Τι πρέπει να ξέρετε για την αποκατάσταση μαστού μετά από μαστεκτομή

Γράφει ο Δρ. Γεώργιος Α. Κόκκαλης, Πλαστικός Χειρουργός, τ. Συντονιστής Διευθυντής της Κλινικής Πλαστικής Χειρουργικής ΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας», Συνεργάτης της Κλινικής ΡΕΑ

Γιατί μια γυναίκα που έχει χάσει τον μαστό της θα θελήσει να κάνει αποκατάσταση του μαστού;

H απώλεια του μαστού μιας γυναίκας προκαλεί ισχυρά συναισθήματα κατωτερότητας έναντι των υγειών γυναικών δημιουργώντας της φόβο για πιθανή κοινωνική απομόνωση. Επιπλέον, μπορεί να προκαλεί προβλήματα ακόμη και στο χώρο εργασίας της και στο ευρύτερο περιβάλλον της, υπό την έννοια ότι την κοιτάζουν με περιέργεια για να δουν εάν έχει αλλάξει κάτι στην εμφάνισή της μετά τη μαστεκτομή.

Η γυναίκα αντιμετωπίζει προβλήματα ένδυσης, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου χρειάζεται να αλλάξει την ενδυμασία της, ιδίως στη θάλασσα, τοποθετώντας εξωτερικές προθέσεις συνήθως σιλικόνης. Οι προθέσεις αυτές μπορεί να λύνουν προσωρινά το πρόβλημα, αλλά προκαλούν άλλες παρενέργειες όπως υπεριδρωσία και δερματίτιδα που την αναγκάζουν να τις βγάλει καθώς και αναζητούν απομονωμένες παραλίες για να κολυμπήσουν.

Ένας ακόμη λόγος που η γυναίκα με μαστεκτομή επιθυμεί την αποκατάσταση του μαστού της, είναι η σεξουαλική της ζωή. Η γυναίκα που έχει υποβληθεί σε μαστεκτομή συνήθως αποφεύγει τη σεξουαλική επαφή και απομακρύνεται από το σύντροφό της, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις την εγκαταλείπει ή της δείχνει υπερβολική συμπαράσταση και κατανόηση, γεγονός το οποίο μπορεί να την κουράζει.

Η αποκατάσταση του μαστού δεν είναι μια κοσμητική επέμβαση αλλά μία επέμβαση που θα τη βοηθήσει να ξεπεράσει πολλά από τα προβλήματα αυτά και να αποκαταστήσει, κατά το δυνατόν, την εικόνα του εαυτού της (self image).

Ποιος θα πάρει την απόφαση για την πρέπουσα θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού;

Η απόφαση για τη σωστή αντιμετώπιση της νόσου θα ληφθεί στο ογκολογικό συμβούλιο που συνήθως αποτελείται από το μαστολόγο, τον ακτινοθεραπευτή και τον ογκολόγο, οι οποίοι και θα αποφασίσουν πια είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος για τη συγκεκριμένη περίπτωση, δηλαδή εάν θα διενεργηθεί ογκεκτομή ή μαστεκτομή με αφαίρεση ή όχι των λεμφαδένων, καθώς και εάν θα ακολουθήσει μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία ή και τα δύο.

Εάν ληφθεί η απόφαση ογκεκτομής ή τμηματεκτομής, τότε ο πλαστικός χειρουργός μπορεί να αποκαταστήσει το ιστικό έλλειμμα με ογκοπλαστική, δηλαδή με τη μεταφορά τμημάτων του υπολοίπου μαζικού αδένα για τη συμπλήρωση του ιστικού ελλείμματος.

Η συνεργασία ασθενούς και πλαστικού χειρουργού θεωρείται απαραίτητη;

Εάν αποφασισθεί μαστεκτομή θα πρέπει αφού ενημερωθεί η ασθενής να ακολουθήσει συζήτηση με τον πλαστικό χειρουργό για τη δυνατότητα αποκατάστασης του μαστού, αφενός μεν για τον χρόνο που θα διενεργηθεί, δηλαδή αμέσως μετά από την μαστεκτομή ή μετά το πέρας της μετεγχειρητικής θεραπείας, καθώς και η πιθανή μέθοδος αποκατάστασής του.

Ποιος είναι ο κατάλληλος χρόνος αποκατάστασης;

Η άμεση αποκατάσταση του μαστού παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι η ασθενής ξεπερνά ευκολότερα το ψυχολογικό τραύμα της απώλειας του μαστού της, εφόσον όταν θα ξυπνήσει από το χειρουργείο έχει ήδη γίνει η αποκατάσταση και θα έχει ένα μαστό περίπου όμοιο με αυτόν που αφαιρέθηκε. Το μειονέκτημα είναι ότι παρατείνεται ο χρόνος του χειρουργείου και η μετεγχειρητική της νοσηλεία. Μια απώτερη αποκατάσταση έχει το πλεονέκτημα ότι η ασθενής συνειδητοποιεί την απώλεια του μαστού, οπότε δέχεται ευκολότερα τη μορφή του αποκατασταθέντος μαστού.

Ποιες είναι οι μέθοδοι αποκατάστασης;

Η αποκατάσταση του μαστού μπορεί να διενεργηθεί με διάφορους τρόπους ανάλογα με την προηγηθείσα θεραπεία, π.χ. ακτινοθεραπεία, αλλά και με την επιθυμία της ασθενούς. Υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι αποκατάστασης του μαστού είτε χρησιμοποιώντας ενθέματα σιλικόνης, είτε τους ίδιους τους ιστούς της γυναίκας. Κάθε μέθοδος έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Συνήθως η αποκατάσταση διενεργείται σε δύο η και σε τρείς χρόνους.

Όταν η αποκατάσταση διενεργείται με ενθέματα στον πρώτο χρόνο της, τοποθετείται ο διατατής του δέρματος της μαστεκτομής, δηλαδή ένα μπαλόνι με μια βαλβίδα, δια μέσω της οποίας διενεργείται προοδευτική διάταση του δέρματος με την έγχυση σε τακτά χρονικά διαστήματα φυσιολογικού ορού. Πέντε έως έξι μήνες αργότερα ακολουθεί ο δεύτερος χρόνος αποκατάστασης με την αντικατάσταση του διατατή με του καταλλήλου μεγέθους ενθέματος σιλικόνης και η επέμβαση εξομοίωσης του υγιούς μαστού με σμίκρυνση, ανόρθωση η αύξηση αυτού. Δύο έως τρεις μήνες αργότερα διενεργείται η αποκατάσταση της θηλαίας άλω και της θηλής του προς αποκατάσταση μαστού. Η μέθοδος αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι είναι μια σχετικά απλή μέθοδος, ο χειρουργικός χρόνος είναι σχετικά μικρός και δεν έχει πολλές μετεγχειρητικές επιπλοκές. Το μειονέκτημα της όμως είναι ότι χρησιμοποιούνται ξένα σώματα. Όταν το δέρμα του προς αποκατάσταση μαστού είναι ουλώδες ή ακτινοβολημένο θα πρέπει να γίνει αντικατάσταση καταρχήν του κατεστραμμένου δέρματος με υγιές δέρμα που λαμβάνεται συνήθως από την πλάτη και κατόπιν ακολουθείται η ανωτέρω διαδικασία αποκατάστασης.

Ένας άλλος τρόπος αποκατάστασης του μαστού είναι η χρησιμοποίηση των ίδιων ιστών της γυναίκας. Με τη μέθοδο αυτή, χρησιμοποιείται προς αποκατάσταση του όγκου του μαστού και του ελλιπούς ή κατεστραμμένου δέρματος ο ορθός κοιλιακός μυς και τμήμα δέρματος του κοιλιακού τοιχώματος. Η μέθοδος αυτή έχει το πλεονέκτημα της μη χρήσης ξένων σωμάτων και της εμφάνισης μιας πιο φυσιολογικής σύστασης μαστού και διενέργεια συγχρόνως κοιλιοπλαστικής. Το μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι αδυνατίζουν τα κοιλιακά τοιχώματα και χρειάζεται η χρήση κοιλιακού δίκτυ. Επιπλέον, παρατείνεται η διάρκεια του χειρουργικού χρόνου.

Το μειονέκτημα του αδυνατίσματος του κοιλιακού τοιχώματος αποφεύγεται με άλλες μεθόδους αποκατάστασης με τη μεταφορά δέρματος και λίπους από το κοιλιακού τοιχώματος με τη βοήθεια μικροαγγειακών αναστομώσεων των αγγείων της περιοχής της κοιλιάς με αγγεία στο θωρακικό τοίχωμα, με τη βοήθεια του χειρουργικού μικροσκοπίου. Το μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό στη χρήση του χειρουργικού μικροσκοπίου, αλλά και η παράταση του χειρουργικού χρόνου τουλάχιστον 10-12 ώρες.

Πότε διενεργείται η αποκατάσταση της θηλαία άλω και με ποιον τρόπο;

Τρεις μήνες μετά το δεύτερο χρόνο της αποκατάστασης διενεργείται η αποκατάσταση της θηλαίας άλω και της θηλής. Η θηλαία άλως αποκαθίσταται με δερματικό μόσχευμα από την μηροβουβωνική χώρα ή με δερμόστιξη (τατουάζ) και της θηλής από τμήμα της θηλής του υγιούς μαστού ή με δερματικούς κρημνούς της περιοχής της μαστεκτομής.

Η απλούστερη, η πιο σύντομη και με λιγότερες επιπλοκές μέθοδος αποκατάστασης του μαστού είναι και η καλύτερη. Η προσπάθεια του πλαστικού χειρουργού είναι η δημιουργία ενός μαστού, κατά το δυνατόν όμοιο και συμμετρικό με τον υγιή μαστό. Στην προσπάθεια αυτή εκτός από την επιλογή και καλή εκτέλεση της καταλληλότερης μεθόδου αποκατάστασης του μαστού απαιτείται και η κατανόηση της ασθενούς ως προς το τελικό αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός «νέου» μαστού.