Το ψήσιμο σε ανοικτή φλόγα μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο για τα μάτια και να απειλήσει ακόμα και την όραση. Καπνός, στάχτη, ακόμα και μικρές σπίθες μπορεί εύκολα να μπουν στα μάτια σας στη διάρκειά του, ειδικά εάν έχει και λίγο αέρα. Επιπλέον, όταν καίγονται τα κάρβουνα απελευθερώνουν στον αέρα μονοξείδιο του άνθρακα, που στερεί το σώμα από το οξυγόνο.
Η έκθεση των ματιών στον καπνό μπορεί να τους προκαλέσει ερεθισμό. Συνηθισμένα συμπτώματα μετά την επαφή τους με τον καπνό είναι:
- Πόνος
- Ενόχληση
- Δάκρυσμα
- Κοκκίνισμα
- Ξηρότητα
- Κνησμός (φαγούρα)
Αν στα μάτια μπει στάχτη ή σπίθα οι πιθανές συνέπειες είναι πιο σοβαρές και συμπεριλαμβάνουν:
- Εκδορές στον επιφανειακό χιτώνα του ματιού (τον κερατοειδή)
- Επιπεφυκίτιδα (ερεθισμός στη λεπτή μεμβράνη που επιστρώνει το λευκό των ματιών και το εσωτερικό των βλεφάρων)
- Εγκαύματα στα βλέφαρα ή στον οφθαλμικό βολβό
«Είτε ψήνει κάποιος στα κάρβουνα είτε με ξύλα, είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνει μέτρα προστασίας. Μπορεί πολλοί να μην το συνειδητοποιούν, αλλά το σχεδόν 25% των τραυματισμών στα μάτια συμβαίνουν κατά το μαγείρεμα και το ψήσιμο στο σπίτι», αναφέρει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Είναι πολύ σημαντικό να μένουμε σε απόσταση ασφαλείας από την ψησταριά για να προστατεύουμε τα μάτια μας από τους τραυματισμούς, τα εγκαύματα και τις επιδράσεις του μονοξειδίου του άνθρακα».
Κίνδυνος από το μισοψημένο κρέας
Δεν είναι όμως μόνο αυτοί οι δυνητικοί κίνδυνοι για τα μάτια από το ψήσιμο στα κάρβουνα. Υπάρχουν και έμμεσοι κίνδυνοι, αν δεν ψήσετε επαρκώς το κρέας. Η κατανάλωση μισοψημένου κρέατος (ιδιαίτερα χοιρινού ή αρνίσιου) μολυσμένου με το παράσιτο τοξόπλασμα gondii μπορεί να οδηγήσει στην τοξοπλάσμωση, μία συστηματική ασθένεια.
Η τοξοπλάσμωση είναι αβλαβής για τους υγιείς ανθρώπους, αλλά στις εγκύους και σε όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό μπορεί να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη.
«Το τοξόπλασμα μπορεί να μολύνει τα εκτρεφόμενα ζώα και το κρέας τους. Όμως το καλό ψήσιμο το σκοτώνει και έτσι το κρέας είναι ασφαλές. Παρόλα αυτά, η κατανάλωση μισοψημένου κρέατος παραμένει ένας από τους κύριους τρόπους μετάδοσης του παρασίτου», εξηγεί ο δρ Κανελλόπουλος.
Αν και πολλοί άνθρωποι δεν εκδηλώνουν συμπτώματα όταν μολύνονται, άλλοι παρουσιάζουν επίμονα συμπτώματα γρίπης (π.χ. υψηλό πυρετό, κόπωση, πονόλαιμο) και κάποιοι πιο σοβαρά προβλήματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται η οφθαλμική τοξοπλάσμωση, μία φλεγμονώδης νόσο στο μάτι που προσβάλλει τον βυθό, στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Η οφθαλμική τοξοπλάσμωση προκαλεί συμπτώματα, όπως:
- Πόνο στο μάτι
- Ευαισθησία στο φως
- Θολή όραση
- Δακρύρροια
Η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας της όρασης λόγω δημιουργίας ουλών. Μπορεί επίσης να επεκταθεί στο οπτικό νεύρο, γεγονός που επίσης μπορεί να μειώσει την όραση.
Μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι
Όσοι ψήνουν συχνά φαγητό στα κάρβουνα ή στα ξύλα διατρέχουν και μακροπρόθεσμους οφθαλμικούς κινδύνους. Το 2021 δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση PLoS Medicine μελέτη που έδειξε πως το συστηματικό ψήσιμο στα κάρβουνα ή στα ξύλα επί μια δεκαετία σχετίζεται με:
- 32% μεγαλύτερο κίνδυνο επιπεφυκίτιδας
- 17% μεγαλύτερο κίνδυνο καταρράκτη
- 35% μεγαλύτερο κίνδυνο διαταραχής στο ακτινωτό σώμα του οφθαλμού (είναι ένας κυκλικός ιστός μέσα στο μάτι)
Τι μπορείτε να κάνετε
- Για να προστατευθείτε από τέτοιου είδους προβλήματα να μένετε σε απόσταση ασφαλείας από την ψησταριά.
- Να κάθεστε αντίθετα από την φορά του αέρα, ώστε να μην έρχεται πάνω σας ο καπνός.
- Ιδανικά πρέπει να φοράτε ειδικά, προστατευτικά γυαλιά. Ωστόσο και ένα ανθεκτικό ζευγάρι γυαλιά ηλίου που θα προστατεύει και περιμετρικά τα μάτια σας, μπορεί να μειώσει την έκθεσή σας σε επικίνδυνα στοιχεία.
- Φροντίστε να πλύνετε καλά τα χέρια σας αν χρησιμοποιήσετε υγρό για να ανάψετε την φωτιά.
- Να μην τρίβετε τα μάτια σας με τα χέρια σας εάν δεν τα πλύνετε πρώτα καλά.
- Πολύ σημαντικό είναι το ψήσιμο στα κάρβουνα να γίνεται σε σημείο προστατευμένο από τις απότομες αλλαγές του καιρού (όπως ο δυνατός αέρας). Το σημείο αυτό πρέπει να βρίσκεται σε υπαίθριο χώρο.
- Όσο τα κάρβουνα είναι αναμμένα, βεβαιωθείτε πως κάποιος ενήλικας θα τα κοιτάζει διαρκώς για να μην πιάσετε καμιά φωτιά. Πρέπει ακόμα να έχετε δίπλα σας τον σωλήνα του νερού και έναν πυροσβεστήρα, για παν ενδεχόμενο.
- Όταν τελειώσετε το ψήσιμο, αφήστε τα κάρβουνα να σβήσουν εντελώς. Ύστερα, τοποθετήστε τα σε μεταλλικό δοχείο για να τα πετάξετε την επομένη ημέρα.
Οι πρώτες βοήθειες
Αν μπει καπνός στα μάτια σας, ο δρ Κανελλόπουλος συνιστά να μην τα τρίψετε, αλλά να τα ξεπλύνετε με φυσιολογικό ορό ή με δροσερό τρεχούμενο νερό βρύσης. Αν ο πόνος και η ενόχληση επιμένει, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας.
Αν τυχόν πλησιάσει στάχτη ή σπίθα το μάτι σας, αυτό αντανακλαστικά θα κλείσει για να προστατευθεί ο οφθαλμικός βολβός από τον θερμικό τραυματισμό. Αν συμβεί αυτό, μπορεί να τραυματιστεί το βλέφαρό σας. Σε κάθε περίπτωση:
- Δεν πρέπει να τρίψετε το μάτι σας
- Να το ξεπλύνετε πρώτα εξωτερικά με άφθονο δροσερό νερό
- Ύστερα ανοίξτε απαλά το βλέφαρο και συνεχίστε να ρίχνετε άφθονο νερό για 15-20 λεπτά
- Σκεπάστε το τραυματισμένο μάτι με μία καθαρή γάζα
- Συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας, ειδικά αν δεν μπορείτε να ξεπλύνετε το μάτι ή συνεχίζεται ο πόνος και το κοκκίνισμα.
«Τρεις στις εκατό διακομιδές στα επείγοντα περιστατικά των νοσοκομείων αφορούν ανθρώπους τραυματισμένους στα μάτια. Η πλειονότητα των ασθενών έχουν εκδορές του κερατοειδούς και ξένο σώμα στο μάτι. Ωστόσο στο 7% των περιπτώσεων η αιτία είναι θερμικά εγκαύματα, όπως αυτά που συμβαίνουν κατά το ψήσιμο στα κάρβουνα. Η λήψη των απαιτούμενων μέτρων προστασίας και η άμεση ιατρική συμβουλή μπορεί να διαφυλάξουν την όραση από τα χειρότερα», καταλήγει ο δρ Κανελλόπουλος.
Φωτογραφία: iStock