Τι υποδηλώνει ο οξύς και σύντομος πόνος στον πρωκτό; Παρότι ο πόνος που αποδίδεται σε αυτή δεν έχει κακοήθη αιτία, η οξύτητα του πόνου φοβίζει τους ασθενείς, οι οποίοι συχνά υποθέτουν λανθασμένα ότι προκαλείται από άλλες σοβαρότερες αιτίες, όπως είναι η αιμορροΐδοπάθεια.
«H πρωκταλγία fugax ή φευγαλέα πρωκταλγία είναι ο λειτουργικός επαναλαμβανόμενος ορθοπρωκτικός πόνος ο οποίος είναι μέρος ενός φάσματος λειτουργικών γαστρεντερικών διαταραχών που ορίζονται από συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια (Rome III). Τα επεισόδια αιφνίδιου πόνου που εμφανίζονται με διαφορά ακόμα και εβδομάδων, εντοπίζονται στον πρωκτό ή στο κάτω μέρος του ορθού χωρίς να υπάρχει οργανική παθολογία και διαρκούν από δευτερόλεπτα έως μερικά λεπτά, χωρίς την ύπαρξη πόνου μεταξύ των επεισοδίων», διευκρινίζει ο Αναστάσιος Ξιάρχος Δ/ντης Χειρουργικής Κλινικής Ομίλου Ιατρικό, Ιατρικό Περιστερίου, Ερευνητής & Διδάσκων στο εργαστήριο Βιοπληροφορικής & ανθρώπινης ηλεκτροφυσιολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ιδρυτικό μέλος και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής.
Επηρεάζει κυρίως άτομα η ηλικία των οποίων κυμαίνεται μεταξύ 30 και 60 ετών, με τα ποσοστά εμφάνισής της στο γενικό πληθυσμό να κυμαίνονται μεταξύ 8%-18%. Παλαιότερα ονομαζόταν νυκτερινή πρωκταλγία, δεδομένου ότι συμβαίνει ιδιαίτερα τη νύχτα.
Οι αιτίες της πρωκταλγίας fugax
Υπάρχουν πολυάριθμοι παράγοντες πρόκλησής της, όπως η σεξουαλική δραστηριότητα, το άγχος, η δυσκοιλιότητα, η κένωση και η εμμηνόρροια, αν και η πάθηση μπορεί να προκύψει χωρίς συγκεκριμένη αιτία. Διαφέρει από τη χρόνια πρωκταλγία, καθώς αυτή χαρακτηρίζεται από ήπιο πόνο ή αίσθημα πίεσης ψηλά στο ορθό που διαρκεί τουλάχιστον 20 λεπτά, και είναι συχνά χειρότερη όταν ο ασθενής κάθεται παρά όταν στέκεται ή ξαπλώνει.
«Τα περιστατικά έχουν την τάση να μην εμφανίζονται συχνά και φαίνεται να συμβαίνουν έως και πέντε φορές το χρόνο στο 50% των ασθενών. Σπανίως δε εμφανίζονται σε νέους πριν από την εφηβεία. Είναι μια πάθηση που αφορά κυρίως τις γυναίκες», αναφέρει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος και συμπληρώνει:
«Πράγματι, στις πρώτες μελέτες για την πάθηση φάνηκε να υπάρχει μια “υπεροχή” των ανδρών, ωστόσο, πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι οι γυναίκες ταλαιπωρούνται συχνότερα από την πρωκταλγία fugax. Παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στην αναγνώριση και θεραπεία της, μέσω των αναφορών, ανασκοπήσεων, μελετών που αφορούν λειτουργικές γαστρεντερικές διαταραχές και μεμονωμένες αναφορές για επιτυχείς τρόπους θεραπείας, ακόμα οι γνώσεις της επιστημονικής κοινότητας για την πάθηση είναι πολύ περιορισμένες».
Θεραπεύεται η πρωκταλγία fugax;
Στη θεραπεία της υπήρξε κάποια βελτίωση τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της αυξανόμενης κατανόησης της αιτιολογίας της, ωστόσο, οδηγίες για τη διάγνωση και τους τρόπους διαχείρισης δεν έχουν ακόμη καθοριστεί σαφώς. Παρά τη φευγαλέα φύση της πάθησης, ορισμένες φορές ο πόνος επιμένει, οπότε η διάγνωση γίνεται δυσεπίλυτο αίνιγμα. Η διάγνωση της πρωκταλγίας fugax είναι μια διάγνωση αποκλεισμού. Δηλαδή τίθεται με αποκλεισμό άλλων παθήσεων που προκαλούν πόνο στην περιοχή, όπως για παράδειγμα αιμορροΐδες, κρυπτίτιδα, ισχαιμία, απόστημα, ρήξη, ορθοκήλη και καρκίνος.
Ο σπασμός του πρωκτικού σφιγκτήρα είναι ο συχνότερος λόγος εμφάνισής της. Η έναρξη των συμπτωμάτων μπορεί να είναι πιο πιθανή μετά από σκληροθεραπεία για αιμορροΐδες και από κολπική υστερεκτομή.
«Ευτυχώς, για τη θεραπεία της αιμορροϊδοπάθειας τελευταία έχουν αναπτυχθεί νέες μέθοδοι, όπως είναι το νέο ασύρματο μηχάνημα υπερήχων, η χρήση του οποίου δεν προκαλεί εκτομή ή ακρωτηριασμό των ιστών, αλλά ούτε και πληγή/ουλή, οπότε δεν υφίσταται και λόγος πρωκταλγίας. Αντιθέτως, είναι απολύτως ανώδυνη, οριστική και πραγματοποιείται σε ελάχιστα λεπτά. Μάλιστα, δεν έχει καταγραφεί ποτέ καμία επιπλοκή», επισημαίνει ο Δρ. Ξιάρχος.
‘Αλλες αιτίες εμφάνισης – Αντιμετώπιση
Πέραν αυτών των αιτιών, υπάρχουν συσχετισμοί της πάθησης με άλλες λειτουργικές παθολογίες, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και το στρες.
Σύμφωνα με τον Δρ. Αναστάσιο Ξιάρχο:
«Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών δεν χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία, επειδή τα συμπτώματα είναι φευγαλέα. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, για την εξάλειψη των συμπτωμάτων απαιτείται χαλάρωση του σφιγκτήρα ή/και ορθροπρωκτική διάταση. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν την καταναγκαστική προσπάθεια κένωσης. Μερικές πρακτικές υποδείξεις περιλαμβάνουν τη λήψη τροφής ή ροφήματος για να ξεκινήσει το γαστρεντερολογικό αντανακλαστικό και να ανακουφιστεί ο σπασμός, καθώς και τις αλλαγές της θέσης όπως το βαθύ κάθισμα, το ανέβασμα των γονάτων στη θέση του θώρακα με τα γόνατα ανοιχτά προκειμένου να επιτευχθεί ευκολότερα η κένωση. Το νερό στους 40° C έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την πίεση του πρωκτικού σωλήνα, εξ ου και η σύσταση θερμών λουτρών ως συμπτωματική θεραπεία. Το νερό της βρύσης σε θερμοκρασία σώματος που εισάγεται ως κλύσμα έχει αναφερθεί επίσης ως επιτυχής για άμεση ανακούφιση του πόνου. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει επαρκής χρόνος για λήψη οποιουδήποτε από τα μέτρα αυτά».
Τέλος υπάρχουν επίσης και φαρμακευτικές θεραπείες για την πρωκταλγία fugax (π.χ. από του στόματος διλτιαζέμη, τοπικό νιτρικό γλυκερύλιο) οι περισσότερες από τις οποίες δρουν με τη χαλάρωση του σπασμού του πρωκτικού σφιγκτήρα. Σε επίμονες περιπτώσεις, τοπικά αναισθητικά, κλονιδίνη ή ενέσεις botox μπορούν να ληφθούν υπόψη μετά από διευκρίνιση του κινδύνου και του οφέλους, καταλήγει ο ειδικός.