Το κάπνισμα είναι μία από τις χειρότερες συνήθειες που μπορεί να αποκτήσει κανείς. Ωστόσο τα δεινά που προκαλεί δεν τελειώνουν με την καρδιοπάθεια και τον καρκίνο. Μπορεί να βλάψει σοβαρά τα μάτια και την όραση, οδηγώντας έως και στην τύφλωση.
Η αιτία είναι οι επικίνδυνες ουσίες που παράγονται κατά την καύση του καπνού. Οι ουσίες αυτές ασκούν τοξική δράση στους ιστούς των ματιών, τους οποίους σταδιακά καταστρέφουν, πλήττοντας στην πορεία την όραση. Δυστυχώς, όμως, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο τύφλωσης.
Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ορισμένα επιβλαβή μόρια που περιέχει ο καπνός των τσιγάρων δρουν ερεθιστικά στον επιπεφυκότα. Ο επιπεφυκώς είναι η διαφανής μεμβράνη που καλύπτει εξωτερικά τον οφθαλμικό βολβό και επιστρώνει εσωτερικά τα βλέφαρα.
Πολλά συστατικά του καπνού, εξ άλλου, μπορεί να οδηγήσουν σε οξεία συστολή των οφθαλμικών αρτηριών, μειώνοντας τη ροή αίματος στα μάτια.
Επιπλέον, η νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα επιταχύνουν την αθηροσκλήρωση στις οφθαλμικές αρτηρίες. Επεμβαίνουν επίσηςς στην ισορροπία των λιπιδίων, διεγείροντας την συσσώρευση λιπωδών ιζημάτων στα τοιχώματα των αρτηριών.
Ο καπνός των τσιγάρων περιέχει ακόμα ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Αυτές μπορεί να προκαλέσουν οξειδωτικές βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών. Τέλος, τα βαρέα μέταλλα (όπως το κάδμιο, ο μόλυβδος και ο χαλκός) μπορεί να συσσωρευθούν στον φυσικό οφθαλμικό φακό.
«Όλες αυτές οι επιδράσεις, μακροπρόθεσμα έχουν σοβαρές συνέπειες στην υγεία των ματιών», τονίζει ο δρ Κανελλόπουλος. Και εξηγεί ποιες παθήσεις είναι πιθανόν να προκληθούν ή να επιδεινωθούν από το κάπνισμα.
Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Οι καπνιστές διατρέχουν 2 έως 3,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να την εκδηλώσουν σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος είναι δοσοεξαρτώμενος. Αυτό σημαίνει πως όσο περισσότερα τσιγάρα καπνίζει κάποιος και επί όσο περισσότερα χρόνια, τόσο περισσότερο κινδυνεύει.
Κατά την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας καταστρέφεται το κεντρικό σημείο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, που είναι υπεύθυνο για την κεντρική και την λεπτομερή όραση. Η συνέπεια είναι θόλωμα της όρασης και δημιουργία μαύρης σκιάς στο κέντρο του οπτικού πεδίου.
Καταρράκτης
Ο καταρράκτης είναι η πάχυνση και το θόλωμα του φυσικού, διαυγούς φακού του ματιού. Αναπτύσσεται σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου και είναι πολύ συχνό στους ηλικιωμένους. Οι πιθανότητες να εκδηλωθεί είναι διπλάσιες σε όσους καπνίζουν περισσότερα από 20 τσιγάρα ημερησίως, απ’ όσες στους μη καπνιστές.
Επιπλέον, το κάπνισμα μπορεί να επισπεύσει την ανάπτυξή του, λόγω της συσσώρευσης των βαρέων μετάλλων του καπνού στον οφθαλμικό φακό. Έχει βρεθεί ότι στους καπνιστές ο καταρράκτης μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και σε 50άρηδες.
Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Η αμφιβληστροειδοπάθεια αυτή είναι επιπλοκή του σακχαρώδους διαβήτη. Προκαλείται όταν τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα τον αμφιβληστροειδή, υφίστανται βλάβες από τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου.
Οι βλάβες έχουν ως συνέπεια διαφυγή υγρού ή αίματος και δημιουργία ουλώδους ιστού, ο οποίος διαταράσσει τις εικόνες που στέλνει ο αμφιβληστροειδής στον εγκέφαλο. Αν η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση.
Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αμφιβληστροειδοπάθειας, κυρίως στους πάσχοντες από τύπου 1 διαβήτη. Και αυτό, διότι μειώνει την παροχή οξυγόνου στα μάτια. Επιπλέον, παρεμποδίζει τη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης (σακχάρου) του αίματος, επιδεινώνοντας τις βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία.
Οπτική νευροπάθεια
Οι καπνιστές έχουν 16 φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν προβλήματα στο οπτικό νεύρο, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Μάλιστα συχνά τα εκδηλώνουν σε νεότερη ηλικία (έως και 12 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι οι μη καπνιστές).
Το οπτικό νεύρο συνδέει το μάτι με τον εγκέφαλο. Οι βλάβες σε αυτό οδηγούν σε μη αναστρέψιμη απώλεια της όρασης. Οι βλάβες αναπτύσσονται όταν αποφραχθούν εν μέρει ή πλήρως τα αιμοφόρα αγγεία που το τροφοδοτούν με αίμα.
Το κάπνισμα μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο για γλαύκωμα, το οποίο επίσης επηρεάζει το οπτικό νεύρο.
Οπτική νευρίτιδα
Η οπτική νευρίτιδα εκδηλώνεται όταν αναπτύσσεται φλεγμονή στις νευρικές ίνες του οπτικού νεύρου. Η φλεγμονή βλάπτει την όραση.
Το κάπνισμα επιδεινώνει την κατάσταση, λόγω της έλλειψης οξυγόνου που προκαλεί το μονοξείδιο του άνθρακα που εισπνέουν οι καπνιστές από τον καπνό.
Θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια
Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια συνήθως (στο 85% των περιπτώσεων) οφείλεται στον υπερθυρεοειδισμό, συνήθως στη νόσο του Graves. Είναι ένα φλεγμονώδες αυτοάνοσο νόσημα που προκαλεί διόγκωση των μυών, του λίπους και του συνδετικού ιστού των ματιών.
Τα μάτια μπορεί να παρουσιάσουν οίδημα, να προεξέχουν (εξόφθαλμος) ή να έχουν πρόπτωση των βλεφάρων. Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια εκδηλώνεται με πόνο, δακρύρροια, διπλωπία και ελάττωση της όρασης. Μερικές φορές οι βλάβες είναι μη αναστρέψιμες.
Το κάπνισμα μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και να εντείνει την απώλεια της όρασης.
Ραγοειδίτιδα
Η ραγοειδίτιδα είναι φλεγμονή στον ραγοειδή χιτώνα, δηλαδή στο μεσαίο από τα τρία στρώματα από τα οποία αποτελείται το μάτι. Εκδηλώνεται στο ένα μάτι ή και στα δύο, με:
- Κοκκίνισμα
- Πόνο
- Ευαισθησία στο φως
- Θολή όραση
- Εμφάνιση μαύρων κηλίδων που αιωρούνται στο οπτικό πεδίο
- Μειωμένη όραση
Το κάπνισμα έχει αιτιολογική συσχέτιση με την ραγοειδίτιδα. Αυξάνει κατά τουλάχιστον 2,2 φορές τον κίνδυνο αναπτύξεώς της.
«Το κάπνισμα είναι πάρα πολύ επικίνδυνο για την όραση. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των περιπτώσεων ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς, που είναι η συνηθέστερη αιτία τύφλωσης στη Δύση, το ένα τέταρτο πιστεύεται ότι σχετίζονται με ενεργή ή παλαιότερη, μακροχρόνια έκθεση στον καπνό των τσιγάρων», επισημαίνει ο δρ Κανελλόπουλος. «Η διακοπή του καπνίσματος ή η αποφυγή του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία της όρασης, μαζί με τον συστηματικό προληπτικό περιοδικό έλεγχο (τσεκάπ)».
Φωτογραφία: iStock