Η σήψη είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας. Είναι πιο συχνή από καρδιακή προσβολή και κοστίζει περισσότερες ανθρώπινες ζωές από κάθε καρκίνο. Παρόλα αυτά, ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες χώρες, λιγότερο από το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού γνωρίζουν τα απαραίτητα για την σήψη. Στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, η σήψη παραμένει η κύρια αιτία θανάτου!
Περισσότερο γνωστή ως “δηλητηρίαση αίματος”, η σήψη είναι μια απειλητική για τη ζωή ιατρική κατάσταση που προκύπτει όταν η προσπάθεια του σώματος να καταπολεμήσει μια λοίμωξη κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα να βλάπτει τους ιστούς και τα όργανα. Αυτή η χαοτική αντίδραση του σώματος σκοπό έχει να μας προστατεύσει, αλλά προκαλεί εκτεταμένη φλεγμονή, διαρροή στα αιμοφόρα αγγεία και μη φυσιολογική πήξη του αίματος με αποτέλεσμα την βλάβη των οργάνων. Σε σοβαρές περιπτώσεις η αρτηριακή πίεση πέφτει, προκύπτουν πολλαπλές βλάβες οργάνων και ο ασθενής μπορεί να πεθάνει γρήγορα από σηπτικό σοκ. Οι ασθενείς διαφέρουν ως προς την αντίδραση του οργανισμού τους, τη σοβαρότητα της σήψης τους, την ταχύτητα με την οποία αυτή προχωρεί επηρεάζεται, το αν επηρεάζεται από γενετικά χαρακτηριστικά και ως προς το αν συνυπάρχουν άλλες ασθένειες. Μερικοί ασθενείς δεν φαίνεται να έχουν σοβαρό πρόβλημα, μέχρι να είναι αργά, ενώ σε άλλους η σήψη εξελίσσεται γρήγορα και μπορεί να αποβεί μοιραία μέσα σε λίγες ώρες.
Ο “κύκλος θανάτου” στην σήψη: 1) Κάποιου είδους μόλυνση προσβάλλει τον οργανισμό. 2) Βακτήρια εισέρχονται στο αίμα. 3) Τα αιμοφόρα αγγεία διαρρέουν τα βακτήρια. 4) Πολλαπλή δυσλειτουργία οργάνων. 5) ΘΑΝΑΤΟΣ.
Τι είναι αυτό που προκαλεί την σήψη
Η σήψη προκαλείται πάντα από κάποια μόλυνση. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων σήψης προκαλείται από λοιμώξεις που όλοι γνωρίζουμε: πνευμονία, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, λοιμώξεις του δέρματος (όπως η κυτταρίτιδα) και λοιμώξεις στην κοιλιακή χώρα (όπως η σκωληκοειδίτιδα). Επεμβατικές ιατρικές διαδικασίες, όπως η εισαγωγή ενός καθετήρα μέσα σε ένα αιμοφόρο αγγείο μπορεί επίσης να εισαγάγουν βακτήρια στο αίμα και να προκαλέσουν σηψαιμία.
Κανονικά, όταν παθαίνουμε ένα κόψιμο στο δέρμα, η περιοχή γύρω από το τραύμα πρήζεται και γίνεται ζεστή και κόκκινη. Αυτό είναι το ανοσοποιητικό σύστημα που μπαίνει σε δράση. Για την καταπολέμηση κάθε μόλυνσης και για να σχηματιστεί θρόμβος αίματος που θα σταματήσει την αιμορραγία, το σώμα πρέπει συσσωρεύει λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια στους ιστούς γύρω από το κόψιμο. Το σώμα το πετυχαίνει αυτό μέσω φλεγμονής, η οποία ελέγχεται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα αιμοφόρα αγγεία διογκώνονται για να επιτρέψουν σε περισσότερο αίμα να μεταφερθεί στο σημείο και να γίνει διαρροή, έτσι ώστε τα κύτταρα που καταπολεμούν τις λοιμώξεις και οι πηκτικοί παράγοντες να βγουν από τα αιμοφόρα αγγεία και να πάνε στους ιστούς, ή όπου αλλού χρειάζεται. Όλη αυτή η διαδικασία φαίνεται σε εμάς σαν τυπικό, ζεστό, κόκκινο πρήξιμο.
Σήψη είναι επί της ουσίας η ίδια διαδικασία, αλλά σε υπερβολικό βαθμό. Δηλαδή η φλεγμονή δεν είναι πλέον εντοπισμένη σε ένα σημείο, αλλά είναι ευρέως διαδεδομένη και επηρεάζει όλα τα όργανα και τους ιστούς του σώματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδράει εξίσου υπερβολικά, προκαλώντας κακή αιμάτωση, οργανική ανεπάρκεια και σηπτικό σοκ. Οι περισσότεροι τύποι μικροβίων μπορεί να προκαλέσουν σήψη, όπως τα βακτηρίδια, οι μύκητες, οι ιοί και τα παράσιτα, όπως εκείνα που προκαλούν ελονοσία. Τα βακτήρια είναι μακράν ο πιο συνήθης ένοχος για σήψη, αλλά είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι και οι ιογενείς λοιμώξεις με ιούς της εποχικής γρίπης, ο ιός του δαγκείου πυρετού και ο ιός Εμπόλα μπορούν, επίσης, να οδηγήσουν σε οξεία δυσλειτουργία οργάνων και να στον θάνατο από πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων και σηπτικό σοκ.
Η σήψη είναι η πιο κοινή οδός στη συντριπτική πλειονότητα των θανάτων από μόλυνση σε όλο τον κόσμο!
Πώς μπορεί να αποτραπεί η σήψη
Αφού η σήψη προκαλείται πάντα από κάποια μόλυνση, η πρόληψη αυτής της μόλυνσης είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για την πρόληψη της σήψης.
Δυστυχώς, αν και η σύγχρονη ιατρική σώζει ζωές, αυξάνει τον κίνδυνο της σήψης. Πολλές από τις προόδους της σύγχρονης ιατρικής αποδυναμώνουν ουσιαστικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα, ανοίγοντας το δρόμο για σοβαρές ασθένειες, όπως η σηψαιμία. Αυτές περιλαμβάνουν την καταπολέμηση του καρκίνου (χημειοθεραπείες), ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των σοβαρών ρευματισμών, ή για γαστρο-εντερικές ασθένειες, ή για να καταστείλουν την απόρριψη ενός νέου οργάνου από τον οργανισμό μετά από μεταμόσχευση, καθώς και η μακροχρόνια χρήση φαρμάκων που αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως η κορτιζόνη. Τα άτομα με διαβήτη, ή χρόνια ηπατική, ή νεφρική ανεπάρκεια διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ο εμβολιασμός των παιδιών προστατεύει τους… παππούδες τους
Τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι είναι πιο επιρρεπή σε μόλυνση από βακτήρια του πνευμονιόκοκκου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία, μέση ωτίτιδα, ιγμορίτιδα, μηνιγγίτιδα και σήψη. Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια για τα μικρά παιδιά που οδηγούν σε ανοσία σε όλα τα παθογόνα του πνευμονιόκοκκου. Ο εμβολιασμός των μικρών παιδιών οδηγεί σε καλύτερη προστασία του συνόλου (μηχανισμός γνωστός ως “ανοσία της αγέλης”), διαταράσσοντας την “αλυσίδα” της μόλυνσης και ως έτσι έχουμε λιγότερες λοιμώξεις πνευμονιόκοκκου, ακόμη και μεταξύ εκείνων που δεν έχουν εμβολιαστεί, όπως οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι.
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών πρέπει να σταματήσει
Ένα ακόμα βήμα στην μείωση του αριθμού των θανάτων από σήψη είναι να περιορίσουμε την βακτηριακή αντίσταση στα αντιβιοτικά. Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών στην εξωνοσοκομειακή περίθαλψη κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει σε δραστική αύξηση σε ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια. Ο κίνδυνος που προέρχεται από τα βακτήρια στο δέρμα (πχ βακτήριο του σταφυλόκοκκου – MRSA) συνήθως υπερεκτιμάται από φόβο και άγνοια, δεδομένου ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί αρκετά εύκολα στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς αντιβιοτικά. Τα κατάλληλα μέτρα για την μείωση της ανθεκτικότητας των βακτηρίων στα αντιβιοτικά περιλαμβάνουν τη στοχευμένη και συνετή χρήση των αντιβιοτικών, τα οποία σήμερα λανθασμένα χρησιμοποιούνται για ιογενείς λοιμώξεις. Ο κύκλος αντιβίωσης στην εξωνοσοκομειακή περίθαλψη είναι διαρκεί συχνά πάρα πολλές μέρες, κάτι που επίσης συμβάλλει στην ενίσχυση της αντίστασης των βακτηρίων. Η εξαιρετικά αμφίβολη χρήση αντιβιοτικών στην γεωργία ενθαρρύνει την ανάπτυξη πολυανθεκτικών μικροβίων, για τα οποία υπάρχουν δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αποτελεσματικά αντιβιοτικά.
Η προσωπική υγιεινή και καθαριότητα (πρέπει να) είναι πανανθρώπινο δικαίωμα
Οι ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής σε περιοχές με περιορισμένους πόρους για τον τοκετό, τη θεραπεία πληγών και σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, είναι σε γενικές γραμμές ένα τεράστιο πρόβλημα. Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, οι ανθυγιεινές εγκαταστάσεις, ή το μολυσμένο νερό μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις στο πεπτικό σύστημα, κάτι που συχνά καταλήγει σε μια θανάσιμη εκδοχή σήψης. Γι’ αυτό είναι σημαντική η προώθηση της υγιεινής των χεριών, οι σωστές πρακτικές υγιεινής και καθαριότητας, οι βελτιώσεις στην υγιεινή και τη διατροφή, η παροχή καθαρού νερού, καθώς και τα προγράμματα εμβολιασμού για τους πληθυσμούς ασθενών που διατρέχουν κίνδυνο σε περιοχές με περιορισμένους πόρους.