Σκλήρυνση κατά πλάκας: Γιατί κινδυνεύουν περισσότερο οι γυναίκες

Μιχάλης Θερμόπουλος
22 Φεβρουαρίου 2022 | 08:30

Σύμφωνα με την National Multiple Sclerosis Society των ΗΠΑ, τέσσερις φορές περισσότερες γυναίκες από άνδρες έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ) και όλο και περισσότερες γυναίκες την εμφανίζουν.

Γιατί περισσότερες γυναίκες εκδηλώνουν σκλήρυνση κατά πλάκας; Είναι γενετικό; Είναι θέμα ορμονών, ή κάποια άλλη πτυχή του να είσαι γυναίκα;

Ο δρ. Peter Calabresi, είναι διευθυντής του Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης στο Johns Hopkins. Η ομάδα του, συμπεριλαμβανομένης της ειδικού για την σκλήρυνση κατά πλάκας, δρ. Ellen Mowry, συνδυάζει την έρευνα με την κλινική θεραπεία για την καλύτερη κατανόηση της νόσου, όπως το γιατί είναι πιο συχνή στις γυναίκες.

Η βασική αιτία της ΣΚΠ δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί. Η ασθένεια έχει συνδεθεί με διάφορους παράγοντες κινδύνου, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος και του στρες. Ωστόσο, περισσότερες μελέτες επισημαίνουν επίσης τους ρόλους των γυναικείων ορμονών, της βιταμίνης D, της φλεγμονής και ακόμη και της παχυσαρκίας.

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Ορμόνες και άλλοι γυναικείοι παράγοντες

Όταν μια πάθηση επηρεάζει τις γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες, οι επιστήμονες είναι λογικό να εξετάζουν πιο λεπτομερώς τον ρόλο των ορμονών του κάθε φύλου, όπως η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα.

Μεταξύ των δύο φύλων, η δρ. Mowry λέει ότι υπάρχει μικρότερη διαφορά στο ποσοστό της ΣΚΠ στα παιδιά πριν από την εφηβεία, αλλά στα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες η τάση αλλάζει: η σκλήρυνση κατά πλάκας “χτυπάει” περισσότερες γυναίκες στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή.

Ανησυχίες σχετικά με την εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη επηρεάζει επίσης τις υφέσεις και τις υποτροπές της ΣΚΠ. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ορισμένες γυναίκες με σκλήρυνση κατά πλάκας παρατηρούν μείωση των συμπτωμάτων. Αυτό μπορεί να ακολουθηθεί από έξαρση της νόσου μετά τη γέννηση του μωρού. Η επιλόχεια υποτροπή της νόσου είναι ένα αναγνωρισμένο φαινόμενο μεταξύ των ερευνητών και των ασθενών της ΣΚΠ.

Ο δρ. Calabresi λέει ότι οι νεοδιαγνωσθείσες γυναίκες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμμετοχής σε κλινικές δοκιμές, που βασίζονται σε νέες θεραπείες και καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της τεκνοποίησης.

“Οι γυναίκες με σκλήρυνση κατά πλάκας μπορούν να γεννήσουν υγιή μωρά, αλλά θα πρέπει να συζητούν προσεκτικά τις ανησυχίες και τους κινδύνους με τον γιατρό τους”, λέει η δρ. Mowry. “Μετά τη γέννηση των παιδιών, τονίζουμε στις νέες μητέρες τη σημασία να διατηρούν τα παιδιά δραστήρια και με υγιές βάρος, για να μειωθεί ο κίνδυνος να προσβληθούν από σκλήρυνση κατά πλάκας”, προσθέτει.

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Τι συμβαίνει

Με τη σκλήρυνση κατά πλάκας, όπως και άλλες αυτοάνοσες ασθένειες, το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος (το οποίο έχει σχεδιαστεί για να καταπολεμά τα μικρόβια και άλλους εισβολείς που απειλούν τον οργανισμό) στρέφεται κατά λάθος εναντίον των ιστών του ίδιου του ατόμου.

Στην περίπτωση της ΣΚΠ, οι φλεγμονώδεις άμυνες του σώματος επιτίθενται στην μυελίνη, την μονωτική ουσία που καλύπτει και προστατεύει τα νεύρα. Όπως ένα φθαρμένο ηλεκτρικό καλώδιο, έτσι κι ένα νευρικό κύτταρο με ελαττωματική μυελίνη μπορεί να «βραχυκυκλώσει» και να επηρεάσει την μετάδοση σημάτων από και προς τον εγκέφαλο.

Η πάθηση επηρεάζει τα νεύρα του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, με αποτέλεσμα πόνος, μούδιασμα και αδυναμία να χτυπούν διάφορες περιοχές του σώματος. Η υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα σκλήρυνση κατά πλάκας (Relapsing-Remitting Multiple Scelrosis – RRMS) είναι ο πιο κοινός τύπος. Με την RRMS, τα συμπτώματα μπορεί να αλλάξουν, επηρεάζοντας διαφορετικές περιοχές του σώματος, ή να υποχωρήσουν και στη συνέχεια να υποτροπιάσουν.

Σωματικό λίπος και παχυσαρκία

Πώς μπορεί το σωματικό βάρος να επηρεάσει τις πιθανότητες κάποιου να προσβληθεί από σκλήρυνση κατά πλάκας; Η φλεγμονή παίζει ρόλο και η παχυσαρκία συνδέεται με τη φλεγμονή.

Η δρ. Mowry λέει ότι η αυξανόμενη συχνότητα της ΣΚΠ μεταξύ των γυναικών μπορεί να σχετίζεται με το σωματικό λίπος. Οι γυναίκες συνήθως έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους από τους άνδρες και τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι υψηλότερα στις γυναίκες. Το λίπος στην κοιλιά, ειδικότερα, σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή.

Το επιπλέον σωματικό βάρος μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις γυναίκες. Η δρ. Mowry λέει: “οι χημικές ουσίες της φλεγμονής στο σώμα των γυναικών είναι διαφορετικές από εκείνες των ανδρών. Η εστίαση της έρευνας σε αυτές τις ουσίες μπορεί να παρέχει ενδείξεις ως προς το γιατί επηρεάζονται περισσότερο οι γυναίκες”.

Ανεπάρκεια βιταμίνης D

Οι δρ. Calabresi και δρ. Mowry και η ομάδα τους ηγούνται της ερευνητικής προσπάθειας σχετικά με τον ρόλο της βιταμίνης D στην ΣΚΠ. Γενικά, η σκλήρυνση κατά πλάκας επηρεάζει περισσότερους ανθρώπους που ζουν πιο μακριά από τον ισημερινό. Το δέρμα απορροφά τη βιταμίνη D από το ηλιακό φως. Οι ερευνητές εξετάζουν τη σχέση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και του υψηλότερου κινδύνου εμφάνισης ΣΚΠ, της αυξημένης συχνότητας υποτροπών και του μεγαλύτερου αρνητικού αντικτύπου της νόσου στη ζωή των ασθενών.

Η δρ. Mowry επισημαίνει ότι τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D σε ασθενείς με λιγότερες υποτροπές μπορεί επίσης να συνδέονται με έναν άλλο παράγοντα, όπως η άσκηση. Μπορεί οι ασθενείς που ασκούνται σε εξωτερικούς χώρους να απορροφούν περισσότερη βιταμίνη D, αλλά και η καθαυτή άσκηση μπορεί να μειώνει τα συμπτώματα της ΣΚΠ. Αντίθετα, λέει η δρ. Mowry, οι ασθενείς που έχουν μεγαλύτερη αναπηρία λόγω της ΣΚΠ μπορεί να περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους. Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα λιγότερη έκθεση στον ήλιο και χαμηλότερα αποθέματα βιταμίνης D.

Οι μελέτες της δρ. Mowry διερευνούν το εάν η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D μπορεί να βοηθήσει στην μείωση του αριθμού των υποτροπών σε ασθενείς με τον τύπο RRMS της νόσου.

Σκλήρυνση κατά Πλάκας: Απαντήσεις σε συνήθεις απορίες

Ποια είναι τα τυπικά συμπτώματα;

Τα συμπτώματα της νόσου είναι απρόβλεπτα και ποικίλλουν στον τύπο και τη σοβαρότητα από το ένα άτομο στο άλλο και στο ίδιο άτομο με την πάροδο του χρόνου. Τα συμπτώματα μπορεί να εξαφανιστούν πλήρως, ή μπορεί να παραμείνουν και να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας περιλαμβάνουν:

κόπωση
μούδιασμα και “μυρμήγκιασμα” στα άκρα
θολή όραση
διπλή όραση (διπλωπία)
αδυναμία
μειωμένο συντονισμό κινήσεων
ανισορροπία
πόνο
κατάθλιψη και
προβλήματα με την μνήμη και τη συγκέντρωση

Λιγότερο συχνά η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να προκαλέσει τρόμο, παράλυση και τύφλωση.

Προκαλεί πάντοτε παράλυση;

Όχι. Επιπλέον, η πλειονότητα των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας δεν αναπτύσσει σοβαρή αναπηρία. Τα δύο τρίτα των ατόμων που έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας παραμένουν σε θέση να περπατούν, αν και πολλοί θα χρειαστούν βοήθεια, όπως μπαστούνι, ή πατερίτσες, και μερικά θα χρησιμοποιήσουν σκούτερ, ή αναπηρικό καροτσάκι λόγω κόπωσης, αδυναμίας, προβλημάτων ισορροπίας, ή για να βοηθήσουν στην εξοικονόμηση σωματικής ενέργειας.

Είναι θανατηφόρα;

Το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου. Αυτό οφείλεται σε καινοτομίες στη θεραπεία, στη βελτίωση της υγείας και στις αλλαγές στον τρόπο ζωής. Έρευνες δείχνουν ότι το μέσο προσδόκιμο ζωής των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας είναι περίπου επτά χρόνια μικρότερο από τον γενικό πληθυσμό λόγω επιπλοκών της νόσου ή άλλων ιατρικών παθήσεων. Πολλές από αυτές τις επιπλοκές μπορούν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν. Η προσοχή στη συνολική υγεία και ευεξία μπορεί να συμβάλει στην μείωση του κινδύνου άλλων ιατρικών παθήσεων, όπως καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου, που μειώνουν το προσδόκιμο ζωής. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να προχωρήσει γρήγορα από την έναρξη της νόσου και μπορεί πράγματι να είναι θανατηφόρα.

Είναι μεταδοτική, ή κληρονομική νόσος;

Όχι. Η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν είναι ούτε μεταδοτική, ούτε κληρονομική νόσος. Μελέτες δείχνουν ότι γενετικοί παράγοντες και ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να κάνουν ορισμένα άτομα πιο ευαίσθητα στην ασθένεια.

Πηγές: https://www.nationalmssociety.org, https://www.hopkinsmedicine.org

φωτό: iStock