Ο καπνός από τη μεγάλη φωτιά που κατέκαψε την βορειοανατολική Αττική, προκαλώντας οικολογική καταστροφή και κοστίζοντας περιουσίες και ζωές, έφτασε 100 χιλιόμετρα μακριά και γέμισε ρύπους την ατμόσφαιρα.
Σύμφωνα με μια πρώτη αποτίμηση από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια PM2,5 σε πολλές περιοχές έφτασαν στα 70 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3). Ειδικά στην Γλυφάδα κάποια στιγμή ήταν 200 μg/m3.
Οι τιμές αυτές είναι δυσθεώρητες σε σύγκριση με εκείνες που συνήθως υπάρχουν στην Αττική. Γενικώς κυμαίνονται κάτω από τα 10 μg/m3, αναφέρει το ΕΑΑ στην ανάρτησή του στο Facebook.
Οι ρύποι αυτοί είναι πολύ επικίνδυνοι για την υγεία, διότι εισδύουν βαθιά μέσα στους πνεύμονες και φθάνουν παντού στο σώμα. Επιπλέον, δεν είναι το μοναδικό επικίνδυνο συστατικό που περιέχει ο καπνός.
Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή Grossman του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ο καπνός από τις φωτιές αποτελείται από χιλιάδες συστατικά, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται:
- Στερεά (μόρια, βαρέα μέταλλα, οργανικοί μικροοργανισμοί κ.λπ.)
- Υδρατμοί
- Πολύπλοκα μίγματα από αέρια όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου, το όζον κ.ά.
- Πτητικές ενώσεις
- Μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια (ΡΜ)
Μαζί με τα δάση, δε, καίγονται και κτήρια, επιχειρήσεις και υποδομές. Επομένως ο καπνός να περιέχει και πολλά άλλα χημικά και τοξικές ενώσεις.
Οι πιθανές συνέπειες στα μάτια
Όλ’ αυτά μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα στα μάτια όχι μόνον στους κατοίκους των πληγεισών περιοχών, αλλά και σε ανθρώπους δεκάδες χιλιόμετρα μακριά.
«Πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν ερεθισμό και φλεγμονή στα μάτια τους από τη φωτιά. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί σε όσους ήδη πάσχουν από οφθαλμικές διαταραχές όπως η ξηροφθαλμία, η βλεφαρίτιδα ή η αλλεργική επιπεφυκίτιδα», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος. Ο ερεθισμός και η φλεγμονή των ματιών από τον καπνό προκαλούν:
- Αίσθημα καύσου (κάψιμο) και «τσιμπήματα»
- Κοκκίνισμα και αυξημένη παραγωγή δακρύων (δακρύρροια)
- Αίσθηση ξένου σώματος, ξηρότητα και κνησμό (φαγούρα).
Στις περιοχές με πυκνό καπνό, ορισμένοι μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές στην όρασή τους (π.χ. θόλωμα). Άλλες πιθανές συνέπειες είναι:
- Ερεθισμός του επιπεφυκότα
- Σοβαρή ξηροφθαλμία (σπανιότερα) που προκαλεί βλάβη στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα και επηρεάζει την οπτική οξύτητα
Αν ο καπνός είναι πυκνός και η έκθεση σε αυτόν εκτεταμένη, μπορεί να προκληθεί έντονη φλεγμονή του επιπεφυκότα που ευνοεί τη δημιουργία ουλών. Οι ουλές μπορεί να οδηγήσουν σε τριχίαση, κατά την οποία οι βλεφαρίδες αναπτύσσονται ανάποδα (προς τον οφθαλμικό βολβό). Με αυτό τον τρόπο αγγίζουν συνεχώς και ερεθίζουν τον επιπεφυκότα ή τον κερατοειδή χιτώνα.
Τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια επίσης μπορεί να επηρεάσουν τα μάτια. Όταν ο καπνός έχει υψηλή συγκέντρωση σε αυτά, μπορεί να μειωθεί η όραση επειδή προκαλούν σοβαρό ερεθισμό στα μάτια. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να προκαλέσουν και αλλεργική αντίδραση.
Ο καπνός μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά ενοχλήματα και στους χρήστες φακών επαφής, διότι μπορεί να «παγιδευτεί» ανάμεσα στους φακούς και στα μάτια, προκαλώντας φλεγμονή και πόνο.
Παροδικές, αλλά…
«Οι επιπτώσεις που έχει στα μάτια ο καπνός από τις πυρκαγιές φαίνεται ότι είναι παροδικές. Δεν γνωρίζουμε, όμως, εάν η επαναλαμβανόμενη έκθεση την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες», αναφέρει ο καθηγητής.
Όπως εξηγεί, είναι γνωστό πως όσοι ζουν σε περιοχές με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ξηροφθαλμίας και μακροπρόθεσμα σοβαρών παθήσεων, όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
«Τα δεδομένα αυτά προέρχονται από μελέτες για τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, από πηγές όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και οι βιομηχανικές διεργασίες. Ειδικές έρευνες θα δείξουν αν και τι είδους μακροπρόθεσμες συνέπειες έχει η έκθεση των ματιών σε αερομεταφερόμενους τοξικούς ρύπους από τις φωτιές», προσθέτει.
Πώς να προστατευθείτε
Η πάγια σύσταση των γιατρών όταν υπάρχει στην ατμόσφαιρα καπνός από φωτιά, είναι να μπούμε σε εσωτερικό χώρο, με κλεισμένες πόρτες και παράθυρα. Σε περίπτωση που υπάρχει κλιματισμός με φίλτρο αέρα ΗΕΡΑ, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ανανέωση του αέρα.
Με τον τρόπο αυτό μπορούν να προστατευθούν και τα μάτια στον πληθυσμό που δεν συμμετέχει στις προσπάθειες κατάσβεσης και βοήθειας των πληγέντων.
Αν κάποιος έχει ήδη παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας (π.χ. ξηροφθαλμία, επιπεφυκίτιδα) συνιστάται να μην βγαίνει καθόλου έξω. Τα τεχνητά δάκρυα προστατεύουν και ανακουφίζουν. Όσοι ήδη τα χρησιμοποιούν, ίσως πρέπει να αυξήσουν την εφαρμογή τους (έως και διπλάσια από το συνηθισμένο) έως ότου καθαρίσει η ατμόσφαιρα από τον καπνό.
Αν κάποιος είναι απαραίτητο να κυκλοφορήσει σε υπαίθριο χώρο, καλό είναι να φορέσει τουλάχιστον γυαλιά που καλύπτουν καλά το πρόσωπο. Με αυτό τον τρόπο θα μειωθεί τουλάχιστον η ροή του αέρα που θα εισέρχεται στα μάτια.
Όσοι φορούν φακούς επαφής πρέπει να τηρούν σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και αντικατάστασης. Εάν, τέλος, η παρουσία καπνού στην ατμόσφαιρα διαρκεί μέρες, καλό είναι να χρησιμοποιούντα κατ’ αυτό το διάστημα τα διορθωτικά γυαλιά, καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
Φωτογραφία: iStock