Ο καύσωνας που έπληξε την Ευρώπη τον περασμένο μήνα προκάλεσε μέσα σε μόλις μία εβδομάδα περισσότερους από 1.000 πρόσθετους θανάτους σε Αγγλία και Ουαλία. Σε 1.700 εξ άλλου υπολογίζονται οι νεκροί σε Πορτογαλία και Ισπανία.
Τα δεδομένα αυτά είναι πιθανό να αλλάξουν καθώς προχωρούν οι καταγραφές, αναφέρει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters. Δίνουν, όμως, μια πρώτη εικόνα για όσα αντιμετώπισε η γηραιά ήπειρος, σε πολλές χώρες της οποίας η θερμοκρασία έφτασε τους 40 βαθμούς Κελσίου.
Τα στοιχεία για την Αγγλία και την Ουαλία έδωσε στη δημοσιότητα την Τρίτη 2 Αυγούστου η βρετανική Εθνική Στατιστική Αρχή (ONS). Αφορούν τους καταγεγραμμένους θανάτους την εβδομάδα 16-22 Ιουλίου 2022 και τους αναμενόμενους, με βάση τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας για την ίδια εβδομάδα. Η θνησιμότητα στην ιβηρική χερσόνησο είναι υπολογισμοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Διαβάστε ακόμα Ζέστη: Αυτοί είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να δροσιστείτε, σύμφωνα με την επιστήμη
Ωστόσο οι αριθμοί αυτοί ούτε κατά διάνοιαν πλησιάζουν τους 70.000 θανάτους λόγω ζέστης που καταγράφηκαν στην Ευρώπη κατά τον καύσωνα του 2003. Τι είναι αυτό λοιπόν που κάνει μερικούς καύσωνες πιο θανατηφόρους από άλλους; Το Reuters παραθέτει μερικούς από τους καθοριστικούς παράγοντες – και όχι, δεν συμπεριλαμβάνουν τη θερμοκρασία.
Οι περιστάσεις
Το που και πότε εμφανίζεται ο καύσωνας έχει μεγάλη σημασία. Ο καύσωνας του 2003 εκδηλώθηκε τις δύο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου. Έκλεισε επιχειρήσεις, αφάνισε καλλιέργειες και αποξήρανε ποτάμια.
Τις επιδράσεις του υπέστη περισσότερο η Γαλλία και ιδίως το Παρίσι. Ο καύσωνας είναι πιο έντονος στις πόλεις, επειδή το τσιμέντο και η άσφαλτος απορροφούν και κατακρατούν τη ζέστη.
Η κορύφωση του καύσωνα του 2003 συνέπεσε με τις καλοκαιρινές διακοπές μικρών και μεγάλων. Πολλές οικογένειες είχαν φύγει ταξίδι, αφήνοντας πίσω μόνους τους ηλικιωμένους. Από τους σχεδόν 15.000 ανθρώπους που πέθαναν στη Γαλλία, περισσότεροι από 11.000 είχαν ηλικία άνω των 75 ετών.
Πολλοί γιατροί επίσης έλειπαν διακοπές. «Οι υπηρεσίες αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών δεν ήταν προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο. Δεν είχαν ποιον να καλέσουν», λέει στο Reuters η επιδημιολόγος Dr. Mathilde Pascal, υπεύθυνη του Προγράμματος Κλιματικής Αλλαγής & Υγείας στην Γαλλική Υπηρεσία Δημοσίας Υγείας.
Επιπλέον, σημαντικό τμήμα του γαλλικού πληθυσμού απλώς δεν ήξερε πώς να αντιμετωπίσει την πρωτόγνωρη ζέστη.
Η Γαλλία αντιμετωπίζει τώρα το τρίτο κύμα καύσωνα του εφετινού καλοκαιριού. Ο καύσωνας αυτός έχει εμφανιστεί εν μέσω σοβαρής ξηρασίας, που έχει οδηγήσει πολλές περιοχές σε περιορισμούς στην κατανάλωση νερού. Ο εφετινός Ιούλιος ήταν για τη χώρα ο πιο ξηρός από το 1959, σύμφωνα με το Euronews.
Η ικανότητα αντίδρασης
Μετά την καταστροφή του 2003, πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατήρτισαν προγράμματα δράσεως για τον καύσωνα. Στο πλαίσιό τους άρχισαν να προειδοποιούν τους πολίτες και να λαμβάνουν εγκαίρως μέτρα. Οι ειδικοί λένε ότι η προετοιμασία μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια.
«Περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν πλέον πως αντιμετωπίζεται ο καύσωνας», λέει η Dr. Chloe Brimicombe, ερευνήτρια της ακραίας ζέστης στο Πανεπιστήμιο του Ρήντινγκ, στη Βρετανία. Ωστόσο μερικές χώρες είναι καλύτερα εξοπλισμένες απ’ ό,τι άλλες.
Στις ΗΠΑ, λ.χ., το 90% των σπιτιών διαθέτουν κλιματιστικά μηχανήματα. Στην Ευρώπη μόνο το 20%. Μόνη της η τεχνολογία, όμως, δεν αρκεί. Οι Παλαιστίνιοι στη λωρίδα της Γάζας αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν τον εφετινό καύσωνα εν μέσω διακοπών ρεύματος, που τους αφήνουν χωρίς ρεύμα επί 10 ώρες την ημέρα.
Ο καύσωνας είναι ιδιαίτερα απειλητικός για όσους ζουν σε φτωχές κοινότητες και για τους αστέγους. Ο καύσωνας που έπληξε το 2021 το Φοίνιξ της Αριζόνας, λ.χ., κόστισε τη ζωή σε 339 ανθρώπους. Οι 130 από αυτούς ήταν άστεγοι.
Μερικές αμερικανικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Φοίνιξ, έχουν πλέον προσλάβει «υπεύθυνους θερμότητας», οι οποίοι βοηθούν τον κόσμο να ανταπεξέλθει μοιράζοντας μπουκάλια με νερό και οδηγώντας τους σε κλιματιζόμενους χώρους.
«Ο κίνδυνος θανάτου από τη ζέστη είναι 200 έως 300 φορές μεγαλύτερος για τους συνανθρώπους μας που δεν έχουν ένα ασφαλές καταφύγιο», λέει ο υπεύθυνος θερμότητας του Φοίνιξ κ. David Hondula.
Η προσαρμογή του οργανισμού
Ο καύσωνας είναι λιγότερο επικίνδυνος για όσους ζουν σε θερμές χώρες και έχουν προσαρμοστεί στη ζέστη. Καθώς ένα άτομο εκτίθεται συνεχώς σε υψηλές θερμοκρασίες, αναπτύσσει προοδευτικά χαμηλότερο καρδιακό παλμό και σωματική θερμοκρασία, για να αντέχει καλύτερα τη ζέστη.
Γι’ αυτό τον λόγο η περιβαλλοντική θερμοκρασία που σχετίζεται με θανάτους λόγω ζέστης είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα. Διαφορετική είναι επίσης η θερμοκρασία στην οποία εμφανίζεται η ελάχιστη θνησιμότητα (minimum mortality temperature – ΜΜΤ). Στη θερμοκρασία αυτή οι θάνατοι από φυσικά αίτια βρίσκονται στο κατώτατο σημείο τους.
«Στην Ινδία, η θερμοκρασία ΜΜΤ είναι πολύ υψηλότερη απ’ ό,τι στη Βρετανία», λέει ο καθηγητής Dr. Matthew Huber, παγκοσμίου φήμης ειδικός στο θερμικό στρες από το Πανεπιστήμιο Purdue.
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η θερμοκρασία ΜΜΤ αυξάνεται καθώς αυξάνεται η ζέστη. Για κάθε αύξηση, λ.χ., της μέσης θερινής θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου στην Ισπανία, μεταξύ 1978 και 2017, οι επιστήμονες βρήκαν αύξηση κατά 0,73 βαθμούς Κελσίου στην ΜΜΤ.
Μένει να διαπιστωθεί αν η αύξηση αυτή οφείλεται στο ότι ο κόσμος είναι πιο ενημερωμένος για τους κινδύνους που κρύβει ο καύσωνας ή μπορεί πια να τους αντιμετωπίζει καλύτερα.
Φωτογραφία: iStock