Δυναμική επανεμφάνιση αναμένεται να κάνει στη χώρα μας η σκόνη από την Αφρική, τα επίπεδα της οποίας κοντά στην επιφάνεια του εδάφους θα είναι πολύ υψηλά, σύμφωνα με την ΕΜΥ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλους, αλλά περισσότερο για τους πάσχοντες από άσθμα, καρδιοπάθεια και άλλα νοσήματα οι οποίοι κινδυνεύουν να παρουσιάσουν έξαρση των συμπτωμάτων τους.
Η χώρα μας εκτίθεται ολοένα συχνότερα στη σκόνη από την Αφρική, που προέρχεται κυρίως από την έρημο Σαχάρα. Παρότι, όμως, έχουμε συνηθίσει να την αποκαλούμε «σκόνη», συνήθως δεν αποτελείται μόνο από άμμο. Ούτε είναι τόσο αθώα όσο νομίζουμε.
Ολοένα περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες από πολλές χώρες του κόσμου αποδεικνύουν πως αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Οι σχετικές έρευνες αναδύθηκαν τα 10-15 τελευταία χρόνια. Πλέον η επιστημονική κοινότητα έχει στα χέρια της σημαντικά στοιχεία που δείχνουν ότι η βραχυχρόνια έκθεση στα μόρια που περιέχει η σκόνη από την Αφρική σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα νοσηλείας στο νοσοκομείο και υψηλότερη θνησιμότητα.
Άσθμα, ΧΑΠ και καρδιαγγειακά προβλήματα
Τα αυξημένα περιστατικά οφείλονται σε άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και άλλες αναπνευστικές και καρδιαγγειακές νόσους, που επιπλέκονται από τη σκόνη. Μάλιστα όταν η σκόνη από την Αφρική συνδυάζεται με υψηλές θερμοκρασίες, η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη.
Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Οι υπάρχουσες μελέτες υποδεικνύουν ως αιτία το γεγονός πως κατά το «ταξίδι» της από την Αφρική έως άλλες χώρες, η σκόνη γεμίζει με πλήθος ρύπων. Τους ρύπους αυτούς «σηκώνουν» από το έδαφος οι δυνατοί άνεμοι.
Οι ρύποι μπορεί να είναι από τοξικές ουσίες και βαρέα μέταλλα έως βιολογικά μόρια όπως τα σπόρια των μυκήτων και βακτήρια.
Επιπλέον, η σκόνη από την Αφρική δημιουργεί υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων στον αέρα, που μπορεί να διαρκέσουν για αρκετές ημέρες. Αυτή η ρύπανση έχει ως συνέπεια υπέρβαση των ορίων των αιωρούμενων σωματιδίων, τα οποία έχουν καθοριστεί για προστασία της υγείας.
Ευρωπαϊκό πρόγραμμα σε Κύπρο και Ελλάδα
Όλ’ αυτά μαζί δημιουργούν ένα «κοκτέιλ» τόσο επικίνδυνο για την υγεία, ώστε πριν από 1,5 χρόνο άρχισε τετραετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα που μελετά τις επιπτώσεις του.
Το πρόγραμμα έχει την κωδική ονομασία LIFE-MEDEA και πραγματοποιείται από επιστήμονες των πανεπιστημίων της Κύπρου και της Κρήτης. Στόχος του είναι να βρει κάποιες στρατηγικές για να μειωθούν οι επιπτώσεις της σκόνης στην υγεία.
Έναυσμα γι’ αυτό αποτέλεσε το γεγονός ότι οι αμμοθύελλες αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση στην ανατολική Μεσόγειο. Οι περιοχές που πλήττονται κυρίως είναι η Κύπρος, η Κρήτη και το Ισραήλ.
Έχει βρεθεί, λ.χ., ότι πριν από μία δεκαετία στην Κύπρο το 10% των ημερών του έτους ήσαν ημέρες με αμμοθύελλες, σύμφωνα με τον συντονιστή του προγράμματος καθηγητή Παναγιώτη Γιαλλούρο. Οι μέρες αυτές αυξάνονται κατά 2 κάθε χρόνο που περνάει και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί.
Τις συγκεκριμένες ημέρες παρατηρείται αύξηση στις επισκέψεις στα Επείγοντα Περιστατικά των κυπριακών νοσοκομείων, καθώς και στις μη προγραμματισμένες επισκέψεις στους γιατρούς. Παρατηρούνται επίσης αυξημένες νοσηλείες με άσθμα.
Αντίστοιχα στην Κρήτη, τον χειμώνα και την άνοιξη τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων είναι υψηλότερα απ’ ό,τι το ημερήσιο ευρωπαϊκό όριο στο 20% των ημερών. Στο τουλάχιστον 80% των περιπτώσεων αυτό οφείλεται στις αμμοθύελλες.
Στην Αττική, εξάλλου, μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι τις ημέρες με αυξημένη σκόνη από την Αφρική αυξάνεται η ημερήσια θνησιμότητα. Η αύξηση πλησιάζει το 5% στις ηλικίες άνω των 75 ετών. Επιπλέον, διπλασιάζονται οι εισαγωγές παιδιών στο νοσοκομείο με άσθμα.
Τι να κάνετε
Προς το παρόν, η καλύτερη λύση στο πρόβλημα είναι να μειωθεί η έκθεση του πληθυσμού στη σκόνη από την Αφρική, λένε οι ειδικοί. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσουν οι ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αλλά όχι μόνο.
Σύμφωνα με σχετικές οδηγίες που είχε εκδώσει πέρυσι το υπουργείο Υγείας της χώρας μας:
- Οι ενήλικες με αναπνευστικό πρόβλημα ή/και καρδιοπάθεια και τα παιδιά με αναπνευστικά προβλήματα πρέπει να περιορίσουν κάθε έντονη σωματική άσκηση, ιδίως σε εξωτερικούς χώρους. Αυτό ισχύει όταν τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων στον αέρα είναι μέτρια (51-75 μg/m3).
- Σε επίπεδα σωματιδίων 76-100 μg/m3, τα άτομα άνω των 65 ετών πρέπει να περιορίσουν την σωματική δραστηριότητα. Όσοι έχουν άσθμα, μπορεί να χρειασθούν πιο συχνές εισπνοές του ανακουφιστικού φαρμάκου. Όσοι έχουν αναπνευστικό πρόβλημα ή καρδιοπάθεια πρέπει να περιορίσουν κάθε έντονη σωματική δραστηριότητα, ιδίως σε εξωτερικό χώρο. Αυτό ισχύει και για τα παιδιά με αναπνευστικά προβλήματα.
- Στα ίδια επίπεδα σωματιδίων (δηλαδή 76-100 μg/m3) ακόμα και οι υγιείς πρέπει να έχουν το νου τους για ορισμένα συμπτώματα. Έτσι, αν αισθανθούν ενόχληση στα μάτια ή βήχα, ρινική συμφόρηση ή ενόχληση στο λαιμό πρέπει να περιορίσουν τη σωματική δραστηριότητα. Αυτό ισχύει κυρίως για τη δραστηριότητα σε εξωτερικούς χώρους.
Εξυπακούεται πως σε οποιοδήποτε αναπνευστικό ή καρδιολογικό ενόχλημα θα επικοινωνήσετε αμέσως με τον γιατρό σας. Κι αν πρέπει οπωσδήποτε να βγείτε από το σπίτι, δεν θα έβλαπτε να καλύψετε το στόμα και τη μύτη σας με ένα μαντήλι λαιμού ή μια μάσκα.