Τι συμβαίνει στον οργανισμό μας όταν έχει πολλή ζέστη. Πως να τον βοηθήσουμε

Οι καύσωνας γίνονται ολοένα πιο συχνοί, πιο έντονοι και πιο παρατεταμένοι. Η επιστημονική κοινότητα τους αποδίδει σχεδόν ομόφωνα στην κλιματική αλλαγή και αποτελούν μία νέα  πραγματικότητα, πιθανώς μη αναστρέψιμη, με την οποία καλούμαστε να ζήσουμε. Τι συμβαίνει όμως στο σώμα όταν έχει υπερβολική ζέστη; Και πως θα καταλάβουμε ότι ο οργανισμός μας αρχίζει να καταβάλλεται από αυτήν;

«Όπως είναι φανερό από το σχήμα λόγου «νόσος-σύμπτωμα», η αντιμετώπιση του προβλήματος των καυσώνων περνάει από τη «θεραπεία» της αιτίας, δηλαδή της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, το πρώτο βήμα προς αυτή τη θεραπεία είναι το να μείνουμε ζωντανοί και υγιείς. Και αυτό σημαίνει να γνωρίζουμε από τι και πώς να προστατεύσουμε τον εαυτό μας», επισημαίνει ο ειδικός παθολόγος Ηλίας Μούτσιος, διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Metropolitan Hospital.

Όπως εξηγεί, όταν έχει πολλή ζέστη το σώμα φυσιολογικά αυξάνει την εφίδρωση, διατηρώντας με αυτό τον τρόπο τη θερμοκρασία του εντός των φυσιολογικών ορίων. Ο ιδρώτας είναι ουσιαστικά νερό το οποίο, καθώς εξατμίζεται, απομακρύνει τη θερμότητα από το σώμα.

Όταν για οποιοδήποτε λόγο η εφίδρωση μειωθεί, τότε αρχίζουν τα προβλήματα. Πότε και σε ποια άτομα συμβαίνει αυτό; Συμβαίνει σε όλους όταν η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλές. Ο συνδυασμός αυτός εμποδίζει την εξάτμιση του ιδρώτα και την αποβολή θερμότητας, με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε πιο έντονη τη ζέστη απ’ ό,τι στ’ αλήθεια είναι.

Διαταραχή της εφίδρωσης στην ζέστη παρατηρείται επίσης σε όσους:

• Δεν ενυδατώνονται επαρκώς
• Έχουν ηλικία κάτω των 4 ετών ή άνω των 65 ετών
• Γυμνάζονται έντονα
• Καταναλώνουν πολύ αλκοόλ
• Λαμβάνουν ορισμένα φάρμακα (όπως διουρητικά, ηρεμιστικά, αντιυπερτασικά)
• Πάσχουν από ασθένειες που επηρεάζουν την ικανότητα εφίδρωσης (στεφανιαία νόσος, πνευμονικά νοσήματα, νοσήματα του ήπατος, του θυρεοειδούς, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία)

Η υπερθερμία

Όταν διαταραχθεί από την πολλή ζέστη το σύστημα θερμορύθμισης του οργανισμού, η πρώτη συνέπεια είναι η υπερθερμία. Με τον όρο αυτό περιγράφεται η άνοδος της σωματικής θερμοκρασίας, την οποία μπορεί να μην αντιληφθούμε χωρίς να την μετρήσουμε ή να την αντιληφθούμε ως πυρετό, παρόλο που δεν έχει σχέση με αυτόν.

Όταν η σωματική θερμοκρασία υπερβαίνει τους 37,3° C, σταδιακά και μέχρι τους 40° C εμφανίζονται δυσφορία και προβλήματα όπως:

• Μυϊκές κράμπες στα πέλματα, τις γάμπες, τους μηρούς και τα χέρια, λόγω της απώλειας ηλεκτρολυτών
• Θερμική εξάντληση. Είναι μία κατάσταση που συμπεριλαμβάνει κράμπες, μυϊκή αδυναμία, ταχυκαρδία, ναυτία, εμετό, ζάλη, πονοκέφαλο, χλωμό δέρμα και υπερβολική εφίδρωση
• Δερματικός ερεθισμός
• Θερμικό στρες. Αυτό αναπτύσσεται κυρίως σε όσους εργάζονται σε υπαίθριους χώρους όταν έχει πολλή ζέστη/καύσωνα (εργάτες οικοδομής, πυροσβέστες, τροχονόμους κ.λπ.).

Η θερμοπληξία

Όταν η άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος ξεπερνά τους 40° C, τότε πρόκειται για θερμοπληξία. Αυτή είναι μία βαρύτερη κατάσταση που προκαλεί κατάρρευση του εγκεφάλου και άλλων οργάνων και είναι απειλητική για την ίδια τη ζωή, προειδοποιεί ο κ. Μούτσιος.

Τα συμπτώματα της θερμοπληξίας είναι ποικίλα και μπορεί να μοιάζουν με αυτά της καρδιακής προσβολής ή του εγκεφαλικού επεισοδίου. Συνήθως όμως εκδηλώνονται κατά σειράν:

• Κράμπες
• Ζάλη
• Ναυτία
• Σύγχυση
• Πονοκέφαλος
• Έμετος.

Μπορεί επίσης να παρατηρηθούν παραλήρημα, διανοητική σύγχυση, σπασμοί και, κάποιες φορές, απώλεια αισθήσεων.

Η θερμοπληξία από την ακραία ζέστη, οδηγεί σε διακοπή της εφίδρωσης. Έτσι, το δέρμα γίνεται καυτό, ερυθρό και ξηρό. Η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να φθάσει ακόμα και τους 41° C. Η αναπνοή είναι γρήγορη, ενώ ο σφυγμός εξασθενεί προοδευτικά.

Σε βαριά θερμοπληξία, ο ασθενής παθαίνει μαζική καταστροφή των μυών και εκδηλώνει νεφρική και αναπνευστική ανεπάρκεια, με συνέπεια πνευμονικό οίδημα. Καρδιακές αρρυθμίες είναι παρούσες, καθώς και διαταραχές πηκτικότητας του αίματος.

Μπορεί ακόμα να παρατηρηθεί εγκεφαλοπάθεια, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κώμα. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο θάνατος είναι πολύ πιθανός (25% των πασχόντων πεθαίνουν).

Άλλες συνέπειες

Η ακραία ζέστη έχει και πολλές άλλες συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, τονίζει ο ιατρός. Μελέτες, λ.χ., έχουν δείξει κατ’ επανάληψιν ότι ο καύσωνας οδηγεί σε μείωση των νοητικών λειτουργιών σε ποσοστό 10-13%. Το γεγονός αυτό αυξάνει τον κίνδυνο:

• Λανθασμένων κρίσεων
• Λανθασμένων αποφάσεων
• Επαγγελματικών τραυματισμών
• Ατυχημάτων

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η πολλή ζέστη σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο αναπτύξεως:

• Προβλημάτων των νεφρών
• Δερματικών λοιμώξεων
• Πρόωρου τοκετού
• Αυξημένης επιθετικότητας

Τι κάνουμε σε περίπτωση θερμοπληξίας

Εάν κάποιος άνθρωπος εκδηλώσει συμπτώματα ύποπτα για θερμοπληξία, πρέπει κατ’ αρχάς να απομακρυνθεί αμέσως από τη ζέστη. Ταυτοχρόνως πρέπει να καλέσετε ιατρική βοήθεια, διότι η αντιμετώπιση της θερμοπληξίας είναι μόνο νοσοκομειακή, επισημαίνει ο κ. Μούτσιος.

Έως ότου έρθει βοήθεια, επιχειρήστε να μειώσετε τη σωματική θερμοκρασία του ασθενούς. Μεταφέρτε τον σε σκιερό μέρος και βρέξτε τον με χλιαρό νερό ή βάλτε τον στο ντους, παρακολουθώντας ταυτόχρονα τη θερμοκρασία του σώματός του.

Τοποθετήστε ακόμα κρύα επιθέματα (κομπρέσες, παγοκύστεις) στους βουβώνες και τις μασχάλες και δροσίστε τον με έναν ανεμιστήρα ή ένα σφουγγάρι με κρύο νερό.

«Αν καταφέρετε να «ρίξετε» τη θερμοκρασία του πάσχοντος όσο περιμένετε την ιατρική βοήθεια (ιδανικά πρέπει να πέσει κάτω από τους 38,3° C), η κατάσταση δεν είναι πια τόσο ανησυχητική», αναφέρει ο ιατρός.

Προληπτικά μέτρα

Και στην περίπτωση της θερμοπληξίας ισχύει το «κάλλιον το προλαμβάνειν  ή το θεραπεύειν» ή αλλιώς «η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία». Πρακτικά αυτό σημαίνει πως θα λαμβάνουμε όλοι, αλλά ιδίως όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, απλά μέτρα προφύλαξης. Αυτά είναι τα εξής, κατά τον κ. Μούτσιο:

1. Αποφυγή έντονων δραστηριοτήτων σε υπαίθριους χώρους, όταν η σχετική υγρασία είναι υψηλή. Η σύσταση αυτή ισχύει ακόμα και για άτομα συνηθισμένα στη ζέστη
2. Λήψη άφθονων υγρών (ιδανικά νερό, αλλά και παγωμένο τσάι, χυμοί φρούτων, αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη)
3. Αποφυγή του αλκοόλ σε οποιαδήποτε εκδοχή του (ακόμα και μπίρα)
4. Ελαφρά ρούχα («καλοκαιρινά» υφάσματα-φωτεινά χρώματα). Αντηλιακή κρέμα, καπέλο, γυαλιά ηλίου. Παραμονή σε σκιερό μέρος, χρήση ανεμιστήρα και κλιματισμού. Αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων και μακράς παραμονής σε μη κλιματιζόμενους χώρους
5. Κρύο ντους ή μπάνιο όσο το δυνατόν συχνότερα
6. Προσέχουμε τους γύρω μας και τους ζητάμε να κάνουν το ίδιο
7. Δεν αφήνουμε παιδιά ή ζώα στο αυτοκίνητο, έστω και αν λείψουμε για λίγο
8. Ενημερωνόμαστε για την εξέλιξη του καύσωνα
9. Μένουμε όσο το δυνατόν περισσότερο σε κλιματιζόμενο χώρο

Φωτογραφία: iStock