Προστάτης: Τι πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι άνδρες

Ο προστάτης είναι ένας από τους σημαντικότερους αδένες των ανδρών. Ωστόσο πολλοί δεν γνωρίζουν που βρίσκεται, ούτε ποια είναι η λειτουργία του.

Μεγάλη άγνοια υπάρχει και για το πότε πρέπει να αρχίζει ο προληπτικός έλεγχός του ή για την ηλικία εμφάνισης προβλημάτων σε αυτόν.

Ο χειρουργός-ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, εξηγεί τι πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι άνδρες για τον προστάτη τους.

Ο προστάτης υπάρχει μόνο στους άνδρες

Ο προστάτης βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την ουρήθρα στο σημείο όπου αυτή ενώνεται με την κύστη. Ο κύριος ρόλος του είναι να παράγει ένα υγρό (προστατικό υγρό) το οποίο τροφοδοτεί με θρεπτικά συστατικά το σπέρμα.

Σημειώνεται ότι η ουρήθρα είναι το «σωληνάκι» που ενώνει την ουροδόχο κύστη με το πέος.

Η διόγκωσή του προκαλεί προβλήματα ούρησης

Επειδή ο προστάτης περιβάλλει το ένα άκρο της ουρήθρας, η διόγκωσή του συμπιέζει το «σωληνάκι» αυτό. Το επακόλουθο είναι να προκαλούνται προβλήματα ούρησης. Τέτοια προβλήματα είναι η συχνουρία, η νυκτερινή ούρηση, η μειωμένη ροή ούρων κ.λπ.

Το μέγεθός του αλλάζει με την ηλικία

Ο προστάτης υποτίθεται ότι έχει σχήμα και μέγεθος καρυδιού. Καθώς μεγαλώνουν οι άνδρες, όμως, το μέγεθός του συνήθως αυξάνεται.

Έτσι, έως ότου φθάσουν στα 40 τους χρόνια, στους περισσότερους άνδρες ο προστάτης έχει μέγεθος βερίκοκου. Και όταν γίνουν 60 ετών σε πολλούς θυμίζει πια περισσότερο λεμόνι.

Ο «προστάτης» αρχίζει (και) πριν τα 50

Οι περισσότεροι άνδρες (το 80%) θα παρουσιάσουν καλοήθη διόγκωση (υπερπλασία) του προστάτη μέχρι να φθάσουν στα 70-80 τους χρόνια. Ωστόσο στο 20% των ανδρών η υπερπλασία αρχίζει πριν τα 50 και στους μισούς σε ηλικία 50-60 ετών.

Παρότι, όμως, είναι τόσο συχνή, μόνο στο 30% των ανδρών προκαλεί πολύ ενοχλητικά συμπτώματα που δεν ελέγχονται με φάρμακα και χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση.

Η προστατίτιδα «αγαπά» τους 40άρηδες

Οι άνδρες ηλικίας κυρίως κάτω των 40 ετών μπορεί να εκδηλώσουν φλεγμονή στον προστάτη. Η φλεγμονή αυτή λέγεται προστατίτιδα και μπορεί να προκληθεί από βακτήρια ή ιούς.

Στο 90-95% των περιπτώσεων είναι χρόνια και δεν οφείλεται σε βακτήρια, επομένως δεν χρειάζεται αντιμετώπιση με αντιβιοτικά. Υπολογίζεται ότι ένας στους δύο άνδρες εκδηλώνει προστατίτιδα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.

Ο καρκίνος συχνά δεν γίνεται ποτέ αντιληπτός

Οι περισσότεροι άνδρες που ξεπερνούν τα 80 τους χρόνια φέρουν κάποια καρκινικά κύτταρα στον προστάτη. Τα κύτταρα αυτά αναπτύσσονται επί δεκαετίες και με τόσο αργό ρυθμό, ώστε δεν επηρεάζουν με κανέναν τρόπο την υγεία.

Καρκίνο που να γίνεται αντιληπτός αναπτύσσουν περίπου ένας στους επτά άνδρες, συνήθως μετά τα 65 έτη.

Σε μία στις τρεις περιπτώσεις ο καρκίνος αυτός έχει πολύ βραδεία εξέλιξη και μπορεί να μην χρειασθεί θεραπεία τα πρώτα χρόνια (έως και μία δεκαετία) μετά τη διάγνωση.

Επικίνδυνο είναι και το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού

Ποσοστό έως 10% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου και είναι φορείς ογκογόνων γονιδίων.

Ωστόσο μερικοί μπορεί να έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή/και των ωοθηκών. Και αυτό, διότι ορισμένα ογκογόνα γονίδια (π.χ. το BRCA2) είναι κοινά στις τρεις μορφές καρκίνου (προστάτη, ωοθηκών και μαστού).

Το τσεκάπ έχει διάφορες ηλικίες

Ο προστάτης χρειάζεται περιοδικό προληπτικό έλεγχο (τσεκάπ). Αυτό συνήθως συνιστάται να αρχίζει:

• Στα 40 έτη όταν ο άνδρας έχει έναν ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο προστάτη σε νεαρή ηλικία
• Στα 45 έτη αν ο άνδρας έχει συγγενή πρώτου βαθμού που διαγνώστηκε με καρκίνο προστάτη μετά τα 65 έτη.
• Στα 50 έτη στους άνδρες χωρίς οικογενειακό ιστορικό της νόσου.

Συγγενείς πρώτου βαθμού είναι ο πατέρας, ο αδελφός και ο γιος.

Το τσεκάπ συνίσταται σε μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα και σε δακτυλική εξέταση. Η συχνότητα του τσεκάπ καθορίζεται εξατομικευμένα, αναλόγως με τα ευρήματα του πρώτου και κάθε επόμενου ελέγχου.

Υπάρχουν αρκετά ύποπτα συμπτώματα

Στους περισσότερους άνδρες με καρκίνο του προστάτη σε αρχικά στάδια, τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της καλοήθους υπερπλασίας (κυρίως διαταραχές της ούρησης). Μερικοί όμως μπορεί να παρουσιάσουν και πόνο χαμηλά στη μέση ή στο ισχίο.

Στα πιο προχωρημένα στάδια μπορεί να παρατηρηθούν αίμα στα ούρα και στο σπέρμα, απώλεια βάρους και πόνος στα οστά, την πύελο ή την μέση.

Η παχυσαρκία παίζει ρόλο

Ο προστάτης και η υγεία του μπορεί να επηρεαστούν από το σωματικό βάρος. Μελέτες έχουν δείξει ότι ειδικά η συσσώρευση περιττών κιλών στην κοιλιά (κοιλιακή ή ανδρικού τύπου παχυσαρκία) διπλασιάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη.

Όσον αφορά τη διατροφή, αρκετές παλαιότερες μελέτες είχαν δείξει ότι ευεργετικά δρουν ορισμένα τρόφιμα ή μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά (π.χ. σελήνιο, λυκοπένιο). Ωστόσο οι νεότερες έρευνες δεν το επιβεβαιώνουν.

Αυτό που δείχνουν ότι πως προστατευτική είναι η ακολούθηση μιας συνολικά υγιεινής, μεσογειακής διατροφής. Με άλλα λόγια, προστατευτική είναι μια διατροφή που περιλαμβάνει:

• Καθημερινά λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως
• Πολλά όσπρια και ψάρια
• Λογικές ποσότητες αλκοόλ, ελαιολάδου, ξηρών καρπών
• Λιγοστό αλάτι και γλυκά

Η διατροφή αυτή, σε συνδυασμό με συστηματική άσκηση, είναι «αντίδοτο» στην παχυσαρκία. Σχετίζεται επίσης με μειωμένο κίνδυνο καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη και καλύτερες εκβάσεις σε περίπτωση καρκίνου.