Πότε ένας όγκος στο νεφρό μπορεί να ΜΗΝ είναι κακοήθης

Έντονη ανησυχία προκαλεί στους ασθενείς η διάγνωση ενός όγκου στο νεφρό, ωστόσο αυτός δεν είναι πάντοτε καρκίνος. Οι πιθανότητες να πρόκειται για κακοήθη νόσο εξαρτώνται από αρκετούς παράγοντες. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιδημιολογικά δεδομένα, ο κίνδυνος ένα όγκος στο νεφρό να είναι καρκίνος αυξάνεται με την ηλικία, ιδίως μετά τα 60-65 έτη.

Στα νεότερα άτομα, όμως, συχνά διαπιστώνεται πως είναι καλοήθης. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβαίνει όταν ο όγκος:

• Έχει μικρό μέγεθος (συνήθως κάτω από 4 εκατοστά του μέτρου)
• Παρατηρείται σε ορισμένες υποομάδες του πληθυσμού

«Ο γενικός κανόνας είναι πως όσο μικρότερη είναι μία μάζα που βλέπουμε στο νεφρό, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να είναι καλοήθης», λέει ο χειρουργός-ουρολόγος δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας. «Οι πιθανότητες αυτές είναι ιδιαιτέρως αυξημένες όταν ο ασθενής είναι μη καπνιστής, ηλικίας κάτω των 60 ετών και όταν δεν πάσχει από ορισμένα γενετικά νοσήματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να ζητήσουμε περαιτέρω απεικονιστικές εξετάσεις ή ακόμα και βιοψία για να εξακριβώσουμε την φύση του όγκου. Η βιοψία μπορεί να γίνει με αφαίρεση κυττάρων από τη μάζα με τη βοήθεια λεπτής βελόνας. Το δείγμα θα αποσταλεί στη συνέχεια για έλεγχο στο κυτταρολογικό εργαστήριο».

Σε αντίθεση με τον καρκίνο του νεφρού, ένας καλοήθης όγκος στο νεφρό δεν εξαπλώνεται σε απομακρυσμένα τμήματα του σώματος. Μπορεί όμως να μεγαλώσει πολύ τοπικά ή και να εξαπλωθεί στους παρακείμενους ιστούς. Μετά την επιτυχή αντιμετώπισή του, εξάλλου, είναι σπάνιες οι υποτροπές του.

Οι νεφροί

Οι νεφροί βρίσκονται στο οπίσθιο τμήμα της κοιλιάς (πίσω από τα σπλάχνα), δεξιά κι αριστερά από την σπονδυλική στήλη (στο ύψος της μέσης). Ο κύριος ρόλος τους είναι να διηθούν (φιλτράρουν) το αίμα και να απομακρύνουν τις τοξίνες και τα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού. Συμμετέχουν ακόμα:

• Στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών (κάλιο, νάτριο, ασβέστιο)
• Στον έλεγχο του όγκου των υγρών στον οργανισμό
• Στην αιμοποίηση, δηλαδή την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι τα κύτταρα στο αίμα που μεταφέρουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά παντού στο σώμα

Οι περισσότεροι άνθρωποι που αναπτύσσουν κάποια μάζα στο νεφρό, δεν παρουσιάζουν συμπτώματα όσο αυτή έχει μικρό μέγεθος. Αυτό ισχύει είτε είναι καλοήθης είτε όχι. Έτσι, ένας όγκος στο νεφρό συνήθως γίνεται αντιληπτός τυχαία, κατά τις απεικονιστικές εξετάσεις (π.χ. υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία) που κάνουν οι ασθενείς για άλλους λόγους.

Διάφορα είδη

«Οι καλοήθεις όγκοι μπορεί να είναι διαφόρων ειδών, κάθε ένας από τους οποίους έχει τα δικά του χαρακτηριστικά», λέει ο κ. Πούλιας. «Το πιο συχνό είδος είναι το θηλώδες νεφρικό αδένωμα. Είναι ένας μικρός, βραδέως εξελισσόμενος όγκος στο νεφρό, η αιτία του οποίου συνήθως δεν είναι γνωστή. Υπολογίζεται ότι το 40% των ατόμων ηλικίας 70 ετών και άνω έχουν κάποιο θηλώδες αδένωμα, το οποίο όμως ουδέποτε τους προκάλεσε συμπτώματα».

Τα θηλώδη αδενώματα των νεφρών συνήθως ανιχνεύονται σε ασθενείς που κάνουν μακροχρόνια αιμοκάθαρση. Είναι επίσης συχνά στους πάσχοντες από πολυκυστική νόσο των νεφρών. Η νόσος αυτή χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη πολλαπλών κύστεων στους νεφρούς.

Ένα άλλο είδος καλοηθών όγκων των νεφρών είναι τα ογκοκυττώματα. Αντιπροσωπεύουν το περίπου 5% όλων των νεφρικών νεοπλασμάτων των ενηλίκων. Τα ογκοκυττώματα αρχίζουν στα κύτταρα των αθροιστικών σωληναρίων, δηλαδή των δομών των νεφρών όπου συγκεντρώνονται τα ούρα για να οδηγηθούν προς τους ουρητήρες και την κύστη.

Ένας ασθενής μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα ογκοκυττώματα, στον ένα ή και στους δύο νεφρούς. Μερικές φορές οι όγκοι αυτοί ανιχνεύονται ταυτοχρόνως με έναν καρκινικό όγκο του νεφρού.

Τα ογκοκυττώματα συνήθως είναι ασυμπτωματικά, αλλά μπορεί να μεγαλώσουν αρκετά. Επιπλέον δεν περιορίζονται στους νεφρούς: μπορεί να εκδηλωθούν και σε άλλα όργανα του σώματος. Η συχνότητά τους φαίνεται πως είναι μεγαλύτερη στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Η συχνότερη ηλικία εμφάνισής τους είναι γύρω στα 60 έτη.

Σπανιότεροι καλοήθεις όγκοι

Το αγγειομυολίπωμα είναι ένας άλλος χαρακτηριστικός καλοήθης όγκος στο νεφρό. Όπως υποδηλώνει και η ονομασία του αποτελείται από λιπώδη ιστό, αιμοφόρα αγγεία και μυϊκό ιστό. Ο όγκος αυτός είναι σπάνιος. Μπορεί να εκδηλωθεί σε μεμονωμένα άτομα (σποραδικά κρούσματα). Συνήθως, όμως, παρατηρείται σε πάσχοντες από μία σπάνια νόσο που λέγεται οζώδης σκλήρυνση.

Η νόσος αυτή είναι γενετική και προκαλεί τον σχηματισμό καλοηθών όγκων σε πολλά όργανα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται τα μάτια, το δέρμα, ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες, η καρδιά και οι νεφροί. Τα σποραδικά κρούσματα των αγγειομυολιπωμάτων συνήθως παρατηρούνται σε γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών. Εκείνα που σχετίζονται με την οζώδη σκλήρυνση είναι πιο συνηθισμένα σε νεότερα άτομα.

Μολονότι είναι καλοήθης όγκος, το αγγειομυολίπωμα του νεφρού μπορεί να αναπτυχθεί τοπικά και να εισβάλλει στους παρακείμενους ιστούς, προκαλώντας τους σημαντικές βλάβες. Αν μεγαλώσει πολύ (μέγεθος πάνω από 4 εκατοστά), υπάρχει κίνδυνος για αιφνίδια εσωτερική αιμορραγία από το νεφρό. Η αιμορραγία αυτή μπορεί να απειλήσει τη ζωή.

Άλλοι καλοήθεις όγκοι των νεφρών είναι τα ινώματα και τα λιπώματα. Τα ινώματα εκδηλώνονται στον ινώδη ιστό μέσα ή γύρω από το νεφρό. Είναι σπάνιοι όγκοι και πιο συχνοί στις γυναίκες. Η αιτία τους είναι άγνωστη. Αντίστοιχα, τα λιπώματα αναπτύσσονται στα λιπώδη κύτταρα των νεφρών ή γύρω από αυτά. Τυπικά αναπτύσσονται στις μεσήλικες γυναίκες.

Τρόποι αντιμετώπισης

«Η πιο συχνή θεραπεία για τους καλοήθεις νεφρικούς όγκους είναι η αφαίρεσή τους. Αναλόγως με το μέγεθος που έχει ο όγκος στο νεφρό μπορεί να απαιτηθεί μερική ή ριζική νεφρεκτομή. (εκτομή τμήματος ή ολόκληρου του νεφρού)», λέει ο κ. Πούλιας. «Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, γίνεται καταστροφή του όγκου δια ψήξεως (κρυοπηξία) ή θερμότητας (καυτηριασμός). Μπορεί επίσης να γίνει ενεργητική παρακολούθηση των ασθενών. Κατ’ αυτήν ο ασθενής υποβάλλεται σε τακτά χρονικά διαστήματα σε υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία, για να παρακολουθούμε την εξέλιξη του καλοήθους όγκου του. Ο όγκος θα αφαιρεθεί αν και όταν παραστεί ανάγκη».

Ειδικά στους ασθενείς με αγγειομυολίπωμα μπορεί να γίνει και αρτηριακός εμβολισμός. Η θεραπεία αυτή έχει ως στόχο να αποτρέψει την αιμορραγία στο νεφρό.

Μερικές φορές, όμως, ένας καλοήθης όγκος στο νεφρό συγχέεται με τον καρκίνο (αυτό π.χ. συμβαίνει συχνά με τα ογκοκυττώματα). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο γιατρός μπορεί εξ αρχής να συστήσει χειρουργική αφαίρεση του όγκου, ο οποίος στη συνέχεια ελέγχεται κυτταρολογικά, καταλήγει ο ειδικός.