Βρογχικό άσθμα: Οι διαφορετικοί τύποι, τα συμπτώματα και πως αντιμετωπίζεται

Το βρογχικό άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών (βρόγχων), που οδηγεί στη στένωσή τους λόγω της σύσπασης των μυών του τοιχώματός τους και της αυξημένης παραγωγής βλέννας.

Για μερικούς ασθενείς είναι απλώς κάτι ενοχλητικό, ενώ για άλλους αποτελεί σημαντικό πρόβλημα που επεμβαίνει στις καθημερινές δραστηριότητες και μπορεί ακόμα και να απειλήσει τη ζωή.

Το άσθμα δεν μπορεί να ιαθεί, αλλά τα συμπτώματά του μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο. Επειδή όμως αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, είναι σημαντική η συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό ώστε να γίνονται οι απαιτούμενες προσαρμογές της θεραπείας όταν κρίνεται απαραίτητο.

Τα συμπτώματα

Η στένωση των αεραγωγών προκαλεί χαρακτηριστικά συμπτώματα, τα οποία συμπεριλαμβάνουν:

• Βήχα (συνήθως ξηρός, σπάνια παραγωγικός με κολλώδη απόχρεμψη)
• Συριγμό («σφύριγμα») στο στήθος. Εμφανίζεται κατά τις βραδινές ή πρώτες πρωινές ώρες ή κατά την άσκηση
• Δύσπνοια
• Σφίξιμο στο θώρακα
• Εύκολη κόπωση

«Τα συμπτώματα αυτά συνήθως συνυπάρχουν με τον περιορισμό της εκπνευστικής ροής αέρα από τους βρόγχους, που είναι εμφανής στη σπιρομέτρηση», λέει ο πνευμονολόγος-φυματιολόγος Δημήτριος Βάσσος, επιστημονικός συνεργάτης του Metropolitan General. «Μπορεί να υποχωρούν αυτόματα ή μετά από την κατάλληλη θεραπεία. Τόσο τα συμπτώματα όσο και η απόφραξη των βρόγχων παρουσιάζουν διακύμανση ως προς την ένταση, τη συχνότητα, το χρόνο εμφάνισης και τη διάρκειά τους. Μπορεί επίσης να έχουν εποχικό χαρακτήρα ή να εμφανίζονται όλο το χρόνο».

Τύποι του άσθματος

Αρκετοί κλινικοί φαινότυποι του βρογχικού άσθματος έχουν αναγνωριστεί. Οι πιο συνηθισμένοι είναι:

Το αλλεργικό ή εξωγενές βρογχικό άσθμα. Είναι ο πιο συχνός τύπος άσθματος που αναγνωρίζεται σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες. Σχετίζεται με την κληρονομικότητα. Συνήθως συνυπάρχει με άλλες αλλεργικές καταστάσεις, όπως:

• Η αλλεργική ρινίτιδα
• Οι ρινικοί πολύποδες
• Το έκζεμα
• Οι αλλεργίες σε φάρμακα ή/και φαγητά

Το ενδογενές, μη-αλλεργικό άσθμα. Συνήθως εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή. Είναι πιο συχνό στις γυναίκες. Έχει σοβαρότερη πορεία και λιγότερη ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή.

Το άσθμα στην άσκηση. Όπως υποδηλώνει η ονομασία του, εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας

Το επαγγελματικό άσθμα. Σχετίζεται με την έκθεση σε ορισμένους παράγοντες στον χώρο της εργασίας. Αποτελεί το περίπου 15-20% των περιπτώσεων άσθματος που εκδηλώνονται μετά την ενηλικίωση. Απαιτεί αποφυγή της έκθεσης σε ερεθιστικούς παράγοντες, για να αντιμετωπιστεί.

Το νυκτερινό άσθμα. Σχετίζεται με την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση («καούρες»).

Με τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση σχετίζεται και μία άλλη ειδική μορφή άσθματος, που εκδηλώνεται σε ασθενείς με παχυσαρκία. Αυτό χαρακτηρίζεται από επίμονα συμπτώματα και μειωμένη ανταπόκριση στην αγωγή.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η λήψη ενός καλού ιστορικού είναι το πρώτο βήμα που θέτει την κλινική υποψία του βρογχικού άσθματος, τονίζει ο κ. Βάσσος. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων μετά από έκθεση σε ελκτικούς παράγοντες, η διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια της ημέρας ή του έτους, η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας ή ρινικών πολυπόδων επιβάλει την περαιτέρω διερεύνηση σε πνευμονολόγο για σπιρομέτρηση.

Η σπιρομέτρηση είναι μία βασική, πολύ εύκολη και ανώδυνη εξέταση για τον έλεγχο του άσθματος. Ο ασθενής εκπνέει με δύναμη μέσα σε ειδική συσκευή (σπιρόμετρο) για να αξιολογηθεί:

• Η αναπνευστική λειτουργία
• Το μέγεθος της απόφραξης των βρόγχων
• Η αναστρεψιμότητα της απόφραξης μετά από τη χορήγηση βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου σε εισπνοές

Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση σε ασθενείς με συμπτώματα και συμβατή κλινική εικόνα, αλλά φυσιολογική σπιρομέτρηση, μπορούν να εφαρμοστούν δοκιμασίες πρόκλησης της αντιδραστικότητας των βρόγχων. Σε αυτές τις δοκιμασίες γίνεται εισπνοή ορισμένων ουσιών (μεταχολίνη, ισταμίνη, μαννιτόλη). Οι ουσίες αυτές  προκαλούν ελεγχόμενη αντίδραση των αεραγωγών. Η αντίδραση αυτή μετράται με σπιρομέτρηση.

Όταν υπάρχει ιστορικό ατοπίας, μπορούν να γίνουν αλλεργικές δοκιμασίες. Αυτές είναι δερματικές δοκιμασίες ή ανίχνευση ειδικών ουσιών (IgE RAST) στο αίμα για τον εντοπισμό υπερευαισθησίας σε συγκεκριμένους αλλεργικούς παράγοντες.

Σταδιοποίηση και θεραπεία

Όταν διαγνωστεί το άσθμα, χορηγείται θεραπεία που αποσκοπεί:

• Στον έλεγχο των συμπτωμάτων
• Στη βελτίωση της ποιότητας ζωής
• Στην αποφυγή των παροξύνσεων

Αναλόγως με την ευκολία ή τη δυσκολία με την οποία τίθενται υπό έλεγχο τα συμπτώματα και οι παροξύνσεις, το άσθμα ταξινομείται ως:

• Ήπιο
• Μέτριο ή
• Σοβαρό μη ελεγχόμενο άσθμα

«Τα πιο προχωρημένα στάδια απαιτούν μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκων ή συνδυασμό εισπνεόμενων, από του στόματος ή και ενέσιμων παραγόντων για την επίτευξη του ελέγχου», επισημαίνει ο κ. Βάσσος.

Η θεραπεία

Η θεραπεία του άσθματος μπορεί να συμπεριλαμβάνει ρυθμιστικά, ανακουφιστικά ή/και συμπληρωματικά φάρμακα, καθώς και μονοκλωνικά αντισώματα.

Τα ρυθμιστικά φάρμακα επιτυγχάνουν μείωση της φλεγμονής των αεραγωγών. Με αυτό τον τρόπο προλαμβάνουν τα συμπτώματα και τις παροξύνσεις. Χορηγούνται μία-δύο φορές την ημέρα. Συμπεριλαμβάνουν εισπνεόμενα κορτικοειδή, μόνα τους ή σε συνδυασμό με Β2 διεγέρτες μακράς διάρκειας δράσης.

Τα ανακουφιστικά φάρμακα συμπεριλαμβάνουν Β2 διεγέρτες ή/και αντιχολινεργικά ταχείας έναρξης δράσης. Χρησιμοποιούνται ως πρόσθετη αγωγή για τη μείωση των συμπτωμάτων.

Εάν δεν έχει επιτευχθεί καλός έλεγχος με τα προαναφερθέντα, μπορεί να χορηγηθούν συμπληρωματικά φάρμακα:

• Αντιχολινεργικά μακράς διάρκειας δράσης
• Ανταγωνιστές των λευκοτριενίων
• Θεοφυλλίνη
• Από του στόματος κορτικοειδή, κυρίως για την αντιμετώπιση παροξυσμών και για μικρά χρονικά διαστήματα

Όταν το άσθμα είναι σοβαρό μπορεί να χορηγηθούν μονοκλωνικά αντισώματα. Αυτά επιτυγχάνουν καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων, μείωση των παροξύνσεων και μείωση της ανάγκης για κορτιζόνη από το στόμα. Τέτοια είναι:

• Για το σοβαρό, επίμονο, μη ελεγχόμενο αλλεργικό βρογχικό άσθμα τα αντισώματα εναντίον της IgE ανοσοσφαιρίνης (omalizumab). Χορηγούνται 1-2  φορές το μήνα υποδόρια
• Για το σοβαρό ηωσινοφιλικό άσθμα οι αναστολείς της IL-5 (mepolizumab και benralizumab), που δίνονται ανά μήνα ή δίμηνο υποδόρια.

Βρογχικό άσθμα και COVID-19

«Οι ασθενείς με μέτριο και σοβαρό βρογχικό άσθμα ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες για νόσηση από τον νέο κορωνοϊό», τονίζει ο κ. Βάσσος. «Και αυτό διότι η COVID, όπως οποιαδήποτε ιογενής λοίμωξη, μπορεί να πυροδοτήσει μια παρόξυνση βρογχικού άσθματος».

Μελέτες έδειξαν ότι οι ασθενείς με καλά ρυθμισμένο άσθμα, δεν φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης, βαριάς νόσησης και θανάτου από COVID-19. Αντιθέτως, όσοι χρειάστηκαν από του στόματος κορτικοειδή λόγω παρόξυνσης άσθματος, είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από αυτήν.

Γι’ αυτό τον λόγο, «είναι πρωταρχικής σημασίας η συνέχιση της αγωγής για τον έλεγχο των συμπτωμάτων του άσθματος και για την αποφυγή των παροξύνσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας», καταλήγει ο κ. Βάσσος.

Φωτογραφία: iStock