Της Νίκης Μανάκου, παιδιάτρου
Η Ευρωπαική Επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2009, με εξαγγελία της (EUR/RC59/R3) προέτρεψε τα μέλη- κράτη της να εξασφαλίσουν ότι τα συστήματα υγείας τους θα συνεχίσουν να διαφυλάττουν και να προάγουν την καθολική πρόσβαση σε αποτελεσματικές υπηρεσίες υγείας κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Το 1990 κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης σε χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση νοσηρότητας από λοιμώδη νοσήματα όπως φυματίωση, διφθερίτιδα, λεπτοσπείρωση, πνευμονιόκοκκο και γρίπη.
Γι' αυτό στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που διανύει η χώρα μας και δεδομένου ότι σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι ανασφάλιστο, καθώς και της χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης κάποιας μερίδας μετακινούμενων πληθυσμών και μεταναστών (λόγω ελλιπούς ενημέρωσης ή μη δυνατότητας πρόσβασης στις κρατικές υπηρεσίες υγείας), είναι απαραίτητη η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση για την ενίσχυση των προγραμμάτων εμβολιασμού.
Τα συμπεράσματα της “Εθνικής Μελέτης Κατάστασης Εμβολιασμού στην Ελλάδα 2012” που έγινε από τον Τομέα Υγείας του Παιδιού της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, περιελάμβαναν τη διαπίστωση:
– του υψηλού επιπέδου εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών στην Ελλάδα ως το 2011, γεγονός που αποτελεί ευνοϊκή αφετηρία για να αποτραπεί μια δυσμενής εξέλιξη στο προσεχές διάστημα
– της διενέργειας των παιδικών εμβολιασμών σε ποσοστό 65-70% στον ιδιωτικό τομέα, γεγονός που υποδεικνύει τη μεγάλη έλλειψη δημόσιων υποδομών και τον προβληματισμό για τον τρόπο εμβολιασμού των παιδιών στα χρόνια που ακολουθούν με την αύξηση της ανεργίας και της οικονομικής ανέχειας
– την τάση για χαμηλότερη εμβολιαστική κάλυψη των μετακινούμενων πληθυσμών και των μεταναστών.
Τι είναι τα εμβόλια και τι περιέχουν;
Τα εμβόλια περιέχουν ένα μικρό τμήμα του ιού ή βακτηρίου που προκαλεί την ασθένεια ή και ολόκληρους τους μικροοργανισμύς αδρανοποιημένους, ώστε οι ίδιοι να μην μπορούν να προκαλέσουν τη νόσο, αλλά να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού να αντιδράσει και να παράγει αντισώματα εναντίον τους. Τα αντισώματα αυτά παραμένουν στο ανθρώπινο σώμα και κατά την έκθεση του οργανισμού στον ιό ή το μικρόβιο να τα αναγνωρίσει και να προστατεύσει το παιδί από τη λοίμωξη που θα μπορούσαν να προκαλέσουν.
Για ποιες ασθένειες εμβολιάζουμε τα παιδιά;
Τα εμβόλια που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας προστατεύουν από τις ακόλουθες παθήσεις:
– Διφθερίτιδα
– Τέτανο
– Κοκκύτη
– Λοίμωξη από Αιμόφιλο ινφλουέντζας
– Ηπατίτιδα Β
– Πολιομυελίτιδα
– Λοίμωξη από Μηνιγγιτιδόκοκκο
– Λοίμωξη από Πνευμονιόκοκκο
– Ιλαρά
– Ερυθρά
– Παρωτίτιδα
– Ηπατίτιδα Α
– Λοίμωξη από Ιό Ανθρωπίνων Θηλωμάτων
– Γρίπη
– Φυματίωση
Παρενέργειες από τα εμβόλια
Τα εμβόλια ελέγχονται εκτενώς για την ασφάλεια τους κατά την παρασκευή τους. Οι μελέτες βέβαια συνεχίζονται για την αποτελεσματικότητά τους και τις πιθανές σπάνιες επιπλοκές από τη χρήση τους. Ένας επιπλέον φόβος που εκφράζεται από τους νέους γονείς είναι αν το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού “υπερφορτώνεται” από τα εμβόλια. Ακόμη και τα συνδυασμένα εμβόλια δεν επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Όπως όλα τα φαρμακευτικά σκευάσματα, έτσι και τα εμβόλια μπορεί να έχουν κάποιες παρενέργειες. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι (διάρκειας 12 ως 48 ωρών):
– Πυρετός. Συνήθως πρόκειται για χαμηλή πυρετική κίνηση ως 38 βαθμούς Κελσίου. Το εμβόλιο της Ιλαράς- Ερυθράς- Παρωτίτιδας και της Ανεμοβλογιάς πιο συχνά προκαλούν πυρετό (7-10%) που εμφανίζεται 7-10 ημέρες από τον εμβολιασμός
– Μειωμένη όρεξη
– Ανησυχία ή υπνηλία
– Τοπική ερυθρότητα ή οίδημα στο σημείο της ένεσης
– Εξάνθημα. Οι αλλεργικές αντιδράσεις στα εμβόλια είναι ασυνήθεις και αντιμετωπίζονται στο χώρο του ιατρείου
Άλλες παρενέργειες που αναφέρονται στο φύλλο οδηγιών του κάθε εμβολίου είναι εξαιρετικά σπάνιες. Παρόμοιες παρενέργειες αναφέρονται στο φύλλο οδηγιών φαρμάκων καθημερινής χρήσης όπως της παρακεταμόλης, χωρίς να έχουν απασχολήσει ποτέ τους γονείς.
Γιατί είναι σημαντικό να εμβολιάζουμε τα παιδιά;
Με την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών κάποια λοιμώδη νοσήματα, όπως η Ιλαρά, η Διφθερίτιδα και η Πολιομυελίτιδα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Ο προβληματισμός των γονιών, ιδιαίτερα την εποχή αυτή που αρκετές ελληνικές οικογένειες αντιμετωπίζουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα, είναι για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού.
Οι εμβολιασμοί των παιδιών προστατεύουν από βασικές μεταδοτικές ασθένειες που μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή και προφυλάσσουν από την εμφάνιση επιδημιών από λοιμώδη νοσήματα. Τα εμβολιασμένα βρέφη καθώς και παιδιά που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να νοσήσουν από τις ασθένειες αυτές.
Μερικές νόσοι είναι αρκετά σπάνιες. Γιατί συνεχίζουμε τον εμβολιασμό;
Όταν δεν εμβολιάζουμε η νόσος μπορεί να «επιστρέψει». Στη Μεγάλη Βρετανία, ο εμβολιασμός για κοκκύτη διεκόπη τη δεκαετία του ‘70 με αποτέλεσμα να ξεσπάσει επιδημία κοκκύτη μετά από λίγα χρόνια με αποτέλεσμα να παρατηρηθούν 100,000 κρούσματα και 36 θάνατοι. Παρόμοια στην Ιαπωνία, η απαγόρευση εμβολιασμού για κοκκύτη στην παιδική ηλικία οδήγησε σε επιδημία (το 1979) με αποτέλεσμα 13,000 κρούσματα και 41 θάνατοι. Στην Αμερική κατά την περίοδο 1958-1962 καταγράφηκαν 500,000 κρούσματα ιλαράς και 432 θάνατοι ανά έτος. Μετά την έγκριση του εμβολίου της ιλαράς (1963) μειώθηκαν εντυπωσιακά τα κρούσματα, ώστε το 2000 καταγράφηκαν περίπου 81 περιστατικά ιλαράς. Στην Ελλάδα υπήρξαν δύο μεγάλες επιδημίες ιλαράς με θανάτους τα τελευταία χρόνια, οι οποίες ξεκίνησαν από ομάδες ανεμβολίαστων πληθυσμών.
Συνήθεις προβληματισμοί για τα εμβόλια
– Η χρήση των αλάτων υδραργύρου (thimerosal, ethylmercury) σαν συντηρητικά στην παρασκευή των εμβολίων. Τα συντηρητικά αυτά χρησιμοποιήθηκαν ευρέως κατα το παρελθόν, για την προστασία, από μύκητες και βακτήρια, του περιεχομένου των εμβολίων, που ήταν σε φιαλίδια πολυδόσεων. Τον Ιούνιο του 2000, η Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) ανακοίνωσε την απαγόρευση την προσθήκης thimerosal στα σκευάσματα των εμβολίων. Από το 2001 κανένα εμβόλιο δεν περιέχει thimerosal, καθώς όλα τα σκευάσματα ειναι μονοδοσικά.
– Συσχέτιση του εμβολίου MMR (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα) με τον αυτισμό. Η υπόθεση αυτή ξεκίνησε από μια μελέτη του Andrew Wakefield που δημοσιεύτηκε στο Lancet, το 1998, στην οποία έγινε συσχέτιση του MMR με τον αυτισμό, θεωρία η οποία καταρρίφθηκε με νέες μελέτες που ακολούθησαν από άλλους ερευνητές. Το 2010, το Lancet απέσυρε τη μελέτη του Wakefield, ως μεθοδολογικά εσφαλμένη καθώς δέκα από τους ερευνητές που συνυπογράφαν την έρευνα εξέφρασαν με γραπτή δήλωση τους ότι δεν υπήρχε συσχετισμός του εμβολίου με τον αυτισμό. Περισσότερες πληροφορίες για τη μελέτη αυτή και τους λόγους που έχει καταρριφθεί, υπάρχουν στο άρθρο του Dr. Paul Offit, MD, FAAP, Διευθυντή του Κέντρου Λοιμωδών Νοσημάτων κι Εκπαίδευσης για τον Εμβολιασμό του Νοσοκομείου Παίδων στη Philadelphia των ΗΠΑ κι έχει τίτλο:The «Wakefield» Studies: Studies Hypothesizing That MMR Causes Autism. Το εμβόλιο MMR χορηγείται σε ηλικία 12-15 μηνών, χρονική περίοδο που συμπίπτει με την ηλικία στην οποία εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα του αυτισμού.
– Η συσχέτιση του εμβολίου Ηπατίτιδας B με Σύνδρομο Αιφνιδίου Θανάτου των βρεφών και νευρολογικές διαταραχές. Μελέτες πραγματοποιήθηκαν και προς την κατεύθυνση αυτή για την εκτίμηση της ασφάλειας του εμβολίου της Ηπατίτιδος Β αλλά κι άλλων εμβολίων μεμονωμένων ή συνδυασμένων που γίνονται κατά το πρώτο εξάμηνο της ζωής του βρέφους. Στο πόρισμα των μελετών που ήταν παρόμοιο, δεν ενοχοποιούνταν τα εμβόλια για την πιθανότητα εμφάνισης νευρολογικών ή άλλων διαταραχών ή Συνδρόμου Αιφνιδίου Θανάτου Βρεφών.
Το μέλλον των εμβολίων
Η έρευνα συνεχίζεται στο χώρο της ανοσοποίησης. Οι επιστήμονες ελπίζουν στην ολοκλήρωση της παρασκευής του νέου εμβολίου κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου τύπου Β, του πιο επιθετικού τύπου μηνιγγίτιδας, καθώς και εμβολίου γρίπης με μεγαλύτερης διάρκειας δράσης αντισώματα στον ανθρώπινο οργανισμό.
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην Υγεία.
Η πρόληψη στην αντιμετώπιση των νοσημάτων αποτελεί το κλειδί για την προαγωγή της Δημόσιας Υγείας. Δυστυχώς, η παραπληροφόρηση για τα εμβόλια, τη δράση τους και τις παρενέργειες αυτών σε συνδυασμό με τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει πολλές ελληνικές οικογένειες, μπορούν να οδηγήσουν τους γονείς στην απόφαση να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Μία τέτοια τακτική θα θέσει σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών, αλλά και τη Δημόσια Υγεία, καθώς ενέχεται η πιθανότητα έξαρσης λοιμωδών νοσημάτων που έτειναν να εκλείψουν.
Ο εμβολιασμός μεμονωμένα του κάθε παιδιού, προάγει την υγεία της κοινότητας, ιδιαίτερα των ατόμων εκείνων που δεν μπορούν να εμβολιαστούν λόγω υποκείμενης νόσου (πχ. Παιδιά σε ανοσοκαταστολή ή με κακοήθειες).
Είναι απαραίτητο λοιπόν οι γονείς να μεριμνήσουν για τον ολοκληρωμένο και σωστό εμβολιασμό των παιδιών τους, απευθυνόμενοι στις δομές των ασφαλιστικών τους ταμείων. Οι ανασφάλιστες οικογένειες μπορούν να απευθυνθούν σε κοινωνικο-ιατρικές δομές που έχουν αναπτυχθεί, όπως στα πολυιατρεία των Δήμων, στα ιατρεία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων όπως οι Γιατροί του Κόσμου, Αποστολή Άνθρωπος (για ανασφαλιστα παιδιά με νεανικό διαβήτη), Ιατρείο Κοινωνικής Αποστολής (με συνεργασία Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών και ΜΚΟ “Αποστολή” της Αρχιεπισκοπής Αθηνών) κλπ, Συντονιστικό όργανο για τη διενέργεια Εμβολιασμών Άπορων & Ανασφάλιστων Παιδιών & Εφήβων Περιφέρειας Πελοποννήσου, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (με τοπικές εκστρατείες εμβολιασμών), στα εξωτερικά ιατρεία των Νοσοκομείων, καθώς και στα ΠΙΚΠΑ.
Νίκη Μανάκου, Παιδίατρος
email: nikimanakou@yahoo.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Μάθετε όσα χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε τη γρίπη
Τι πρέπει να κάνουμε όταν το παιδί μας, κάνει συνέχεια εμετούς;
Το παιδί μπροστά στο διαζύγιο των γονέων του
Έτσι προστατεύουν από τη γρίπη τα παιδάκια στη Σιβηρία. ΒΙΝΤΕΟ