Ο μύθος των ιπποτικών ανδρών, οι οποίοι στα ναυάγια φροντίζουν πρώτα για τη διάσωση των γυναικών και των παιδιών και μετά για τη δική τους, μάλλον καταρρίπτεται από μία νέα αποκαλυπτική σουηδική επιστημονική έρευνα. Η μελέτη φέρνει στο φως αυτό που πολλοί υποψιάζονταν: Τελικά, όταν το πλοίο βυθίζεται, επικρατεί η λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», κάτι που ισχύει πρωτίστως για τους άνδρες, οι οποίοι και σώζονται πιο συχνά.
Η πολυσυζητημένη περίπτωση του «Τιτανικού» το 1912, όταν σώθηκαν υπερτριπλάσιες γυναίκες (70%) σε σχέση με τους άνδρες (20%) χάρη στην αυτοθυσία των τελευταίων που παραχώρησαν ιπποτικά στις πρώτες τις λιγοστές ναυαγοσωστικές λέμβους, φαίνεται πως αποτελεί σπάνια εξαίρεση. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με τους ερευνητές, ανάλογη συμπεριφορά των ανδρών δεν παρατηρείται μόνο στα ναυάγια, αλλά γενικότερα στη διάρκεια των ξαφνικών φυσικών καταστροφών.
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου της Ουψάλα, με επικεφαλής τους Μίκαελ Ελίντερ και Όσκαρ Έρικσον, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό της Εθνικής Aκαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι περισσότεροι άνδρες κάθε άλλο παρά θυσιάζουν τη ζωή τους. Μάλλον, σαν τα ποντίκια, εγκαταλείπουν όσο γίνεται πιο γρήγορα το βυθιζόμενο σκάφος, κινούμενοι πάνω από όλα από το ένστικτο της αυτοσυντήρησής τους.
Οι ερευνητές ανέλυσαν εξονυχιστικά τις περιπτώσεις 16 ναυαγίων μεταξύ των ετών 1852- 2011 που αφορούσαν περίπου 15.000 επιβάτες και ναυτικούς από 30 χώρες. Οι επιστήμονες βρήκαν ότι κατά μέσον όρο το 35% των ανδρών επιβατών επιβίωσαν έναντι μόλις 19% των γυναικών. Απ’ όλους τους επιβάτες, τη χειρότερη μοίρα σ’ ένα ναυάγιο έχουν τα παιδιά. Ακόμα και στα βρετανικά πλοία, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να επικρατεί το πνεύμα των «τζέντλεμεν», σχεδόν πάντα λιγότερες γυναίκες σώθηκαν από ότι άνδρες.
Μάλιστα, οι άνδρες του πληρώματος, που υποτίθεται ότι πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα, βάζοντας πρώτα τους επιβάτες στις βάρκες, είναι αυτοί που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να σωθούν. Είναι ενδεικτικό ότι από τα 16 ναυάγια, μόνο στα εννέα ο καπετάνιος βυθίστηκε με το πλοίο του (η έρευνα δεν πρόλαβε να συμπεριλάβει τον «διάσημο» Ιταλό πλοίαρχο του κρουαζεροπλοίου «Κόστα Κονκόρντια», ο οποίος εγκατέλειψε το μισοβυθισμένο σκάφος του, προτού καν αυτό εκκενωθεί από τους 4.200 επιβάτες του, 32 από τους οποίους τελικά πέθαναν).
Η έρευνα επισημαίνει τον καθοριστικό ρόλο του καπετάνιου κάθε φορά που, στη στιγμή του ναυαγίου, διέταξε να δοθεί προτεραιότητα στη σωτηρία των γυναικών και των παιδιών. Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση του «Τιτανικού», όπου υπάρχουν ακόμα και αναφορές για αξιωματικούς που πυροβόλησαν όσους άνδρες παράκουσαν αυτή την εντολή.
Τι δείχνουν παλαιότερες έρευνες και ο ρόλος των ηρώων…
Μια προηγούμενη μελέτη του 2010 είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, όποτε ένα πλοίο βυθίζεται αργά, είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν οι γυναίκες, επειδή τότε μπορεί να επικρατήσει περισσότερο το ιπποτικό πνεύμα και δίνεται προτεραιότητα στη διάσωση παιδιών και γυναικών. Πάντως, κατά τους ερευνητές, στα παλαιότερα (προ-φεμινιστικά) χρόνια οι γυναίκες είχαν λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης και για άλλους λόγους, τόσο επειδή τα ρούχα τους δεν τις βοηθούσαν να κολυμπήσουν, όσο και επειδή απλούστατα σπάνια ήξεραν κολύμπι.
Άλλοι ερευνητές επισήμαναν ότι αν ένας άνδρας έχει οικογένεια με παιδιά, είναι πιθανότερο, σε σχέση με κάποιον που δεν έχει, να είναι πιο ευαισθητοποιημένος για τη σωτηρία τους. Φυσικά, όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι πάντα ξεφυτρώνουν ήρωες που κάνουν την καλή πράξη, ακόμα και θυσιάζοντας τη ζωή τους για χάρη τελείως άγνωστων ανθρώπων, χωρίς να έχουν κάποιο συγγενικό ή άλλο βιολογικό κίνητρο γι’ αυτό. Προηγούμενες έρευνες, έχουν δείξει ότι αυτοί οι ήρωες τείνουν συνήθως να είναι εργαζόμενοι που ανήκουν στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού.