Τα πρώτα σημάδια σχιζοφρένειας συχνά καλύπτονται από την καθημερινότητα, καθιστώντας την αναγνώρισή τους δύσκολη. Άτομα μπορεί να αποσύρονται από κοινωνικές επαφές, να χάνουν το ενδιαφέρον τους για δραστηριότητες που άλλοτε αγαπούσαν ή να παρουσιάζουν απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά και τις συνήθειές τους.
Η ακαδημαϊκή ή επαγγελματική τους απόδοση μπορεί να μειωθεί, ενώ η φροντίδα της προσωπικής υγιεινής να παραμεληθεί. Διαταραχές στον ύπνο, όπως αϋπνία ή υπερυπνία, και η ανάπτυξη ασυνήθιστων πεποιθήσεων ή μαγικής σκέψης μπορεί επίσης να αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια.
Η ακριβής αιτία της σχιζοφρένειας παραμένει μυστήριο, αλλά πιστεύεται ότι προκύπτει από έναν συνδυασμό γενετικών προδιαθέσεων και περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά την εφηβεία, ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό, ενδέχεται να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της διαταραχής σε ευάλωτα άτομα. Επιπλέον, η χρήση ουσιών όπως η κάνναβη κατά την εφηβεία έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης σχιζοφρένειας.
Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αλλάξει την πορεία της διαταραχής, προσφέροντας ελπίδα και υποστήριξη σε όσους βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτήν την πρόκληση.
Ηλικία έναρξης και παράγοντες κινδύνου
Η σχιζοφρένεια εμφανίζεται συνήθως μετά την εφηβεία και πριν την ηλικία των 30. Οι άνδρες διαγιγνώσκονται συχνότερα στα τέλη της εφηβείας έως τα πρώτα 20 τους χρόνια, ενώ οι γυναίκες συνήθως εμφανίζουν συμπτώματα αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας των 20 ή στις αρχές των 30. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στη δράση των ορμονών, με τα οιστρογόνα να φαίνεται να παρέχουν κάποια προστασία στις γυναίκες.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος έντονων νευροβιολογικών αλλαγών, καθώς ο εγκέφαλος υφίσταται σημαντικές αναδιοργανώσεις, ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό. Η υπερβολική «κλάδευση» νευρικών συνδέσεων ή η διαταραχή στη χημική ισορροπία του εγκεφάλου μπορεί να συμβάλει στην εκδήλωση της νόσου. Επιπλέον, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, ειδικά της κάνναβης, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας.
Πρώιμα σημάδια: Όταν κάτι αρχίζει να αλλάζει
Η διάγνωση της σχιζοφρένειας είναι δύσκολη, επειδή τα αρχικά συμπτώματα μπορεί να μπερδευτούν με άλλες φυσιολογικές αλλαγές της εφηβείας ή με άλλες ψυχικές διαταραχές. Το πρώτο στάδιο της ασθένειας, γνωστό ως πρόδρομη φάση, περιλαμβάνει:
- Αλλαγές στη συμπεριφορά: Απόσυρση από φίλους και οικογένεια, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, μειωμένη σχολική ή επαγγελματική απόδοση.
- Συναισθηματική αστάθεια: Απότομες εναλλαγές στη διάθεση, έντονος εκνευρισμός, καταθλιπτικά επεισόδια.
- Δυσκολία στη συγκέντρωση και αδυναμία διαχείρισης καθημερινών υποχρεώσεων.
- Διαταραχές ύπνου, είτε με αϋπνία είτε με υπερβολική υπνηλία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτά τα συμπτώματα δεν θα αναπτύξουν σχιζοφρένεια. Ωστόσο, για εκείνους που βρίσκονται σε κίνδυνο, η πρώιμη παρέμβαση μπορεί να επιβραδύνει ή και να αποτρέψει την εξέλιξη της ασθένειας.
Τα χαρακτηριστικά της Σχιζοφρένειας
Όταν η ασθένεια προχωρήσει, εμφανίζονται πιο έντονα συμπτώματα:
- Παραληρητικές ιδέες (Delusions): Πίστη σε πράγματα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, όπως η αίσθηση ότι κάποιος τους καταδιώκει ή ότι έχουν ιδιαίτερες δυνάμεις.
- Ψευδαισθήσεις (Hallucinations): Ακουστικές ψευδαισθήσεις (φωνές που τους μιλούν, τους διατάζουν ή τους κοροϊδεύουν) είναι οι πιο συχνές, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και οπτικές ή οσφρητικές ψευδαισθήσεις.
- Διαταραχές σκέψης: Οι ασθενείς μπορεί να μιλούν με τρόπο δυσνόητο, να πηδούν από τη μία σκέψη στην άλλη χωρίς συνοχή ή να σταματούν απότομα να μιλούν (thought blocking).
- Κινητικά προβλήματα (Movement disorders): Επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή, αντίθετα, ακινησία και έλλειψη αντίδρασης (κατατονία).
- Αρνητικά συμπτώματα: Συναισθηματική επίπεδη αντίδραση, έλλειψη κινήτρων, κοινωνική απομόνωση, δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων.
Πρώιμη και Όψιμη έναρξη της Σχιζοφρένειας
Αν και η τυπική ηλικία έναρξης είναι μεταξύ 18 και 30 ετών, υπάρχουν περιπτώσεις πρώιμης ή όψιμης εκδήλωσης της διαταραχής:
- Παιδική σχιζοφρένεια (κάτω των 13 ετών): Εξαιρετικά σπάνια, αλλά εκδηλώνεται με προβλήματα στην ομιλία, καθυστερημένη ανάπτυξη, αποδιοργανωμένη σκέψη και αδυναμία διάκρισης μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας.
- Όψιμη σχιζοφρένεια (μετά τα 40): Σπάνια, αλλά πιθανή. Οι ασθενείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν παραληρητικές ιδέες και λιγότερα γνωστικά προβλήματα.
Η σημασία της έγκαιρης παρέμβασης
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη σχιζοφρένεια είναι ότι πολλοί ασθενείς δεν αναγνωρίζουν ότι είναι άρρωστοι, με αποτέλεσμα να μην αναζητούν θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, η έγκαιρη παρέμβαση με ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και να καθυστερήσει την εξέλιξη της διαταραχής.
Η σχιζοφρένεια δεν είναι καταδίκη. Με σωστή θεραπεία και υποστήριξη, πολλά άτομα μπορούν να ζήσουν μια λειτουργική ζωή. Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε τα σημάδια, για εμάς και για όσους αγαπάμε.
Πηγή: webmd.com
Φωτογραφία: iStock