
Βλάβες από μηχανικά, χημικά, θερμικά αίτια ή από λήψη φαρμάκων
Παθήσεις σιαλογόνων αδένων (πχ σιελαδενίτιδα, σιαλολιθίαση, κα.)
Καλοήθη νεοπλάσματα (πχ. θηλώματα, ινώματα, κα.)
Προκαρκινικές βλάβες (πχ. λευκοπλακία, ερυθροπλακία, κα.)
Κακοήθη νεοπλάσματα (πχ. καρκίνος του στόματος)
Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στην πρόληψη των κυρίων νόσων του στόματος, τερηδόνας και νόσων του περιοδοντίου, γιατί αυτές προσβάλλουν από νωρίς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Επιπλέον, η λήψη ειδικών προληπτικών μέτρων όπως η χρήση ναρθήκων κατά τη διεξαγωγή διαφόρων αθλημάτων και παιχνιδιών μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη των καταγμάτων των δοντιών, ιδιαίτερα των παιδιών και των εφήβων. Πολλά από τα νοσήματα που προαναφέρθηκαν μπορεί να διαγνωστούν στο στόμα πριν ακόμη δώσουν άλλες εκδηλώσεις από το υπόλοιπο σώμα. Δεν είναι λίγες οι φορές που πρώτος ο Οδοντίατρος διαγιγνώσκει κάποια σοβαρή πάθηση (πχ. καρκίνος του στόματος, AIDS, διαβήτης, κα.), προσφέροντας ανεκτίμητη υπηρεσία στον ασθενή του. Σε τελική ανάλυση, η πρόληψη και η θεραπεία που προσφέρει η σημερινή Οδοντιατρική δεν περιορίζεται στα δόντια, αλλά αφορά σε ολόκληρη τη στοματική κοιλότητα, καθιστώντας τους Οδοντιάτρους από οδοντο-ιατρούς σε ιατρούς του στόματος.
Επομένως, παρά το γεγονός ότι η πρόληψη πρέπει να αρχίζει να εφαρμόζεται όσο το δυνατόν ενωρίτερα μετά τη γέννηση του παιδιού, εντούτοις αφορά όλους μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, ακόμη και αυτούς που δεν έχουν δόντια. Τα νωδά (=χωρίς δόντια) άτομα με την επίσκεψη στον οδοντίατρο κατά τακτά χρονικά διαστήματα, έχουν την ευκαιρία ελέγχου της υγείας του στοματικού τους βλεννογόνου και της έγκαιρης διάγνωσης παθολογικών καταστάσεων όπως ο καρκίνος του στόματος, προκαρκινικές βλάβες και πολλές άλλες νοσολογικές οντότητες.
– Πώς εφαρμόζεται η πρόληψη που αφορά τη στοματική υγεία;
Λίγο–πολύ, κι εδώ τα πράγματα είναι σε γενικές γραμμές γνωστά. Μπορεί να ακούγονται απλά και χιλιοειπωμένα, αλλά οι βασικοί κανόνες για ένα γερό και υγιές χαμόγελο είναι οι εξής:
Υγιεινές διατροφικές συνήθειες
Σωστή στοματική υγιεινή
Καθημερινή πρόσληψη φθορίου
Προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών (Sealants)
Πλήρης αποχή από την χρήση καπνού
Τακτικός έλεγχος από τον Οδοντίατρο
Και οι πέντε αυτοί κανόνες είναι εξίσου σημαντικοί. Αυτό σημαίνει ότι και μόνο η παράλειψη ή η πλημμελής εφαρμογή ενός και μόνο κανόνα, είναι αρκετή να καταστρέψει όλη την προσπάθειά μας για στοματική υγεία. Στη συνέχεια, θα εξηγήσουμε κάθε έναν από αυτούς τους κανόνες, με σύντομα και όσο γίνεται περιεκτικά λόγια.
– Υγιεινή διατροφή δεν σημαίνει απλά αποφυγή κατανάλωσης ζάχαρης
Όχι πολύ παλιά, οι οδοντίατροι έλεγαν «για να μην χαλάνε τα δόντια σας σταματήστε να τρώτε γλυκά, καραμέλες, τσίχλες, κλπ.» Σήμερα τα δεδομένα στον χώρο της Προληπτικής Οδοντιατρικής έχουν αλλάξει. Ενδεχομένως να συναντήσετε ακόμη οδοντιάτρους που να επιμένουν στο δόγμα εξοστρακισμού της ζάχαρης από το διαιτολόγιό μας, παρ’ όλα αυτά η σύγχρονη Οδοντιατρική και η Υγιεινολογία δεν αναθεματίζουν τη ζάχαρη στη δίαιτα του σύγχρονου ανθρώπου. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, και ας τα πάρουμε από την αρχή.
Ένας γενικός κανόνας είναι ότι, όποιες τροφές θεωρούνται υγιεινές για τον οργανισμό μας, είναι υγιεινές και για το στόμα και τα δόντια μας. Έτσι μία ισορροπημένη διατροφή, με ταυτόχρονη και καθημερινή λήψη τροφών από όλες τις ομάδες τροφίμων (κρέας, γαλακτοκομικά, αμυλούχες τροφές, φρούτα, όσπρια και λαχανικά) είναι απαραίτητη τόσο για τη στοματική όσο και για τη γενική μας υγεία. Το ίδιο ισχύει και για τον περιορισμό των σακχάρων, των λιπών και της χοληστερίνης, καθώς και την αποφυγή της υψηλής κατανάλωσης οινοπνεύματος.
Ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα δόντια, η επαρκής (όχι η αυξημένη ή η υπερβολική) λήψη γαλακτοκομικών προϊόντων, φρούτων λαχανικών και οσπρίων, κρίνεται αναγκαία. Παράλληλα, σαφώς δεν μπορούμε να σταματήσουμε να καταναλώνουμε ζάχαρη. Η συντριπτική πλειοψηφία του ανθρώπινου πληθυσμού αγαπά τη γλυκιά γεύση. Το ίδιο άλλωστε ισχύει και με τα περισσότερα είδη του ζωικού βασιλείου, κι αυτό δεν είναι τυχαίο: η γλυκόζη, κύριο συστατικό όλων των σακχάρων, αποτελεί τη βασική πηγή ενέργειας και το σημαντικότερο ¨καύσιμο¨ του μεταβολισμού όλων πρακτικά των ζωντανών οργανισμών. Από το πιο απλοϊκό μονοκύτταρο βακτήριο ως την τριανταφυλλιά του κήπου μας, και από τα φύκη του ωκεανού ως το τελειότερο πλάσμα του Θεού, τον άνθρωπο. Είναι επομένως ουτοπικό να απαγορεύσει κανείς την κατανάλωση ζάχαρης και να εξαλείψει τις γλυκές τροφές από τη διατροφή του ανθρώπου.
Η λογικευμένη χρήση της ωστόσο, επιβάλλεται. Πρέπει να ξέρουμε πως, σε ό,τι αφορά τα δόντια, η συχνότητα λήψης των σακχαρούχων τροφών ή ροφημάτων είναι πολύ σημαντικότερη από την ποσότητα. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι είναι προτιμότερο να συμπεριλάβουμε ένα γλυκό σε κάποιο κύριο γεύμα, παρά να το φάμε μόνο του, σαν ενδιάμεσο γεύμα, ή ότι είναι προτιμότερο έναν «φραπέ» να τον πιούμε μέσα σε 10-15 λεπτά παρά να τον πίνουμε γουλιά-γουλιά όλο το πρωΐ. Ακόμη, πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και τις τροφές με «κρυμμένη ζάχαρη», δηλ. τροφές που περιέχουν ζάχαρη σαν συστατικό αλλά δεν την έχουμε προσθέσει εμείς, ή δεν είναι προφανής η ύπαρξή της πχ. σοκολατούχα ροφήματα σε σκόνη, αναψυκτικά, μικρογλυκά (κουλούρια, καραμέλες, ζαχαρωτά, τσίχλες κα.), κλπ.
Κάτι που επίσης πολλοί αγνοούν, είναι ότι δεν είναι μόνο η ζάχαρη (σακχαρόζη ή σουκρόζη) τερηδονογόνος. Όλα τα σάκχαρα (ζάχαρη, φρουκτόζη, λακτόζη, γλυκόζη κλπ.) ακόμη και το άμυλο των τροφών (που διασπάται στο στόμα σε μόρια σακχάρου) ανήκουν στην ίδια οικογένεια ουσιών και είναι επικίνδυνα για τα δόντια. Τέλος, εκτός από τα σάκχαρα, μία άλλη κατηγορία τροφών και ροφημάτων που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, είναι τα όξινα φαγητά και ποτά. Η συχνή και έντονη χρήση όξινων αρτυμάτων στο φαγητό (πχ. λεμόνι) ή η κατάχρηση όξινων ποτών (πχ. χυμοί εσπεριδοειδών, ανθρακούχα αναψυκτικά, κα.) μπορεί να καταστεί καταστροφική για τα δόντια. Τα κάθε είδους οξέα που παίρνουμε με την τροφή (κιτρικό οξύ, ανθρακικό οξύ, κα.) καταστρέφουν τα δόντια με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και τα οξέα που παράγονται από τα μικρόβια της οδοντικής μικροβιακής πλάκας.
– Σωστή στοματική υγιεινή: η διαφορά μεταξύ…πλυμένου και καθαρού
Μία από τις πιο συχνές απορίες των ασθενών είναι γιατί ενώ πλένουν τα δόντια τους, αυτά εξακολουθούν να χαλάνε. Η απάντηση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις πολύ απλή. Μιλώντας ειλικρινά, θα παραδεχτούμε ότι η φροντίδα του στόματος γίνεται συνήθως πρόχειρα, και αυτό μόνο για λόγους αισθητικούς και κοινωνικούς (για απομάκρυνση των τροφών και των ορατών χρωστικών από τα δόντια και για δροσερή αναπνοή). Δεν αρκεί όμως ένα γρήγορο βούρτσισμα κάθε μέρα για να επιτύχουμε σωστές συνθήκες υγιεινής στο στόμα μας. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να μάθουμε να βουρτσίζουμε σωστά. Κι έπειτα, το βούρτσισμα δεν απομακρύνει την πλάκα από όλες τις οδοντικές επιφάνειες, πχ τα μεσοδόντια διαστήματα, ή τις βαθειές αύλακες των πίσω δοντιών. Σε αυτές τις περιοχές είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ το οδοντικό νήμα και τα sealants αντίστοιχα. Υπάρχουν διάφορες καλές τεχνικές βουρτσίσματος, αλλά το ποια είναι η καλύτερη για την περίπτωσή μας μόνο ο Οδοντίατρος μπορεί να το πει. Υπάρχουν κάποιες ευρέως εφαρμόσιμες τεχνικές, αλλά ενδεχομένως το στόμα κάποιων ανθρώπων να έχει ιδιαιτερότητες που να επιβάλλουν διαφοροποίηση από το γενικό σχήμα. Επιπλέον, το πώς θα εφαρμοστεί στην πράξη και με τις σωστές κινήσεις μία τεχνική, είναι κάτι που δεν είναι συνήθως αρκετό το να το διαβάσουμε σε κάποιο έντυπο ή να μας το περιγράψει κάποιος μη ειδήμων. Ο Οδοντίατρός σας μπορεί να σας διδάξει σωστά το σωστό βούρτσισμα.
Είναι προφανές, αλλά δεν εφαρμόζεται στην πράξη, το ότι πρέπει να καθαρίζονται όλες οι επιφάνειες των δοντιών, και όχι «μόνο όσα φαίνονται». Εμπρός και πίσω δόντια, μασητικές επιφάνειες των πίσω δοντιών, μέσα κι έξω όλα τα δόντια και φυσικά, και οι ενδιάμεσες επιφάνειες μεταξύ των δοντιών. Παρά τα όσα ισχυρίζονται οι διαφημίσεις, καμία οδοντόβουρτσα και καμία οδοντόκρεμα δεν μπορεί να καθαρίσει ανάμεσα στα δόντια. Για τις περιοχές αυτές υπάρχουν ειδικά μέσα μεσοδόντιου καθαρισμού. Τα πιο γνωστά και συνηθισμένα είναι το οδοντικό νήμα και τα μεσοδόντια βουρτσάκια. Η σωστή επιλογή του πλέον κατάλληλου μέσου για το κάθε στόμα, καθώς και η διδασκαλία της ορθής χρήσης του, είναι επίσης αρμοδιότητα του Οδοντιάτρου σας.
Το βούρτσισμα των δοντιών είναι ιδανικό να γίνεται (πάντα με το σωστό τρόπο) τρεις φορές τη μέρα, μετά τα κύρια γεύματα (πρωΐ-μεσημέρι-βράδυ), με φθοριούχο οδοντόκρεμα. Αν αυτό δεν είναι πάντα εφικτό, πρέπει να γίνεται τουλάχιστον δύο φορές κάθε μέρα. Αντίθετα, ο μεσοδόντιος καθαρισμός με το νήμα ή με άλλο μέσο πρέπει να γίνεται μία φορά κάθε ημέρα, κατά προτίμηση αμέσως πριν το βραδυνό βούρτσισμα. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι σωστό βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα, σε συνδυασμό με μεσοδόντιο καθαρισμό μία φορά την ημέρα, επαρκούν για να διατηρήσουν τα δόντια μας ελεύθερα τερηδόνας, εαν τρώμε έως και 5 γεύματα την ημέρα (πχ. πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδυνό). Λέγοντας όμως “γευμα” εννοούμε ο,τιδήποτε μπαίνει στο στόμα (πχ. ακόμα και ένας χυμός ή ένα κουλουράκι). Η χρήση στοματικών διαλυμάτων (φθοριούχων ή αντισηπτικών) αν και χρήσιμη σε πολλές περιπτώσεις, έχει μόνο συμπληρωματικό χαρακτήρα, δεν είναι απολύτως αναγκαία, και καλό είναι να γίνεται σε συνεννόηση με τον Οδοντίατρο.
– Τι ακριβώς είναι το φθόριο και γιατί είναι απαραίτητο για τα δόντια μου;
Το φθόριο, όπως ίσως θυμόσαστε από την Χημεία είναι ένα από τα χημικά στοιχεία και συμβολίζεται με το γράμμα F. (Και για να σας θυμίσω περισσότερο τα χρόνια του σχολείου, θα σας υπενθυμίσω ότι το φθόριο ανήκει στα αμέταλλα στοιχεία, και μάλιστα είναι το πρώτο μέλος της ομάδας των αλογόνων, μαζί με το χλώριο, το ιώδιο, και άλλα στοιχεία). Το φθόριο δεν βρίσκεται σχεδόν ποτέ ελεύθερο στη φύση. Πάντοτε απαντάται δεσμευμένο σε χημικές ενώσεις, συνήθως διάφορα άλατα του φθορίου.
Αρκετά όμως με την Χημεία. Τι δουλειά έχει το φθόριο μέσα στο στόμα μας; Το φθόριο κατέχει σήμερα μία υψηλότατη θέση στην ιεραρχία των όπλων που διαθέτει η Προληπτική Οδοντιατρική για την καταπολέμηση της τερηδόνας και των σφραγισμάτων. Εκατοντάδες έρευνες που γίνονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, αποδεικνύουν το ρόλο και την αξία του φθορίου στην στοματική υγιεινή. Το φθόριο ενσωματώνεται στους κρυστάλλους της αδαμαντίνης και της οδοντίνης ενισχύοντας την αντοχή τους στην επίθεση των οξέων. Έτσι τα δόντια γίνονται λιγότερο ευπαθή απέναντι στα οξέα που παράγονται από τα βακτήρια της μικροβιακής πλάκας, και επομένως ελαττώνεται η δυνατότητα τερηδονισμού των δοντιών.
Πολλές ανεπτυγμένες χώρες έχουν εδώ και δεκαετίες προχωρήσει σε συστηματική φθορίωση του πόσιμου νερού των δικτύων ύδρευσης τους (ΗΠΑ, Καναδάς, Μ.Βρεττανία, Σκανδιναβικές χώρες, κα.) για να καταπολεμήσουν την τερηδόνα του πληθυσμού, με τον ίδιο τρόπο που χλωριώνουμε το νερό για τα μικρόβια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O.) συνιστά τη χρήση του φθορίου για την πρόληψη της τερηδόνας, είτε μέσω του πόσιμου νερού, είτε με άλλους τρόπους χορήγησης. Στην χώρα μας, κύριος τρόπος χορήγησης φθορίου στον γενικό πληθυσμό δεν είναι το πόσιμο νερό, αλλά η χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας. Ευτυχώς, σχεδόν όλες οι οδοντόκρεμες που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά είναι πλέον φθοριούχες, ή όπως το λέμε σήμερα στα …ελληνικά, έχουν «fluoride». Καλό είναι να αποφεύγουμε τη χρήση σκευασμάτων οδοντόκρεμας που δεν έχουν φθόριο (fluoride) σε κάποια μορφή.
Αλλά οι ανάγκες ενός ατόμου σε φθόριο για την πρόληψη της τερηδόνας δεν καλύπτονται συχνά μόνο από την χρήση κοινής φθοριούχου οδοντόκρεμας. Ανάλογα με την περίπτωση, ο Οδοντίατρος μπορεί να συστήσει τη συμπληρωματική χορήγηση ή εφαρμογή φθορίου και με άλλους τρόπους, όπως η φθορίωση στο οδοντιατρείο με ειδικό φθοριούχο gel ή φθοριούχο βερνίκι για τα δόντια, ή ειδική οδοντόκρεμα ενισχυμένης περιεκτικότητας σε φθόριο, καθώς και η χορήγηση φθορίου σε τροχίσκους (= δισκία που τα πιπιλάς σαν καραμέλα) ή σταγόνες για παιδιά. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι η τοπική φθορίωση (με gel ή βερνίκι) δεν αφορά μόνο στα παιδιά, αλλά και σε ενηλίκους με αυξημένο κίνδυνο τερηδονισμού.
– Και τι τον νοιάζει τον Οδοντίατρο αν εγώ καπνίζω; Πνευμονολόγος είναι;
Μπορεί να έχουμε βαρεθεί να ακούμε για τις κακές επιπτώσεις του καπνού στη γενική υγεία μας. Βεβαίως, οι γιατροί που δεν σταματούν να το φωνάζουν δεν το κάνουν από κακεντρέχεια προς τη συμπαθή ομάδα των καπνιστών. Ακόμα και οι ίδιοι οι καπνιστές γνωρίζουν ότι κάθε τσιγάρο αφαιρεί πέντε λεπτά από την προσδόκιμη διάρκεια της ζωής τους. Πόσοι όμως γνωρίζουν τις συνέπειες του καπνού στο ίδιο τους το στόμα;
Σκεφτείτε μόνο ότι το στόμα μας είναι αυτό που δέχεται πρώτο και με τη μεγαλύτερη ένταση την επίδραση του καπνού. Και ο καπνός, εκτός του ότι αφήνει αυτήν την αντιαισθητική κιτρινίλα στα νύχια, τα μουστάκια και στα δόντια, έχει και πολύ πιο σοβαρές συνέπειες. Όλες οι έρευνες που ασχολούνται με το περιοδόντιο τονίζουν την κακή επίδραση του καπνίσματος στην υγεία των ούλων. Το κάπνισμα είναι ο σημαντικότερος επιβαρυντικός παράγοντας για ασθενείς με νόσο του περιοδοντίου (ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα). Τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας είναι σημαντικά πιο επιθετικά, παθογόνα και τοξικά στο στόμα καπνιστών, σε σχέση με αυτά σε μη καπνιστές.
Ο καπνός περιορίζει την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα ούλα και το κάπνισμα επιδρά ανασταλτικά στην επούλωση των ιστών, ενώ ταυτόχρονα ρίχνει σε πολύ μεγάλο βαθμό και την ισχύ του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι έρευνες δείχνουν ότι κατά μέσον όρο οι καπνιστές έχουν τετραπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν περιοδοντίτιδα, σε σχέση με αυτούς που δεν κάπνισαν ποτέ. Επίσης, φαίνεται να υπάρχει σχέση μεταξύ του αριθμού των τσιγάρων που καπνίζει ένας καπνιστής και του κινδύνου ανάπτυξης περιοδοντίτιδας. Όσοι καπνίζουν λιγότερο από μισό πακέτο έχουν τριπλάσια πιθανότητα, ενώ όταν ξεπερνούν το 1,5 πακέτο ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται. Και ακόμη κι αν διακόψουν το κάπνισμα, η επίδρασή του συνεχίζεται για πολύ καιρό.
Μία πρόσφατη έρευνα που έγινε σε 13.650 άτομα άνω των 18 ετών, έδειξε ότι πρέπει να περάσουν 11 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος, για να έχει ο πρώην καπνιστής τον ίδιο κίνδυνο περιοδοντίτιδας με αυτούς που δεν κάπνισαν ποτέ. Οι οδοντίατροι και οι περιοδοντολόγοι βλέπουν καθημερινά την καταστροφή που προκαλεί το κάπνισμα. Η περιοδοντίτιδα είναι πολύ πιο επιθετική στους καπνιστές, προκαλεί έντονες καταστροφές και απώλεια δοντιών σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ ανθίσταται στις προσπάθειες θεραπείας. Η συνέπεια είναι ιδιαιτέρως φτωχά θεραπευτικά αποτελέσματα σε καπνιστές και εκτεταμένη απώλεια δοντιών ακόμα και σε νέους ανθρώπους.
Η περιοδοντική νόσος είναι η πιο συχνή εμφανής επίδραση του καπνίσματος στο στόμα. Δεν είναι όμως η μόνη, ούτε και η πιο σοβαρή. Άφησα επίτηδες τελευταίο τον ιδιαίτερα επικίνδυνο και επιθετικό καρκίνο του στόματος. Το κάπνισμα καπνού θεωρείται ως η κυριότερη αιτία του καρκίνου του στόματος στις δυτικές χώρες. Ενοχοποιείται επίσης το οινόπνευμα, αλλά απ’ ό,τι δείχνουν οι έρευνες φαίνεται πως ο ρόλος του αλκοόλ είναι μόνο συνεργητικός με τον καπνό (το αλκοόλ από μόνο του δεν προκαλεί καρκίνο του στόματος). Η ταυτόχρονη λήψη όμως οινοπνεύματος και καπνού φαίνεται πως εκτινάσσει στα ύψη τον κίνδυνο για στοματικό καρκίνο. Στις Ευρωπαϊκές χώρες περίπου το 2%-3% όλων των κακοηθειών που μπορεί να αναπτυχθούν στο σώμα, αναπτύσσονται στην στοματική κοιλότητα, με μία τάση αύξησής του, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ατόμων.
Σε ορισμένες άλλες περιοχές του πλανήτη, όπου η χρήση του καπνού είναι διαφορετική (πχ το μάσημα betel-quid ή η συνήθεια του ανάστροφου καπνίσματος) τα ποσοστά είναι ιδιαιτέρως υψηλότερα. Ακόμη, η χρήση πίπας αυξάνει τα ποσοστά του στοματικού καρκίνου(σε σχέση με το κάπνισμα τσιγάρων), αφού συχνά οι καπνιστές πίπας δεν καταπίνουν τον καπνό, αλλά τον συγκρατούν περισσότερο χρόνο μέσα στο στόμα τους.
Λέγοντας καρκίνο του στόματος, εννοούμε τις εντοπίσεις του καρκίνου μέσα στο στόμα και στις γνάθους, στο βλεννογόνο του στόματος και της γλώσσας, καθώς και στα χείλη. Οι περιοχές του φάρυγγα εξετάζονται χωριστά και δεν συμπεριλαμβάνονται στον στοματικό καρκίνο. Στις περισσότερες περιπτώσεις μιλάμε για ακανθοκυτταρικά καρκινώματα, αλλά συναντώνται και κακοήθη μελανώματα, όγκοι των σιελογόνων αδένων, σαρκώματα των μαλακών ή των σκληρών ιστών, κα. Εκτός από τον καθεαυτό καρκίνο, υπάρχουν και οι λεγόμενες προκαρκινικές βλάβες, που είναι ορατές λευκωπές (λευκοπλακία) ή κοκκινωπές(ερυθροπλακία) αλλοιώσεις, και που προηγούνται για μήνες (ενίοτε και για χρόνια), πριν εξελιχθούν σε καρκίνο.
Ο καρκίνος του στόματος μπορεί να προληφθεί. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλες οι μορφές του καρκίνου του στόματος εντοπίζονται στους μαλακούς ιστούς (επιφανειακά) και μπορούν σχετικά εύκολα να διαγνωστούν εγκαίρως με μία κατάλληλη προσεκτική εξέταση της στοματικής κοιλότητας. Οι Οδοντίατροι μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην πρόληψη των προκαρκινικών βλαβών και του καρκίνου του στόματος και, κυριολεκτικά, να σώσουν ζωές.
– Κάθε πότε πρέπει να επισκέπτομαι τον Οδοντίατρό μου;
Συνήθως οι Οδοντίατροι προτείνουμε μία έως δύο επισκέψεις ανά έτος. Αυτό προκύπτει από στατιστικούς υπολογισμούς, με βάση το μέσο όρο των αναγκών του πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι άλλοι έχουν ανάγκη από συχνότερες και άλλοι από αραιότερες επισκέψεις. Ο βασικός κανόνας λέει ότι η συχνότητα των επισκέψεων καθορίζεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενή. Επομένως ο Οδοντίατρός σας είναι αυτός που θα καθορίσει πόσο πρέπει να είναι το μεσοδιάστημα μεταξύ των προληπτικών ελέγχων, αφού πρώτα εκτιμήσει την κατάσταση του στόματός σας και τις ιδιαιτερότητές του.
Βασίλειος Λόντος
Xειρουργός Οδοντίατρος
email: dr_vassilis@yahoo.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
φοβάστε τον οδοντίατρο; θα τον φοβάται και το παιδί σας
μεταναστεύουν και οι οδοντίατροι
η κρίση σκοτώνει και τα δόντια μας
στα εμιράτα και το ντουμπάι μεταναστεύουν οι νέοι γιατροί για ένα καλύτερο μέλλον
κακοσμία στο στόμα: που οφείλεται πως αντιμετωπίζεται