Τα πάντα για την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη (μέρος 1ο)

24.07.2013 | 06:00

Γνωρίζετε τι ακριβώς είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη; Πότε και σε ποιους άνδρες εμφανίζεται; Διατρέχουμε κίνδυνο εάν εμφανισθεί; Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας ανησυχήσουν; Τι πρέπει να κάνουμε και πως μπορεί να θεραπευτεί; Σήμερα το iatropedia.gr θα σας εξηγήσει με δυο επιστημονικά άρθρα, τα πάντα για την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη. Στο 1ο μέρος θα αναλύσουμε τα συμπτώματα, την εμφάνιση, τη διάγνωση αλλά και γιατί πρέπει να υπάρξει θεραπεία. Αύριο θα σας ενημερώσουμε για τις μεθόδους θεραπείας και πως επιδρούν τα διάφορα φάρμακα στον προστάτη.

Του Σωτήρη Ανδρεαδάκη

χειρουργού Ουρολόγου- Ανδρολόγου

fellow of the European Board of Urology

Καλοήθης υπερπλασία του προστάτη ( Κ.Υ.Π. )

1) Τι είναι;

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη είναι μια από τις συχνότερες καλοήθεις παθήσεις του άνδρα. Λόγω της αύξησης του μεγέθους του προστάτη που προκαλεί, μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη της ουρήθρας, παρακώλυση της ομαλής ροής των ούρων και εμφάνιση διαφόρων συμπτωμάτων από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα, το σύνολο των οποίων καλείται διεθνώς L.U.T.S. (lower urinary tract symptoms)

2) Τι ακριβώς συμβαίνει κατά την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη;

Υπάρχουν δύο φάσεις ανάπτυξης του προστάτη. Στην πρώτη φάση, ο προστάτης φτάνει στο μέγεθος του ενηλίκου και αυτό συμβαίνει κατά την εφηβεία. Μετά τα 25 όμως αρχίζει η δεύτερη φάση ανάπτυξης, κατά την οποία ο προστάτης αρχίζει να μεγαλώνει και πάλι. Αυτή η δεύτερη φάση είναι που οδηγεί συχνά στην καλοήθη υπερπλασία και τις εκδηλώσεις της.

Λόγω του ότι ο προστάτης περιβάλλεται από μια στιβάδα ιστού που ονομάζεται κάψα, παρεμποδίζεται η διόγκωσή του προς τα έξω, οπότε αυξανόμενος ο προστατικός ιστός στα πλαίσια της υπερπλασίας, αποφράσσει την ουρήθρα και παρεμποδίζει την ομαλή ροή των ούρων ( σχήμα 2.1 )

Το τοίχωμα της ουροδόχου κύστης τώρα, προσπαθώντας να υπερνικήσει την απόφραξη της ουρήθρας και το κώλυμα στην ομαλή αποχέτευση των ούρων, γίνεται παχύ και έξωθεί ακόμα και όταν περιέχει λίγα ούρα, προκαλώντας συχνουρία. Στη συνέχεια η κύστη «κουράζεται» και χάνει την ικανότητα να αδειάζει τελείως. Έτσι, αρχίζει και παραμένει στην κύστη κάποια ποσότητα ούρων μετά την ούρηση, η οποία μάλιστα αυξάνεται όσο η κατάσταση παραμένει χωρίς θεραπεία, και τελικά καταλήγει η κύστη μία σακούλα γεμάτη ούρα που δεν μπορεί να αδειάσει καθόλου, με τελική συνέπεια αν παραμεληθεί κι άλλο η κατάσταση, να μην μπορούν τα ούρα να φύγουν και από τους νεφρούς, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε νεφρική ανεπάρκεια ( Σχήμα 2.2 )

3) Πόσο συνηθισμένη είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη;

Η υπερπλασία του προστάτη είναι τόσο συνήθης, ως μέρος της γήρανσης για τον άνδρα, όσο και τα γκρίζα μαλλιά. Όσο μάλιστα ο μέσος όρος ζωής μεγαλώνει, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ΚΥΠ. Σπάνια προκαλεί συμπτώματα σε άνδρες πριν την ηλικία των 40 ετών, αλλά ένα ποσοστό >50% των ανδρών στην ηλικία των 60 ετών και ένα ποσοστό που φτάνει και το 90% των ανδρών στα 70 ή στα 80 τους έχουν συμπτώματα (LUTS)

4) Με ποιά συμπτώματα παρουσιάζεται;

Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, εγκαθίστανται σταδιακά και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου και για όσο η νόσος παραμένει χωρίς θεραπεία.

Μπορεί να υπάρχει μια καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης, ή να χρειάζεται σπρώξιμο, σφίξιμο για να ξεκινήσει η ούρηση. Παρουσιάζεται επίσης αδύναμη ή αργή ροή των ούρων σε σχέση με το παρελθόν, ενώ μπορεί κάποιες φορές η ούρηση να σταματά και να ξαναξεκινά (διακεκομμένη ούρηση). Ο ασθενής συνήθως αναφέρει ένα αίσθημα ατελούς αδειάσματος της κύστης (από την υπολοιπόμενη ποσότητα ούρων ), ενώ χαρακτηριστικά εμφανίζεται και συχνουρία, η οποία γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή και ενοχλητική τη νύχτα (νυκτουρία ). Πολλές φορές οι ασθενείς αναφέρουν δυνατή ή ξαφνική ανάγκη για ούρηση που δεν μπορούν να την αναβάλλουν, ενώ μπορεί να υπάρχει και μια μικρή ακούσια απώλεια ούρων, καθώς επίσης και ένα πολύ ενοχλητικό “στάξιμο” μετά το τέλος της ούρησης.

Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφέρουμε, ότι τα συμπτώματα αυτά του κατώτερου ουροποιητικού που προκαλούνται από την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, σχετίζονται με διαταραχές της στυτικής λειτουργίας, εκσπερμάτισης και οργασμού, οι οποίες βελτιώνονται και αυτές με τη θεραπεία που λαμβάνει ο πάσχων για τη βελτίωση των συμπτωμάτων της Κ.Υ.Π.

Το μέγεθος του προστάτη δεν σχετίζεται πάντα με την ένταση ή σοβαρότητα των συμπτωμάτων: Βλέπουμε συχνά άνδρες με μεγάλους προστάτες να μην παρουσιάζουν ιδιαίτερη απόφραξη και να έχουν ελάχιστα συμπτώματα, τη στιγμή που άλλοι με μικρότερους προστάτες παρουσιάζουν έντονα αποφρακτική ούρηση και σοβαρή συμπτωματολογία.

Μεγάλη προσοχή χρειάζεται και το ότι όπως είπαμε τα συμπτώματα εγκαθίστανται αργά και βαθμιαία, με αποτέλεσμα ο πάσχων να μην αντιλαμβάνεται τις αλλαγές στην ούρησή του και να τη θεωρεί και « φυσιολογική ». Κάποιοι μάλιστα μπορεί να μην γνωρίζουν ότι έχουν αποφρακτική ούρηση, μέχρι να συνειδητοποιήσουν ξαφνικά κάποια στιγμή ότι τους είναι αδύνατον να ουρήσουν. Αυτή η κατάσταση που καλείται οξεία επίσχεση ούρων, είναι συχνή σε άνδρες με καλοήθη υπερπλασία προστάτου, και μπορεί να προκληθεί από μεγάλη λήψη υγρών σε μικρό χρόνο, από έκθεση στο κρύο, από κατανάλωση αλκοόλ, καθώς επίσης και από χρήση αντιισταμινικών , αποσυμφορητικών και σπασμολυτικών φαρμάκων.

5) Τι μπορεί να προκαλέσει αν παραμείνει χωρίς θεραπεία;

Η υπερπλασία του προστάτη δεν απειλεί άμεσα τη ζωή, μπορεί όμως να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα με την πάροδο του χρόνου αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Η αδυναμία της κύστης να αποβάλλει τα ούρα τα οποία παραμένουν και λιμνάζουν, καθώς και η επίσχεση των ούρων, μπορεί να προκαλέσουν ουρολοιμώξεις, τόσο στο κατώτερο ουροποιητικό όσο και στους νεφρούς, λιθίαση ή εκκολπώματα της κύστης, ενώ αν η κατάσταση παραμείνει χωρίς θεραπεία, σε πιο προχωρημένο στάδιο μπορεί να εμφανιστεί ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση, παλινδρόμηση ούρων στους νεφρούς και τελικά ακόμα και νεφρική ανεπάρκεια.

6) Πώς γίνεται η διάγνωση, αξιολόγηση και παρακολούθηση της ΚΥΠ;

Η διάγνωση ξεκινά από τη λήψη από το γιατρό ενός πολύ καλού ιστορικού, που περιλαμβάνει τόσο τα υποκειμενικά συμπτώματα που περιγράφει ο ασθενής και την καταγραφή των ουρήσεών του ( ημερολόγια ούρησης ), όσο και το γενικότερο ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, καθώς και τη συμπλήρωση κάποιων ερωτηματολογίων για την « τυποποίηση » των συμπτωμάτων.

Ακολουθεί μια καλή κλινική εξέταση του ασθενούς, που περιλαμβάνει απαραιτήτως και τη δακτυλική εξέταση, η οποία θεωρείται αναντικατάστατη, εφόσον μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την υφή, τη μορφολογία και το μέγεθος του προστάτη. ( Σχήμα 2.3 )

Στη συνέχεια ακολουθεί ο εργαστηριακός έλεγχος, που περιλαμβάνει:

– Βασικό αιματολογικό έλεγχο ( γενική αίματος, σάκχαρο, ουρία, κρεατινίνη )

– Μέτρηση του PSA ( Prostate Specific Antigen ), το οποίο είναι μια ουσία ειδική για τον προστάτη που μετράται στο αίμα, και αποτελεί εξέταση κλειδί για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη ( σχήμα 2.4 )

– Ουροροομέτρηση: ο ασθενής ουρεί σε ειδική συσκευή, η οποία μας δίνει ένα διάγραμμα με πληροφορίες για τη ροή των ούρων, του όγκου της ούρησης και του χρόνου που απαιτείται για την ολοκλήρωσή της, κάνοντας έτσι μια αντικειμενική εκτίμηση του βαθμού της απόφραξης της ουρήθρας από το διογκωμένο προστάτη. ( Σχήμα 2.5 )

– Έλεγχο των νεφρών αλλά και της υπολοιπόμενης ποσότητας ούρων με υπέρηχο. ( Σχήμα 2.6)

– Ο εργαστηριακός έλεγχος ολοκληρώνεται με το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη ( Σχήμα 2.7 ) και ενδεχομένως την ουρηθροκυστεοσκόπηση που γίνεται για αποκλεισμό άλλων καταστάσεων ή για σχεδιασμό της χειρουργικής αντιμετώπισης.

Όλες αυτές οι εξετάσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον 1-2 φορές το χρόνο όταν είναι σταθερή η κατάσταση του ασθενούς και ενδεχομένως πιο συχνά όταν συντρέχει λόγος ανάλογα με την εκτίμηση του θεράποντος ιατρού, ενώ εάν γίνει χειρουργική αντιμετώπιση, πρέπει να γίνεται εκτίμηση στον 1ο, 3ο, 6ο, 12ο μήνα μετά από αυτήν και εάν είναι όλα καλά στη συνέχεια, μία φορά ετησίως.