Τι είναι και πως μεταδίδεται η αμοιβάδα που «τρώει» τον εγκέφαλο

Αίσθηση προκάλεσε η είδηση ότι ένα αγοράκι ηλικίας μόλις 1 έτους έχασε τη ζωή του στις ΗΠΑ όταν μολύνθηκε από μία «αμοιβάδα που τρώει τον εγκέφαλο», καθώς κολυμπούσε σε πισίνα.

Το πρωτόζωο που του κόστισε τόσο άδικα τη ζωή λέγεται Naegleria fowleri ή εγκεφαλοφάγος αμοιβάδα. Είναι ένας μονοκύτταρος οργανισμός που φαίνεται μόνο στο μικροσκόπιο. Είναι συνηθισμένος στα γλυκά, ζεστά νερά (λ.χ. σε λίμνες, ποτάμια, ιαματικές πηγές) και στο χώμα σε όλο τον κόσμο. Δεν ζει, όμως, στο αλμυρό νερό της θάλασσας.

Παρότι οι αμοιβάδες του γένους Naegleria έχουν πολλά υποείδη, μόνο η Naegleria fowleri προσβάλλει τον άνθρωπο, αναφέρουν τα ομοσπονδιακά Κέντρα Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (CDC) των ΗΠΑ.

Όπως εξηγούν, οι άνθρωποι κατά κανόνα μολύνονται από την αμοιβάδα αυτή όταν εισβάλλει στον οργανισμό τους μέσω της μύτης. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν κολυμπούν, κάνουν βουτιές ή βυθίσουν το κεφάλι τους στο ζεστό γλυκό νερό.

Μέσω της μύτης η αμοιβάδα φθάνει εύκολα στον εγκέφαλο, όπου αρχίζει να καταστρέφει τον εγκεφαλικό ιστό προκαλώντας μία καταστροφική νόσο: την πρωτοπαθή αμοιβαδική μηνιγγοεγκεφαλίτιδα.

Η νόσος είναι σχεδόν πάντοτε μοιραία. Μόλις τέσσερις άνθρωποι επιβίωσαν από τα 157 γνωστά κρούσματα στις ΗΠΑ μεταξύ 1962 και 2022. Το ποσοστό θνησιμότητας έφθασε στο 97%. Οι ασθενείς κατέληξαν από την καταστροφή του εγκεφαλικού ιστού και την διόγκωση του εγκεφάλου τους.

Υπάρχει επίσης ενδεχόμενο να μολυνθεί κανείς από το πρωτόζωο κάνοντας ρινικές πλύσεις με μολυσμένο νερό. Δεν μπορεί όμως να μολυνθεί πίνοντας μολυσμένο νερό. Ούτε μεταδίδεται η αμοιβάδα από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί κάποιος να μολυνθεί κολυμπώντας σε ελλιπώς συντηρημένη και καθαρισμένη πισίνα, γεμάτη με ανεπαρκώς χλωριωμένο νερό.

Σε κάθε περίπτωση για να συμβεί μόλυνση το νερό πρέπει να είναι γλυκό και ζεστό.  Γι’ αυτό τον λόγο οι περισσότερες λοιμώξεις καταγράφονται κατά τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο.

Κυρίως στα αγόρια

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα από τις ΗΠΑ, μεταξύ 2013 και 2022 αναφέρθηκαν συνολικώς 29 λοιμώξεις από την εγκεφαλοφάγο αμοιβάδα. Εφέτος, έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους 5 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων το αγοράκι που προαναφέρθηκε.

Για αδιευκρίνιστους λόγους, οι περισσότεροι ασθενείς είναι αγόρια, ηλικίας κυρίως κάτω των 14 ετών. Οι ειδικοί εικάζουν ότι ίσως αυτό οφείλεται στο ότι τα αγόρια είναι πιθανότερο να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες που εμπεριέχουν βουτιές στο νερό.

Ραγδαία εξέλιξη

Τα πρώτα συμπτώματα της αμοιβάδωσης εκδηλώνονται συνήθως 5 ημέρες μετά τη μόλυνση. Μπορεί όμως να μεσολαβήσουν από 1 έως 12 ημέρες. Οι ασθενείς αρχικά παρουσιάζουν:

• Πονοκέφαλο
• Πυρετό
• Ναυτία ή έμετο

Αργότερα, μπορεί να εκδηλώσουν δυσκαμψία του αυχένα, νοητική σύγχυση και έλλειψη προσοχής σε ανθρώπους και αντικείμενα γύρω τους. Καθώς η νόσος εξελίσσεται αναπτύσσονται επιληπτικές κρίσεις και παραισθήσεις. Τελικά ο ασθενής πέφτει σε κώμα και συνήθως καταλήγει.

Από τη στιγμή που αρχίζουν τα συμπτώματα, η νόσος εξελίσσεται ραγδαία. Συνήθως προκαλεί το θάνατο εντός 5 ημερών, αν και έχουν αναφερθεί περιστατικά που κατέληξαν σε 1 έως και 18 ημέρες.

Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει εξαιρετικά αποτελεσματική θεραπεία για τη λοίμωξη που προκαλεί η εγκεφαλοφάγος αμοιβάδα. Χορηγείται όμως συνδυασμός φαρμάκων που έως στιγμής έχει σώσει κάποιες ζωές.

Φωτογραφία: iStock