Σκλήρυνση κατά πλάκας: Οι θεραπείες και οι στόχοι τους

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια αυτοάνοση πάθηση που προσβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και σωστά, οδηγεί τον ασθενή σε σωματική ανικανότητα στην πιο παραγωγική ηλικία της ζωής του.

Ανήκει στις νόσους για τις οποίες θεωρήθηκε αναγκαίο να καθιερωθεί μια Παγκόσμια Ημέρα υπενθύμισης, ευαισθητοποίησης και συντονισμένων δράσεων, έτσι ώστε να ευνοούνται και να προωθούνται οι εξελίξεις στην αντιμετώπισή τους.

«Η Παγκόσμια Ημέρα Σκλήρυνσης κατά Πλάκας γιορτάζεται κάθε χρόνο την τελευταία Τετάρτη του Μαΐου», αναφέρει ο δρ Κωνσταντίνος Βουμβουράκης, καθηγητής Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας ΕΚΠΑ, διευθυντής της Β’ Νευρολογικής Κλινικής – υπεύθυνος της Μονάδας Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας του Metropolitan Hospital.

Επ’ ευκαιρία αυτής της ημέρας «ας δούμε ποιες είναι οι μορφές της νόσου, ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας βάλουν σε διαδικασία να ελεγχθούμε και ποιες θεραπευτικές επιλογές υπάρχουν σήμερα», συνεχίζει.

Πως αναπτύσσεται

Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ή πολλαπλή σκλήρυνση) είναι η συχνότερη, επίκτητη νευρολογική νόσος των ενηλίκων 20-40 ετών, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνισή της νωρίτερα ή αργότερα από τις συγκεκριμένες ηλικίες.

Πρόκειται για μια αυτοάνοση πάθηση που προσβάλλει τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό και τα μάτια. Αναπτύσσεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς «επιτίθεται» και καταστρέφει την μυελίνη ουσία. «Η μυελίνη είναι μία λιποειδής ουσία που προστατεύει τα νεύρα και τους επιτρέπει να λειτουργούν και να στέλνουν τα σήματα που ελέγχουν την κίνηση, την ομιλία και μια σειρά από άλλες λειτουργίες», εξηγεί ο καθηγητής.

Στη θέση της κατεστραμμένης μυελίνης δημιουργείται ουλώδης ιστός, με συνέπεια να μην μεταδίδονται σωστά τα νευρικά σήματα. Η αιτία αυτής της επίθεσης είναι άγνωστη, θεωρείται όμως ότι στην πρόκλησή της εμπλέκονται:

• Η γενετική προδιάθεση: υπάρχουν πάρα πολλά γονίδια ευαισθησίας στη νόσο παράλληλα με πολύ λίγα προστατευτικά γονίδια
• Η έκθεση σε έναν ή περισσότερους παθογόνους παράγοντες του περιβάλλοντος
• Η ανάπτυξη παθολογικών ανοσολογικών μηχανισμών έναντι του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Πόσο κινδυνεύουμε να την εκδηλώσουμε

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι συχνότερη στις γυναίκες και στη λευκή φυλή. Η πιθανότητα προσβολής στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1 στις 1.000. Ως φαίνεται η κληρονομικότητα παίζει κάποιο ρόλο στην εμφάνισή της.

Όσοι έχουν αδελφή ή αδελφό ή γονιό που νοσεί, έχουν 1-3% πιθανότητες να νοσήσουν και οι ίδιοι. Το αντίστοιχο ποσοστό για τα δίδυμα αδέλφια είναι περίπου 30%.

Η διάγνωση της νόσου είναι κλινική. Συνεπικουρείται από την εργαστηριακή υποστήριξη της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) και του ελέγχου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ).

Οι μορφές της νόσου

Η σκλήρυνση κατά πλάκας διακρίνεται σε τέσσερις «τυπικές» και δύο «άτυπες» μορφές, αναλόγως με τα κλινικά χαρακτηριστικά της, εξηγεί ο κ. Βουμβουράκης. Οι τυπικές μορφές είναι:

1. Η υποτροπιάζουσα
2. Η δευτεροπαθώς προϊούσα
3. Η πρωτοπαθώς προϊούσα
4. Η προϊούσα-υποτροπιάζουσα μορφή

Τα τελευταία χρόνια, διακρίνονται και δύο «άτυπες» μορφές αρχικής εκδήλωσης της νόσου, δηλαδή:

1. Το ακτινολογικά εντοπισμένο σύνδρομο απομυελίνωσης. Κατ’ αυτό, σε τυχαίο έλεγχο με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου διαπιστώνονται ευρήματα που προσομοιάζουν με αυτά της νόσου, χωρίς όμως το άτομο να έχει παρουσιάσει κλινικά συμπτώματα ή άλλα σημεία της πάθησης
2. Το κλινικά εντοπισμένο σύνδρομο. Αυτό εμφανίζεται αρχικά με ένα ή περισσότερα κλινικά συμπτώματα.

Η θεραπεία

Το περίπου 85% όλων των μορφών της νόσου είναι διαχειρίσιμο. Υπάρχουν 14-16 εξειδικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τις τυπικές μορφές της, τονίζει ο κ. Βουμβουράκης. Όσον αφορά στο 10-15% των πλέον δύσκολων μορφών της, οι θεραπευτικές προσπάθειες στοχεύουν στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ιδιόμορφης αυτής πάθησης.

Προϋπόθεση για την κατάλληλη και αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση των τυπικών και των άτυπων μορφών αποτελεί η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Τα συμπτώματα που εγείρουν υπόνοιες

Η σκλήρυνση κατά πλάκας στην αρχική της εμφάνιση μπορεί δυνητικά να εκδηλωθεί με ορισμένα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να αξιολογούνται οπωσδήποτε από τον ιατρό, ακόμα και αν δεν εγείρουν υπόνοιες ότι πρόκειται για τη συγκεκριμένη νόσο. Τα συμπτώματα αυτά είναι:

• Αδυναμία των άκρων
• Μούδιασμα
• Απώλεια της ισορροπίας
• Προβλήματα όρασης («θόλωμα», αδυναμία διάκρισης των χρωμάτων)
• Προβλήματα ομιλίας
• Προβλήματα μνήμης
• Σύγχυση και αδυναμία συγκέντρωσης
• Ακράτεια ούρων

Oι στόχοι της θεραπευτικής αντιμετώπισης

«Η αντιμετώπιση της νόσου είναι ανθρωποκεντρική», υπογραμμίζει ο κ. Βουμβουράκης. Αυτό σημαίνει ότι όποια θεραπεία εφαρμοστεί, πρέπει να έχει τους εξής στόχους:

• Μέγιστη μείωση της δραστηριότητας της νόσου
• Ελάχιστη επίδραση στην καθημερινή ζωή του ασθενούς
• Διατήρηση της ανεξαρτησίας του ασθενούς
• Διατήρηση της ικανότητας του ασθενούς για δουλειά
• Διατήρηση της ποιότητας ζωής του ασθενούς
• Καμιά ανησυχία για κύηση ή γονιμότητα
• Ευκολία χρήσης
• Μέγιστη ανοχή
• Μέγιστη ασφάλεια
• Αξιόπιστη μακροχρόνια αποτελεσματικότητα

Οι θεραπείες που υπηρετούν αυτούς τους στόχους και χορηγούνται στους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να είναι:

• Ενέσιμες (υποδόρια ή ενδομυϊκά)
• Από του στόματος θεραπείες
• Ενδοφλέβιες εγχύσεις

Και συνεδρίες φυσικής αποκατάστασης

Σε πολλές περιπτώσεις είναι σημαντικό οι θεραπευτικές φαρμακευτικές προσεγγίσεις να συνδυάζονται με συνεδρίες εξειδικευμένης φυσικής ιατρικής αποκατάστασης. Με τη βοήθειά της αφ’ ενός βοηθούνται τα πάσχοντα άτομα να ζουν με την ασθένεια, αφ’ ετέρου προλαμβάνονται τυχόν επιπλοκές της νόσου.

«Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας πρέπει να λαμβάνουν μέρος στη λήψη των αποφάσεων για την πάθησή τους, κάτι που επισημαίνεται από πολλές κλινικές μελέτες», προσθέτει ο καθηγητής.

Ένα επιπλέον πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η οποιαδήποτε θεραπεία είναι το γεγονός ότι λόγω της χρονιότητας της πάθησης οι ασθενείς συχνά κουράζονται και εγκαταλείπουν την αγωγή ή στρέφονται σε εναλλακτικές θεραπείες. Πολύ συχνά μάλιστα αυτή η κούραση αφορά και τα άτομα-φροντιστές.

Η θεραπεία πρέπει να προλαμβάνει αυτά τα σημεία καμπής της ολιστικής αντιμετώπισης της νόσου. Πρέπει επίσης να στηρίζει τόσο τον ασθενή όσο και τον φροντιστή, μέσα από προγράμματα ενημέρωσης, ενίσχυσης και αποφόρτισης.

Τμήμα Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας του Metropolitan Hospital

«Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια πολυδιάστατη νόσος. Η αντιμετώπισή της απαιτεί μια εξειδικευμένη και πολυπρόσωπη ομάδα», τονίζει ο κ. Βουμβουράκης.

Η ομάδα της Μονάδας Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας του Metropolitan Hospital απαρτίζεται από έναν διευθυντή νευρολόγο, τρεις επιμελητές νευρολόγους με εμπειρία στο γνωστικό αντικείμενο και εξειδικευμένο νευροψυχολόγο. Υποστηρίζεται γραμματειακά από εξειδικευμένη γραμματέα με 5ετή θητεία σε Μονάδα Σκλήρυνσης κατά Πλάκας Νευρολογικής Πανεπιστημιακής Κλινικής.

Η ομάδα αυτή βρίσκεται σε διαρκή και ανοιχτή συνεργασία με φυσίατρο, ορθοπεδικό, ουρολόγο, οφθαλμίατρο, παθολόγο και ψυχίατρο. Υποστηρίζεται από Ακτινολογικό, Αιματολογικό και Νευροφυσιολογικό Εργαστήριο. Επιπλέον, πλαισιώνεται από φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγους και νοσηλευτές – επαγγελματίες Υγείας των οποίων η συμβολή θεωρείται καθοριστική για την αντιμετώπιση των χρόνιων δισεπίλυτων προβλημάτων που ταλαιπωρούν τους πάσχοντες από τη νόσο και τις επιπλοκές της.

«Στη Μονάδα η παρακολούθηση των ασθενών γίνεται με τακτικές επανεξετάσεις, ανά 3 ή 6 μήνες. Στα μεσοδιαστήματα, και πάντα σε συνεργασία με τον αντίστοιχο θεράποντα ιατρό (ιδιώτη ιατρό, ιατρό του ταμείου, ιατρό τακτικού ιατρείου άλλης ιδιωτικής ή δημόσιας δομής υγείας), προσφέρονται οι απαραίτητες ιατρικές υπηρεσίες για ολοκληρωμένη και κατά το δυνατόν αποτελεσματική προσέγγιση της νόσου και των επιπλοκών της», καταλήγει ο κ. Βουμβουράκης.

Φωτογραφία: iStock