Πυελονεφρίτιδα: Τι συμβαίνει όταν η ουρολοίμωξη φτάνει στο νεφρό

Περισσότερα από 9.000 άτομα παθαίνουν κάθε χρόνο λοίμωξη νεφρού (ή πυελονεφρίτιδα) στη χώρα μας, καθώς βακτήρια που τους είχαν προκαλέσει ουρολοίμωξη βρίσκουν τον δρόμο προς τον έναν ή και τους δύο νεφρούς τους.

Η λοίμωξη αυτή, όμως, δεν είναι απλή και πρέπει να αντιμετωπίζεται αμέσως, ειδάλλως ενέχει κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών.

Ο χειρουργός-ουρολόγος δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, τ. διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής του Κοργιαλένειου-Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ, διευθυντής στην Β’ Ουρολογική Κλινική του Νοσοκομείου Μητέρα, εξηγεί τι μπορεί να συμβεί και πως θα καταλάβουμε αν κινδυνεύουμε.

Τι είναι η πυελονεφρίτιδα;

Η πυελονεφρίτιδα (ή λοίμωξη νεφρού, όπως κοινώς αποκαλείται) είναι μία μορφή εμπύρετης ουρολοίμωξης. Στο 90% των περιπτώσεων προκαλείται από βακτήρια, κυρίως από το κολοβακτηρίδιο (e.coli) που υπάρχει στο έντερο των ανθρώπων.

Τα βακτήρια μολύνουν πρώτα την ουροδόχο κύστη. Αν η μόλυνση αυτή δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, υπάρχει κίνδυνος να «μετακινηθούν» τα μικρόβια προς τα πάνω, προς τον ένα ή και τους δύο νεφρούς.

Πόσο συχνή είναι η πυελονεφρίτιδα;

Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση σχεδόν 150 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εκδηλώνουν ουρολοιμώξεις.

Στο 90% των περιπτώσεων οι ουρολοιμώξεις είναι ανιούσες, δηλαδή τα μικρόβια μεταφέρονται από την ουρήθρα προς τους νεφρούς. Ωστόσο ο οργανισμός διαθέτει σημαντικούς αμυντικούς μηχανισμούς με τους οποίους τα απωθεί και αποτρέπει την εγκατάσταση μιας οξείας λοίμωξης.

Έτσι, υπολογίζεται ότι τελικά η επίπτωση της οξείας πυελονεφρίτιδας είναι 9-11 περιστατικά ανά 10.000 άτομα του πληθυσμού.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για λοίμωξη νεφρού;

Πολλοί παράγοντες αυξάνουν τις πιθανότητες να εκδηλωθεί πυελονεφρίτιδα. Ο πρώτος είναι το φύλο. Οι γυναίκες κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από τους άνδρες, δεδομένου ότι παθαίνουν πολύ συχνότερα ουρολοιμώξεις. Υπολογίζεται ότι τα κρούσματα οξείας πυελονεφρίτιδας στις γυναίκες είναι τουλάχιστον τετραπλάσια απ’ ό,τι στους άνδρες. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Το να έχει κάποιος ενεργό ουρολοίμωξη ή να την είχε κατά τους τελευταίους 12 μήνες
• Η εγκυμοσύνη
• Η νεφρολιθίαση (πέτρα στο νεφρό)
• Η στένωση της ουρήθρας
• Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη
• Ο σακχαρώδης διαβήτης
• Η ανοσοκαταστολή (εξασθενημένο ανοσοποιητικό)
• Η κατακράτηση ούρων κ.λπ.

Η εποχή του χρόνου επίσης παίζει ρόλο. Το καλοκαίρι ο κίνδυνος για ουρολοίμωξη αυξάνεται ραγδαία, λόγω της αυξημένης εφίδρωσης και της αφυδάτωσης που επιφέρει, όταν δεν γίνεται επαρκής αναπλήρωση των υγρών που αποβάλλει ο οργανισμός.

Η αφυδάτωση οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή ούρων τα οποία παραμένουν επί περισσότερες ώρες στην ουροδόχο κύστη. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στα βακτήρια που υπάρχουν σε αυτήν να πολλαπλασιαστούν.

Ποια συμπτώματα είναι ύποπτα για πυελονεφρίτιδα;

Τα συμπτώματα διαφέρουν αναλόγως με την ηλικία. Τα μικρά παιδιά (κάτω των 2 ετών) μπορεί να έχουν μόνο υψηλό πυρετό. Οι ενήλικες άνω των 65 ετών μπορεί να έχουν μόνο νοητικές εκδηλώσεις (π.χ. νοητική σύγχυση, παραισθήσεις, «μπερδεμένη» ομιλία).

Τα τυπικά συμπτώματα που προκαλεί η λοίμωξη νεφρού είναι:

• Ρίγη
• Πυρετός (πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου)
• Πόνος (στη μέση, στο πλάι του σώματος ή τη βουβωνική χώρα)
• Ναυτία
• Έμετος
• Συχνουρία

Επιπλέον, η ούρηση μπορεί να είναι ενοχλητική ή επώδυνη και τα ούρα να είναι «θολά», σκουρόχρωμα, με ίχνη αίματος ή με δυσάρεστη οσμή. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να αισθάνονται αδυναμία.

Τι πρέπει να κάνει ένας ασθενής με ύποπτα συμπτώματα;

Να επικοινωνήσει αμέσως με τον ουρολόγο ιατρό. Η πυελονεφρίτιδα μερικές φορές εξελίσσεται ραγδαία, οδηγώντας στη σήψη (σηψαιμία). Η σήψη μπορεί να απειλήσει τη ζωή. Τα συμπτώματα της σήψης είναι:

• Πυρετός
• Ρίγη
• Γρήγορη αναπνοή
• Ταχυπαλμία
• Δερματικό εξάνθημα
• Νοητική σύγχυση

Ο γιατρός θα συστήσει εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις (λ.χ. γενική εξέταση αίματος και ούρων, καλλιέργεια ούρων και αντιβιόγραμμα, υπερηχογράφημα νεφρών και ουροδόχου κύστεως κ.λπ.), ώστε να τεθεί η διάγνωση της πυελονεφρίτιδας και να αρχίσει αμέσως η ενδεδειγμένη θεραπεία.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της πυελονεφρίτιδας;

Εάν η πυελονεφρίτιδα δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και αποτελεσματικά ενδέχεται να οδηγήσει σε υπέρταση, χρόνια νεφρική νόσο ή ακόμα και νεφρική ανεπάρκεια. Οι επιπλοκές αυτές δεν είναι συχνές. Οι πιθανότητες, όμως, να συμβούν είναιλίγο αυξημένες σε όσους ήδη έχουν νεφρική νόσο ή δομικό πρόβλημα στο ουροποιητικό, καθώς και σε όσους έχουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια πυελονεφρίτιδας.

Πώς αντιμετωπίζεται η πυελονεφρίτιδα;

Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, η λοίμωξη νεφρού κατά κανόνα προκαλείται από βακτήρια, ο ιατρός θα χορηγήσει αμέσως αντιβιοτική αγωγή. Αυτή συνήθως αρχίζει πριν βγουν τα αποτελέσματα από όλες τις εργαστηριακές εξετάσεις (η καλλιέργεια ούρων συνήθως χρειάζεται 1-2 μέρες για να βγει και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο).

Τα αντιβιοτικά που χορηγούνται είναι ευρέος φάσματος (καλύπτουν τα περισσότερα κοινά βακτήρια). Μπορεί να χρειασθούν προσαρμογή, αναλόγως με την πορεία του ασθενούς και τα ευρήματα στην καλλιέργεια.

Τα αντιβιοτικά συνήθως χορηγούνται από το στόμα. Ωστόσο μπορεί να απαιτηθεί και ενδοφλέβια χορήγηση (π.χ. στα επείγοντα του νοσοκομείου ή μετά από εισαγωγή).

Αν η αιτία της πυελονεφρίτιδας είναι κάποιος λίθος στο νεφρό ή καλοήθης υπερπλασία του προστάτη που αποφράσσει την ουροποιητική οδό, μπορεί να απαιτηθεί πιο επεμβατική θεραπεία.

Τι πρέπει να προσέξουν οι ασθενείς;

Τρία είναι τα κρίσιμα σημεία όταν κάποιος έχει λοίμωξη νεφρού. Το πρώτο είναι να πίνει πολλά υγρά για να παράγει ο οργανισμός του άφθονα ούρα και να απομακρύνονται από το ουροποιητικό τα βακτήρια. Στους περισσότερους ασθενείς συνιστώνται τουλάχιστον 2 λίτρα υγρών την ημέρα. Αν όμως έχουν πυρετό ή έχουν αυξημένη εφίδρωση (π.χ. το καλοκαίρι), θα χρειαστούν περισσότερα. Ωστόσο την ποσότητα θα καθορίσει ο θεράπων ιατρός κάθε ασθενούς ξεχωριστά.

Το δεύτερο κρίσιμο σημείο είναι να μην διακόψει ο ασθενής πρόωρα την αγωγή του. Ακόμα κι αν υποχωρήσουν τα συμπτώματα, πρέπει να πάρει τα φάρμακα όπως συνέστησε ο γιατρός, εκτός κι αν αλλάξει εκείνος τις οδηγίες του.

Το τρίτο είναι να κάνει ο ασθενής τις εξετάσεις που θα συστήσει ο ιατρός μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, για να βεβαιωθεί ότι η πυελονεφρίτιδα έχει υποχωρήσει πλήρως. Είναι σημαντικό να γίνουν αυτές οι εξετάσεις, διότι ελλοχεύει κίνδυνος υποτροπής. Γενικότερα, οι ασθενείς πρέπει να ακολουθούν απαρέγκλιτα τις συστάσεις του ιατρού τους.

Φωτογραφία: iStock