γράφει ο
Θάνος Δημόπουλος, Καθηγητής Θεραπευτικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Η ανοσοθεραπεία του καρκίνου περιλαμβάνει φάρμακα που «χρησιμοποιούν» το ανοσολογικό σύστημα του σώματος για να καταπολεμήσουν τα καρκινικά κύτταρα. Με αυτό τον τρόπο επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό να αναγνωρίζει και να επιτίθεται επιλεκτικά στα καρκινικά κύτταρα, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μακροχρόνια μνήμη στο ανοσοποιητικό, προσφέροντας ανθεκτική και μακροχρόνια θεραπεία. Έτσι η ανοσοθεραπεία επιστρατεύει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος για να δράσουν πιο αποτελεσματικά έναντι των καρκινικών κυττάρων. Άρει λοιπόν τα φρένα και τους μηχανισμούς διαφυγής της ανοσολογικής απόκρισης που αναπτύσσουν τα καρκινικά κύτταρα.
Τα CAR T-λεμφοκύτταρα (T-λεμφοκύτταρα φέροντα χιμαιρικό υποδοχέα αντιγόνου, chimeric antigen receptor T-cells) αποτελούν μια καινοτόμο ανοσοθεραπευτική προσέγγιση, ειδικά όσον αφορά στις αιματολογικές κακοήθειες. Η τεχνική περιλαμβάνει την αφαίρεση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος από τον ασθενή, τα οποία τροποποιούνται γενετικά με σκοπό να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτίθενται. Συγκεκριμένα πραγματοποιείται συλλογή λεμφοκυττάρων από το αίμα των ασθενών τα οποία τροποποιούνται γενετικώς ώστε να εκφράζουν ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους που ονομάζονται χιμαιρικοί υποδοχείς αντιγόνου (chimeric antigen receptors – CARs).
Τι είναι
Οι CARs είναι πρωτεΐνες που επιτρέπουν στα Τ-λεμφοκύτταρα να αναγνωρίζουν μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη (αντιγόνο) των καρκινικών κυττάρων. Τα τροποποιημένα CAR T-λεμφοκύτταρα καλλιεργούνται σε μεγάλους αριθμούς στο εργαστήριο και στη συνέχεια χορηγούνται στους ασθενείς.
Η διαδικασία διαρκεί περίπου 2-3 εβδομάδες. Πριν την επανέγχυση των κυττάρων, ο ασθενής λαμβάνει ειδική χημειοθεραπεία που προετοιμάζει το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να ενσωματώσει αρμονικά τα CAR T-λεμφοκύτταρα. Πολλαπλασιάζονται εντός του οργανισμού και με την καθοδήγηση του τροποποιημένου υποδοχέα αναγνωρίζουν και εξολοθρεύουν τα καρκινικά κύτταρα που φέρουν το αντίστοιχο αντιγόνο στην επιφάνειά τους. Αυτό το είδος της θεραπείας δημιουργείται ατομικά για κάθε ασθενή.
Σημείο -σταθμός
Σημείο-σταθμός για την ανοσοθεραπεία του καρκίνου αποτέλεσε τον Αύγουστο του 2017 η θετική γνωμοδότηση του FDA των ΗΠΑ για τη χρησιμοποίηση των CAR T-λεμφοκυττάρων σε παιδιά και νέους ενήλικες με έναν υπότυπο οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας που δεν έχει ανταποκριθεί ή έχει υποτροπιάσει στις προηγούμενες γραμμές θεραπείας (tisagenlecleucel, Kymriah). Αποτελεί την πρώτη θεραπεία αυτής της κατηγορίας που λαμβάνει έγκριση. Πάνω από 80% των ασθενών εμφανίζουν ανταπόκριση στη θεραπεία.
Στις 18 Οκτωβρίου 2017, ο οργανισμός Food and Drug Administration (FDA) των ΗΠΑ γνωμοδότησε θετικά για τη χορήγηση axicabtagene ciloleucel (Yescarta) σε ενήλικες ασθενείς που πάσχουν από λέμφωμα από μεγάλα Β-κύτταρα και δεν έχουν ανταποκριθεί σε τουλάχιστον δύο προηγούμενες γραμμές θεραπείες. Το axicabtagene ciloleucel είναι ανοσοθεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα. Από τους 101 ασθενείς που έλαβαν αυτή την αγωγή ανταπόκριση σημειώθηκε σε 72% συμπεριλαμβανομένων και 51% των ασθενών που πέτυχαν πλήρη ύφεση.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, η ανοσοθεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα στην ογκολογία-αιματολογία ανοίγει νέους θεραπευτικούς ορίζοντες και προσφέρει νέες δυνατότητες και επιλογές σε γιατρούς και ασθενείς. Οι βαθιές και μακροχρόνιες ανταποκρίσεις που επιτυγχάνονται με αυτή την αγωγή δεν είχαν προηγουμένως παρατηρηθεί με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις στην Ογκολογία. Τα υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης στη θεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα καθιστούν τη συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση επαναστατική δεδομένου ότι αυτοί οι ασθενείς διαφορετικά θα είχαν πολύ περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές. Η εξατομίκευση της θεραπείας παραμένει το κλειδί για την επιτυχή θεραπευτική προσέγγιση κάθε ασθενούς ξεχωριστά.