Ο ύπνος είναι ένα από τους πυλώνες για καλή υγεία και οι ειδικοί προσπαθούν να πείσουν τους ενήλικες να κοιμούνται 7 έως 9 ώρες κάθε βράδυ και τα παιδιά ακόμα περισσότερο. Τι συμβαίνει, όμως, στη διάρκειά του και θεωρείται τόσο σημαντικός πια για την υγεία;
Προφανώς πολλά και σπουδαία, αν αναλογιστεί κανείς ότι η έλλειψή του δεν μας προκαλεί απλώς κόπωση την επόμενη ημέρα, αλλά μακροπρόθεσμα αυξάνει τον κίνδυνο για:
- Εμφράγματα και πρόωρο θάνατο
- Έκπτωση των νοητικών λειτουργιών
- Άνοια
- Σακχαρώδη διαβήτη
- Υπέρταση
- Παχυσαρκία
- Κατάθλιψη
- Άλλα χρόνια νοσήματα
Είναι τόσο πολλά πλέον τα δεδομένα που καταδεικνύουν ότι ο ύπνος είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητος για καλή υγεία, ώστε η Αμερικανική Εταιρεία Καρδιάς (AHA) τον προσέθεσε πέρυσι στη λίστα των βασικών «συστατικών» για καλή καρδιολογική και εγκεφαλική υγεία.
Και επιστρέφουμε στο αρχικό ερώτημα: Τι συμβαίνει στη διάρκειά του και θεωρείται τόσο σημαντικός πια για την υγεία;
«Πολλά και απαραίτητα», απαντά λακωνικά ο επίκουρος καθηγητής Νευροεπιστήμης Dr. Michael Grandner, διευθυντής του Ερευνητικού Προγράμματος Ύπνου & Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας. «Και αν δεν υπάρχει επαρκής χρόνος για να διεκπεραιωθούν σωστά, θα μείνουν ημιτελή».
Το πώς ακριβώς επηρεάζει ο ύπνος τους μηχανισμούς που σχετίζονται με την καρδιαγγειακή υγεία, αποτελεί ακόμα αντικείμενο επισταμένων ερευνών. Ο Dr. Grandner, όμως, λέει πως πολλά είναι γνωστά για άλλες ζωτικές λειτουργίες.
Τις πρώτες ώρες
Όλα αρχίζουν αμέσως μόλις μας πάρει ο ύπνος. Οι πρώτες 1-2 ώρες είναι αυτές που κοιμόμαστε πιο βαθιά, λέει ο Dr. Grandner. Στη διάρκειά τους το σώμα επιδιορθώνει τους ιστούς και τους αναπτύσσει, επιτρέποντας έτσι την επούλωσή τους.
Είναι επίσης οι κρίσιμες ώρες κατά τις οποίες ο εγκέφαλος απαλλάσσεται από ό,τι δεν του χρειάζεται, κάνοντας χώρο για ό,τι είναι χρήσιμο. Διευρύνεται επίσης λίγο ο χώρος μεταξύ των νευρώνων (νευρικών κυττάρων), επιτρέποντας στον εγκέφαλο να αποβάλλει τα άχρηστα υποπροϊόντα.
«Όταν αρχίζει ο ύπνος, ο εγκέφαλος κάνει τη λεγόμενη συναπτική διαλογή. Κατ’ αυτήν διηθεί (φιλτράρει) τις άχρηστες εμπειρίες της ημέρας, αυτές που δεν θα χρειαστεί μακροπρόθεσμα», εξηγεί ο ειδικός.
Γρήγορες κινήσεις των ματιών
Ο βαθύς ύπνος ακολουθείται από τον ύπνο των ταχέων κινήσεων των ματιών (REM), που είναι πιο ελαφρύς. Στο στάδιο αυτό ο εγκέφαλος είναι δραστήριος, αλλά το σώμα ακίνητο. Κατά τον ύπνο REM εμφανίζονται τα όνειρα και οι εφιάλτες.
Μετά τον ύπνο REM αρχίζει ο ύπνος μη-REM, με το σώμα να κάνει αρκετούς κύκλους εναλλάσσοντας τον ένα με τον άλλο, με τη διάρκεια του πρώτου (του REM) να αυξάνεται προοδευτικά.
Αν σε αυτή τη φάση διακοπεί ο ύπνος, θα χάσουμε πρωτίστως τον ύπνο REM, κατά τον Dr. Grandner. Αυτό όμως θα έχει αντίκτυπο στη μάθηση, τη μνήμη και την ψυχική διάθεση. Όλες αυτές οι λειτουργίες ρυθμίζονται στο συγκεκριμένο στάδιο του ύπνου.
Μελέτες έχουν δείξει πως όσοι στερούνται αυτό το στάδιο, δυσκολεύονται να θυμηθούν πράγματα που είχαν μάθει πριν αποκοιμηθούν.
Το τελικό στάδιο
Στο τελικό στάδιο του ύπνου γίνεται η περισσότερη νοητική επούλωση και ανάρρωση. Είναι επίσης η στιγμή που το σώμα τελειώνει τις επιδιορθώσεις που είχε αρχίσει όταν πρωτοκοιμηθήκαμε και εδραιώνει ό,τι νέο δημιούργησε για να μην το χάσει.
Αν κάποιος ξυπνήσει πριν ολοκληρωθούν και οι τελευταίες λεπτομέρειες, αφήνει κενά τα οποία μακροπρόθεσμα δημιουργούν προβλήματα σε σώμα και μυαλό.
Ο ύπνος είναι ακόμα πιο κρίσιμος για τα παιδιά και τους εφήβους, διότι αναπτύσσεται ακόμα το σώμα τους. Για να συμβεί αυτό χρειάζονται τις αυξητικές ορμόνες, οι οποίες εκκρίνονται στη διάρκεια του ύπνου.
Τα παιδιά ηλικίας έως και 5 ετών, χρειάζονται 10-16 ώρες ύπνου το 24ωρο. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών) χρειάζονται από 9 έως 12 ώρες. Οι, δε, έφηβοι έχουν ανάγκη 8 έως 10 ώρες ύπνο κάθε βράδυ.
Τι πρέπει επομένως να κάνουμε; Να βάλουμε ένα πρόγραμμα στον ύπνο που θα τηρούμε απαρέγκλιτα (και τις γιορτές και τις αργίες). Να κοιμόμαστε σε δροσερό, ήσυχο και σκοτεινό υπνοδωμάτιο. Να βγάλουμε από το υπνοδωμάτιό μας όλες τις ψηφικές/ηλεκτρονικές συσκευές, συμπεριλαμβανομένου του κινητού μας.
Φωτογραφία: iStock