Τα μάτια παρέχουν πολλές πληροφορίες για την υγεία και την συναισθηματική μας κατάσταση, καθώς τα πάντα πάνω τους, από τις κινήσεις μέχρι το χρώμα τους, μεταβάλλονται αναλόγως με τις συνθήκες. Τι μπορεί να συμβαίνει, όμως, όταν το άσπρο του ματιού αποκτά άλλο χρώμα;
Το τμήμα αυτό είναι ο σκληρός χιτώνας, μία προστατευτική στοιβάδα που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος (το σχεδόν 80%) του οφθαλμικού βολβού. Ο σκληρός χιτώνας είναι αδιαφανής. Πάνω του, όμως, είναι ευδιάκριτα τα μικρά αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα τον επιπεφυκότα.
«Το φυσιολογικό χρώμα του σκληρού χιτώνα είναι το λευκό. Ωστόσο αρκετά νοσήματα και διαταραχές, καθώς και ορισμένα φάρμακα, μπορεί να το επηρεάσουν», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Ο ίκτερος
Όταν, λ.χ., ολόκληρο το άσπρο του ματιού αποκτά κίτρινη χροιά, συχνή αιτία είναι ο ίκτερος. Ο ίκτερος προκαλείται από τη συσσώρευση χολερυθρίνης, της φυσικής χρωστικής που δημιουργείται από την αποδόμηση των γηρασμένων κυττάρων του αίματος, των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Τα κύτταρα αυτά φυσιολογικά διηθούνται από το ήπαρ και μετατρέπονται σε χολή. Η χολή αποθηκεύεται στην χοληδόχο κύστη και αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω του πεπτικού συστήματος. Όταν όμως το ήπαρ, η χοληδόχος κύστη ή το πάγκρεας δεν λειτουργούν φυσιολογικά, η συνέπεια μπορεί να είναι ο ίκτερος.
Στις πιθανές αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν στον ίκτερο συμπεριλαμβάνονται πολλές παθήσεις και καταστάσεις, όπως:
- Η ηπατίτιδα
- Η χολολιθίαση (πέτρες στη χολή)
- Η υπερκατανάλωση αλκοόλ
- Η λήψη ορισμένων φαρμάκων (όπως η ακεταμινοφαίνη, η πενικιλίνη, τα στεροειδή, ορισμένα αντισυλληπτικά και ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας)
- Η δρεπανοκυτταρική αναιμία
- Η κίρρωση του ήπατος
- Το «λίπος στο συκώτι» (μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος)
- Ορισμένες μορφές καρκίνου
Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία αν κάποιος δει κίτρινη χροιά στο σκληρό χιτώνα, να συμβουλευθεί αμέσως τον οφθαλμίατρό του, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Εντοπισμένη κίτρινη ή κοκκινωπή χροιά
Αν το κιτρίνισμα δεν αφορά ολόκληρο το άσπρο του ματιού, αλλά ένα τμήμα που προεξέχει, μπορεί να οφείλεται στο στεάτιο. «Πρόκειται για ένα οζίδιο που στην πραγματικότητα αναπτύσσεται πάνω στον επιπεφυκότα, τη διαφανή στοιβάδα που επιστρώνει τον σκληρό χιτώνα», εξηγεί ο καθηγητής. «Το στεάτιο συνήθως δημιουργείται ως αντίδραση στην έντονη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου, σε συνδυασμό με τις βλάβες που προκαλούν ο άνεμος ή η σκόνη».
Μερικές φορές, το οζίδιο αναπτύσσει φλεγμονή και αποκτά κοκκινωπή χροιά. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να εξελιχθεί σε πτερύγιο. Αυτό είναι ένα μεγαλύτερο μόρφωμα με τριγωνικό σχήμα, που επεκτείνεται στον κερατοειδή χιτώνα και μπορεί να παρεμποδίζει την όραση.
Άμεσος έλεγχος για τα κόκκινα μάτια
Το άσπρο του ματιού μπορεί να αποκτήσει κόκκινη χροιά και για πολλούς άλλους λόγους, γι’ αυτό πρέπει να ελέγχεται αμέσως από έναν οφθαλμίατρο. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο όταν συνοδεύεται από ορισμένα συμπτώματα, προσθέτει ο κ. Κανελλόπουλος. Τα συμπτώματα αυτά είναι:
- Θόλωμα της όρασης
- Πόνο
- Έκκριμα ή
- Έντονη ευαισθησία στο φως
Διάχυτο κοκκίνισμα
Όταν, λ.χ., το άσπρο του ματιού είναι κατακόκκινο σε ολόκληρη την επιφάνειά του, η αιτία συνήθως είναι η διαστολή των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων του επιπεφυκότα. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως:
- Στην κόπωση
- Σε αλλεργική αντίδραση
- Στην ξηροφθαλμία
- Στην πολύωρη παραμονή σε περιβάλλον γεμάτο με καπνό τσιγάρων
- Στον ερεθισμό των ματιών από τους φακούς επαφής
- Στην υπερκατανάλωση αλκοόλ
- Στην επιπεφυκίτιδα (λοίμωξη του επιπεφυκότα)
Μερικές φορές, όμως, η αιτία είναι κάτι πιο σοβαρό, όπως:
- Το οξύ γλαύκωμα
- Η σκληρίτιδα (είναι πιο ανησυχητική για συστηματικά νοσήματα)
- Η ραγοειδίτιδα (είναι φλεγμονή στον ραγοειδή χιτώνα, δηλαδή στο μεσαίο από τα τρία στρώματα από τα οποία αποτελείται το μάτι)
Εντοπισμένο κοκκίνισμα
Αντίστοιχα, αν το κοκκίνισμα εμφανιστεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο άσπρο του ματιού, μπορεί να αποτελεί ένδειξη υποεπιπεφυκοτικής αιμορραγίας (λέγεται και υπόσφαγμα). Με τον όρο αυτό περιγράφεται η ρήξη ενός αιμοφόρου αγγείου που αιμορραγεί ανάμεσα στον επιπεφυκότα και στον σκληρό χιτώνα.
Η υποεπιπεφυκοτική αιμορραγία ακούγεται (και δείχνει) πολύ απειλητική, αλλά συνήθως είναι ανώδυνη, χωρίς συνέπειες στην όραση και υποχωρεί χωρίς θεραπεία μέσα σε περίπου δύο εβδομάδες. Στις πιθανές αιτίες της συμπεριλαμβάνονται:
- Τραυματισμός
- Απότομη αύξηση της αρτηριακής πίεσης
- Λήψη ορισμένων αντιπηκτικών φαρμάκων
- Εγχειρήσεις στα μάτια
Μπλε ή γκριζωπή χροιά
Ο σκληρός χιτώνας των ματιών μπορεί επίσης να αποκτήσει μπλε ή γκριζωπή χροιά λόγω της μακροχρόνιας λήψης ορισμένων φαρμάκων. Η μακροχρόνια λήψη του αντιβιοτικού μινοκυκλίνη, π.χ., μπορεί να έχει αυτή τη δράση, όχι μόνο στο άσπρο του ματιού, αλλά και στο δέρμα, τα αυτιά, τα δόντια ή τα νύχια.
Μπλε χροιά μπορεί να έχει ο σκληρός χιτώνας και όταν είναι πιο λεπτός από το φυσιολογικό, λόγω κάποιας γενετικής διαταραχής, όπως συμβαίνει στους πάσχοντες από:
- Ατελή οστεογένεση (ή οστεοψαθύρωση)
- Σύνδρομο Μάρφαν
Η λέπτυνση του σκληρού χιτώνα μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε πάσχοντες από ανεπάρκεια σιδήρου (σιδηροπενία) ή αναιμία.
Καφετί κηλίδες
Μερικές φορές, εξάλλου, το άσπρο του ματιού αποκτά καφετί κηλίδες λόγω των αυξημένων επιπέδων της φυσικής χρωστικής του οργανισμού, της μελανίνης.
Μία άλλη πιθανή αιτία είναι η πρωτοπαθής επίκτητη μελάνωση, μία προκαρκινική κατάσταση που αρχίζει με μία ανώδυνη, καφέ, επίπεδη κηλίδα πάνω στον σκληρό χιτώνα. Η κηλίδα αυτή αλλάζει σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου. Τυπικά αναπτύσσεται στη μέση ηλικία και στο ένα μάτι. Αν όμως δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.
Το πρόβλημα
Το πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα και κλινικά σημεία δεν αλλοιώνουν την όραση, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. Επομένως, πρέπει να εντοπιστούν εγκαίρως και κάθε ασθενής να αναζητήσει αξιολόγηση.
«Επειδή οι πιθανές αιτίες του αποχρωματισμού του σκληρού χιτώνα είναι πολλές και εμπλέκουν πολλές ιατρικές ειδικότητες, είναι σημαντικό κάθε αλλαγή στην εμφάνιση του άσπρου τμήματος του ματιού να αξιολογείται από τον οφθαλμίατρο», εξηγεί. «Εκείνος θα εκτιμήσει την κατάσταση και, αν παραστεί ανάγκη, θα παραπέμψει τον ασθενή για περαιτέρω έλεγχο».
Φωτογραφία: iStock